TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
21 runu meydana qoyur. Bu düstur dəyişməzdir və çağdaş insanın əsas dünyagörüşünü ifadə edir. “Mən və televizor” vəhdəti, bu münasibətlərdən əmələ gələn rəy, görüntünün, verilişin yaratdı ğı obraz insan modelinin əsasını formalaşdırır, dünyagörüşlərinin əsasını, davranışın mahiyyətini təşkil edir. “Diskrentlikremo te controller” insanın baxmaq istədiyi idarəetmə imkanıdır. Pult və onun vasitəsilə televizoru idarə etmək imkanı diskrentliyi re allaşdırdı. İnsan əlindəki pultla özünü hakim sayır, seçim edir, münasibətini bildirir. Məhz reytinq hesablama sistemində tətbiq olunan piplmetr pultla seçim etdikdən sonra o qurğuya da se çim etmək prinsipi üzərində qurulur. Məsələn, Azərbaycan Res publikası ərazisində TVreytinqləri hesablamaq üçün müxtəlif dövrlərdə dəyişməklə 250400 ailə ilə saziş imzalanıb və onlar pultda düyməni sıxaraq həmin qurğuya da pultla bu anda hansı kanalı izlədikləri haqqında məlumatı göndərirlər. Beləliklə, seyrçi uzaqdan idarəetmə imkanı qazanır. Həyatda heç bir situasiyanı, yaranmış vəziyyəti dəyişmək pultla efirdə göstərilən “vəziyyəti” dəyişmək qədər asan olmamışdır. Pult “sehrli çubuğ”a çevrilərək seyrçinin teledünyasını dəyişməyə imkan verir. Kroker A. və Kuk D. “Televiziya və mədəniyyətin təntənəsi” əsərində (495, səh 163) yazır: “Evdə çoxlu düymələrə hakim olan seyrçi öz əyləncəsini teleproqramın cədvəlini qurur və bu, onun şəxsi həyatını, zövqü nü, əhvalını təcəssüm etdirir. ”Məsafədən idarəetmə təkcə zövqü yox, həm də seyrçinin verilişə, proqrama münasibətini əks etdirir. Əslində, teletənqidin ən sadə şəkli seyrçinin pultla etdiyi seçim dir. Sonradan biz zappinq, zippinq, qreyzinq prosesini izah edərək onun psixoloji tərəflərini açacağıq və bunun teleməhsulun gələcək taleyinə təsirini də göstərməyə çalışacağıq. Bəzən gerçəkliklə barışmayaraq kanalı dəyişən seyrçi öz aləmini yaradır. Bunun la da kanalları tez dəyişməklə bütöv bir fikri qavramaq əvəzinə, klip kimi fraqmentallıqla hadisələri izləyir və onun şüurunda bu proses bu cür qalır. Məhz postmodernist təhkiyədə də əsas yeri fraqmental qavrama tutur, onun başlıca meyarı kimi çıxış edir. TV mədəniyyətində mozaiklik, fraqmentlərlə qavrama və seriya lılıqla birləşmə, kənardan idarəetmə əsas qayəni təşkil edir. Seyrçi kinoda və teatrda mozaikliyi, kənardan idarəetməni, davamlılığı seriyalılığı müşahidə edə bilmədiyindən evdəki televizora daha da bağlanır. Televiziya tənqidinin metodologiyasında bu amillər nəzərə alınmalı və təhlil zamanı önə çəkilməlidir. Əks halda TV nin başlıca bədii xüsusiyyətlərini, cəhətlərini anlamaq mümkün olmayacaq və təh lil birtərəfli aparılmlş olacaq. 22 Görkəmli tədqiqatçıkulturoloq M. Maklüenin əsərlərində gəl di yi əsas elmi nəticə çap maşınının ixtirasından sonra meydana gələn xətti qavramanın televiziyanın yaranışı ilə dəyişməsi və qlobal qavramanın televiziyanın obrazları vasitəsilə mümkün olmasıdır. Televiziya birbaşa xətli mətni deyil, audiovizual işarələri yarada raq ötürür. Postmodernizmin mahiyyətində duran mətn üzərində mətn və ya intertekstuallıq mətnin sərhədlərini qırır, bitkinliyi ara dan qaldırır, onu daxilən çoxcəhətli edir. Mətnlər cəmi, kulturoloji kodlar yaranır ki, bununla mətn ötürülür və qavranılır. TVnin də obrazlarla danışması onu intertekstuallığa qovuşdurur, bu təbiəti yaradır. Televiziya düşüncəsi təkcə sözlə deyil, onun qulağa, əsəb sisteminə təsiri ilə yaranır və daha çox obrazlarla biçimlənir. Te leviziya informasiyanın məzmunu ilə deyil, onun çatdırılma for ması ilə təsir edir. Bu mənada telemətn adi mətn deyil, verbal müraciət, vizual obrazlar, mozaik simvolika, semiotik kodları olan mürəkkəb, üstəlik seyrçinin daxil olduğu böyük mətndir. Məhz bu xüsusiyyətlər teleobrazları zənginləşdirir, təsirini gücləndirir. Bu obrazlar yeni düşüncə, yeni qavrama, gerçəyi dəyərləndirmə formaları yaratdı və kulturoloq M.Maklüenin söylədiyi kimi yeni televiziya üslubu meydana çıxartdı. Postmodernistik intertekstu allıq televiziyanın ədəbimədəni fəaliyyətinin əsasını, mahiyyətini təşkil edir. Əksinə ola da bilməz, çünki mürəkkəb, qarışıq mətn adi mətn deyil, ondan üstün və qüdrətlidir. Elə buna görə də, bu mətni qavramağa alışmış seyrçi adi mətni qəbul edə bilmir, obrazsızlıq, özünün iştirak etməməsi onu bu mətndən uzaqlaşdırır. Bütün informasiya texnologiyalarının təbiətində simulyakorluq başlıca yer tutur. Televiziya da gerçəyin özünü deyil, onun mode lini göstərir. Beləliklə, gerçək simulyasiya olunur. Televiziya özü nün yaradıcı və texniki imkanları ilə istədiyi gerçəyi canlandırır və təsir gücü ilə seyrçini məhz bu gerçəyə inanmağa vadar edir. TV obrazları ilə yeni, özünün yaradıcı siyasətinə, siyasi platfor masına (əgər varsa) uyğun gerçək modelini quraraq manipulya tiv mexanizmlərin köməyi ilə seyrçinin şüuruna təsir edərək onu inandırır. Beləliklə, gerçək deyil, onun simullaşması baş verir. Si mulyakorluq TVnin bütün növ yayımında təzahür olunur: istər sənədli film, xəbər buraxılışı, istərsə də əyləncəli bir proqramda. Bu cəhət də teleyaradıcılığa postmodernist təhkiyə kimi yanaşma nı ortaya qoymağa əsas verir. Postmodernin digər vacib xüsusiyyəti olan plüralistlik də teleya yımda özünü təzahür etdirir. Totalitar düşüncədə TV bir kahin kimi meydana gələrək ideoloji fikri təlqin edir, yaşamağın, düşünməyin Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|