Tarix falsafasi tushunchasi

Geradot – ilmiy tarixning yaratilishi

Geradotning “skiflar” asari jahon xazinasida munosib о‘rin tutgan, bu asar juda kо‘plab tillarga tarjima qilingan. Skiflarni birinchi bо‘lib, jahonga tanitgan ham Geradotdir, XVII – XVIII asrlardayoq rus imperatorlari Geradotning “skiflar” asarini juda katta qiziqish bilan о‘qishgan va juda kо‘p nushalarda tarjima qilishga buyuruq berishgan. Natijada, asar bir necha marta tarjima qilinib, qayta-qayta nashr etiladi
Geradotning tо‘qqiz tо‘mli tarix asarining har biri yuz ellik va undan ortiq hikoya, rivoyat va о‘ziga xos tarixiy novellalarni о‘z ichiga oladi.
Gerodot tug‘ilgan о‘lka tarixiy sarguzashtlarga boy edi. Bunday tarixiy voqealarni kо’p eshitgan Gerodot keyinchalik haqli ravishda tarixiy hikoyalar ijodkori bо’lib, qoladi. Gerodotning ona shahri Galikarnos hokimi Lagdimid qarshi kо’tarilgan isyonda Paniasid bilan bostiriladi. Geradot esa mamlakatdan quvg’in qilinadi.
Shundan sо’ng bо’lajak tarixchi Osiyo bо’ylab safarga chiqishga qaror qildi. Geradot qora dengiz qirg’oqlari bо’ylab safardaligida Olviya shahri va ularga yaqin joylashgan skiflar haqida qiziqarli ma’lumotlarni eshitadi.

Polibiy. Eramizdan avvalgi II asrning ikkinchi yarimida Polibiy “umumiy tarixni” yozgan. Unda eramizdan avvalgi 264-146 yillardagi voqealar bayon qilingan. Uning bu asari ilmiy tadqiqotdir. Polibiy grek istoriografiyasining eng yaxshi ananalariga amal qilgan. Ammo uning siyosiy qarashlari Rim jamiyatidagi konservativ tabaqalarning manfatlarini ifoda qilgan.

Tit Liviy Rimning afsonaviy zamondan boshlab о‘zi yashagan davrga о‘tgan butun tarixini yozishga harakat qilgan. Uning bu g‘oyat puxta asari 142 ta kitobdan iborat bо‘lgan, lekin undan atigi 38 tasi va boshqa bazi kitoblaridan parchalar saqlangan xolos. Tit Liviy tarixni yodgorlik deb bilgan. Uning fikricha, tarix о‘rnak bо‘la oladigan namunalarni kо‘rsatishi bizning avlodlarimiz kо‘p yillar davomida kо‘rib kelgan, ofatlardan qanday qilib, saqlanishiga о‘rgatishi lozim.