T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ antropoloji (SOSYAL antropoloji) anabiLİm dali
b. İki Halkbilimcinin Nasreddin Hoca Hakkında Verdikleri Eserlerin
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nasreddin Hoca
96 b. İki Halkbilimcinin Nasreddin Hoca Hakkında Verdikleri Eserlerin Karşılaştırmalı İncelenmesi İki bilimcinin folklor genel konuları hakkında verdikleri ortak içerikli eserler haricinde en önemli ortak çalışmaları Türk kültürünün önemli kahramanlarından Nasreddin Hoca hakkında verdikleri eserleridir. Bu bölümü oldukça detaylı ve uzun irdelemek durumundayız; zira iki bilimcinin bu en önemli ortak konuda verdikleri eserleri, karşılaştırmaya en değer olanlardır. Bunları göz önünde bulundurarak ilk olarak P.N. Boratav’ın Nasrettin hoca kitaplarını inceleyerek bölüme giriş yapalım. i. Boratav’da Nasreddin Hoca Kitap, Kırmızı Yayınlarından 2006 yılında çıkmıştır. Halk kültürünün ve genel anlamda Türk kültürünün en önemli simge isimlerinden olan Nasreddin Hoca hakkında günümüze kadar çok sayıda çalışma yapılmıştır. Çocukluk yıllarımda okuduğum Eflatun Cem Güney’in Nasrettin Hoca fıkraları, bir edebiyatçı tarafından hazırlanmış derleme çalışmasıydı. Konunun bilimsel anlamda, halkbilimi açısından araştırılması ise bu alanda uzman halkbilimciler tarafından yapılmıştır. Kültürde seçicilik sorunu bu konuda da ciddi biçimde ortaya çıkmaktadır. Hoca’nın bazı fıkraları müstehcen, edebe aykırı, dini inanışlarla çelişen olaylar göstermektedir. Bu tarz fıkralar hem toplumda tepki yaratmamak için hem de devlet sansürüne uğramamaları için bazı araştırmacılar tarafından yok sayılmışlardır. Boratav’ın opus magnum’u (büyük eseri) olan Nasreddin Hoca kitabı sadece Hoca fıkralarından oluşmamakta Hoca’nın insani yönünü de göstermektedir. Bu kitaba önsöz yazan Enis 97 Batur, Hoca hakkında gerek araştırmacıların gerek devletin tutumunu şu şekilde anlatmaktadır: Türkiye kadar kendi kültürünü istemeyen ülke azdır. Yıllar yılı, Anadolu’nun en zengin ve engin, çeşitlilikle dolu, çetrefil kültür yapısıyla övünüldüğüne tanık olduk bir yandan; bir yandan da, o toplumun eriyip ayrışması, kimi bileşkenlerin hiçe sayılması için ciddi uğraş verildiğini gördük. Prehistoryayla ilgilenenler düşlemci, antik çağ ve Helenistik döneme yoğunlaşanlar yabancı değilse dışarıklı, Bizans’a eğilenler yarı yarıya hain, çoğulculuğu savunanlar en hafifinden saf sayıldılar. Sonunda anlaşıldı ki Türk-İslam bileşiminin, Osmanlı mirasının ateşli yandaşları, iş başa düştüğünde, kültür konularına hepten kayıtsızlar: sahipleniyor göründükleri bir uygarlığın ürünlerini yıkıma, buharlaşmaya, talana terk etmekte beis görmediler. Bir kültürün istenmemesi, onun işe gelmemesine sıkı sıkıya bağlıdır aslında. Anadolu yarımadası, karşıtlıkların sahnesidir. Troya’dan Hitit tabletlerine, Antakya’da müthiş pagan metinleri kaleme alan Julianus’tan Tarsus ermişlerine, ikon kuruculardan ikona kırıcılara, Yunus Emre’den İbni Arabi’ye, Pir Sultan Abdal’dan Nedim’e, Matrakçı Nasuh’tan Mehmet Siyah Kalem’e, Akif’ten Fikret’e uçlar arasında örülmüş bir bütünlüktür karşımızdaki- bunu böylece kabul edebilseydik. Batur, bu kültür ikileminden sonra sözü Nasrettin Hoca’ya getiriyor: Nasrettin Hoca’yı böyle bilmezdik”. Bu cümle, ufkumuzda, “biz Nasrettin Hoca’yı böyle istemiyoruz” un bir çevirisi olarak belirdi aslında. 98 Karagöz metinlerinde olduğu gibi ayıklanmış, aklanıp paklanmış, bu yoldan yükü atılmış bir “corpus”ta uzlaşılmasıydı amaç; aşırılık fazlalıktı, halk kaynaklı bir bilgeliğin halkı korumak, ola ki kendinden korumak için törpülenmesiydi hedeflenen. Boratav’ın ulaştığı elyazmalarına şüpheyle bakanlar gördüm, duydum. Boratav’ın Nasrettin Hoca’sı, kültür birikimimizin bir avuç temel kaynak metni içindeki yerinden bakıyor. Biz onu görebilecek miyiz? bu karşılaşmadan kazanımlı çıkıp çıkmamak hala elimizde. 76 Batur’un bu önemli önsözü kitabın Edebiyatçılar Derneği’nden çıkan 1996 tarihli basımında yer almamaktadır. Herhalde bu önsöz kitabın on yıl sonra diğer bir yayınevinden çıkan basımına ek olarak yazılmıştır. Edebiyatçılar Derneği baskısından çıkan kitapta bu önsöz yerine Boratav’ a şöyle bir sunu ve teşekkür yayımlamıştır: Pertev Naili Boratav, tek kişilik titiz çalışmasının ve kılı kırk yaran bilim adamı özeninin ışığını, bu kez ömrünü adadığı Türk insanının ve bütün insanlığın malı olan Nasreddin Hoca’ya düşürüyor: böyle biri yaşadı mı? Nasıl bir insandı? Nasreddin Hoca’nın kişiliği, coğrafya ve kültürle bir tarihsel çakışma içinde nasıl oluşuyor? Pertev Hoca, yüzlerce elyazmasını tarayarak, Nasreddin Hoca’ya on dokuzuncu yüzyıldan önceki gerçek kişiliğini geri veriyor. Pertev Hoca’nın, Türk insanının Nasreddin Hoca’yla bir kez daha ve bu kez daha içten buluşup kucaklaşmasını sağlamasında, bir görevi yerine 76 Pertev Naili Boratav, Nasreddin Hoca, İstanbul, 2006, s. 9–11 99 getirmenin kıvancını taşıyor; bu zenginleşmedeki katkıları nedeniyle Yapı Kredi Yayınları Limited Şirketine teşekkür ediyoruz.-Edebiyatçılar Derneği-. 77 Değinilen bu önsözde on dokuzuncu yüzyıl öncesi vurgusu önemlidir. Zira Hoca’nın bu dönem fıkraları ciddi sansür altındadır. İlerleyen bölümlerde bunları detaylarıyla açıklayacağız. Bunun haricinde Batur’un aşağıda değinilecek olan ikinci önsözü ise her iki kitapta da yer almaktadır. Batur’un İki Hoca Arasından başlıklı bu girişinden sonra diğer önsözde Nasreddin Hoca ve kitap hakkında şu bilgiler verilmektedir: Her kültürün büyük sözlü kaynakları, bu kaynakları harekete geçiren büyük simge kahramanları olur: hikâyeleri ağızdan ağza, yöreden yöreye, dilden dile dolaşırken çoğalır, değişir, aslından zenginleşerek uzaklaşır, aslına zenginleşmiş olarak döner, dönüşür, birikir. Anadolu kültürünün en güçlü figürü hiç şüphesiz Nasreddin Hoca’dır. Pertev Naili Boratav’ın 42 yıldır üzerinde çalıştığı; dünyanın pek çok kütüphanesinden elde ettiği yazma mikrofilmlerini tek tek tarayarak, değişkenlikleri karşılaştırarak oluşturduğu bu “corpus” birkaç açıdan heyecan vericidir. Nasreddin Hoca hikâyeleri, ilk kez, çağımızın en büyük halkbilimcilerinden birinin yarım yüzyıla yakın bir süreye yayılan uğraşı sonunda, bütünlüğünde bir araya gelmektedir. Nasreddin Hoca’da billurlaşan anonim halk duyarlılığı pek çok nedenle yol göstericidir. Sessiz Anadolu insanı, tekvin ile mahşer arası sürüp giden hayat yolculuğunu kalender, renkli, bilge bir yaklaşımla göğüslemiş, yüzyıllar boyu kendisini kuşatmaya 77 Pertev Naili Boratav, Nasreddin Hoca, Ankara, 1996, s. 4 Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|