Sevda ağAMİRZƏ qizi əHƏdova müASİr dünyada
Yüklə 259,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
təhlükəyə gəldikdə isə multikulturalizm müxtəlif etnosların və mədəniyyətlərin bir-birindən ay rıldıqda mövcudluğunu deyil, inteqrasiyasının nəzərdə tutduğundan etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq o insanlar arasında yaxınlaşma ya, qarşılıqlı anlaşmaya, tolerantlıq prinsiplərinin bərqərar olmasına kömək edir. Buna görə də mul tikulturalizm anlayışı tolerantlıq anlayışına çox yaxındır, ancaq bu anlayışlar eyni deyildir. Multikulturalizməsosialsubyektlərin,müxtəlif mədəniyyətlərin bərabərhüquqlu inkişafına, ic timai həyatın bütün sahələrində müxtəlif əhali qruplarına münasibətdə ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılmasına yönəlmiş ideya və fəaliyyətlərin kompleksi kimi də yanaşırlar. Multikulturalizmə bu cür yanaşma Azərbaycan Respublikasının P re zidenti İlham Əliyevin 2010-cu ilin oktyabrmda Bakıda "XXI əsr: ümidlər və çağırışlar" devizi ilə keçirilmiş Beynəlxalq Humanitar Forumdakı çıxı şında öz əksini tapmışdır: "Multikulturalizmin alternativi yoxdur. Multikulturalizmin alternati vi özünü təcrid dir. Mən inanmıram ki, XXI əsrdə qloballaşan dünyada hər hansı bir siyasi qüvvə özünütəcrid siyasətini aparmağa cəhd etsin. Multikulturalizmin dəyərləri, əsasları möhkəm ləndirilməlidir. Multikulturalizm başqa xalqın nümayəndəsinə hörmət, başqa dinlərə hörmətdir. Öz dininə hörmət başqa dinə hörmətdən başla yır. Multikulturalizm ayrı-seçkiliyə yol vermir, əksinə, bütün xalqları birləşdirir. Mən əminəm Sevda Ağamirza qızı Əhədova мо ki, bu anlayışların sintezi nəticəsində bu gün müxtəlif dairələrdə multikulturalizmlə bağlı səslənən bədbin fikirlər aradan götürüləcəkdir" [8]. İlham Əliyevin "biz Azərbaycanda əsrlər boyu multikulturalizm şəraitində yaşamışıq. Həyatımız, xüsusilə, son 20 il ərzində müstəqil ölkə kimi təcrübəmiz göstərir ki, multikulutraliz- min gələcəyi vardır" fikirləri multikulturalizmin məhz bu aspektini nəzərdə tutur. Bir sıra müəlliflər Azərbaycan mədəniyyətinin tarixən multimədəniyyət olduğunu, hazırda da onun multikultural məzmun daşıdığım vurğu- layırlar. Əgər multikulturalizmə biz müxtəlif avtonom mədəniyyətlərin paralel mövcudluğu faktı kimi yanaşsaq, onda bu iddianın heç də real vəziyyəti əks etdirmədiyi qənaətinə gələ bilərik. Əlbəttə, Azərbaycan tarixən polietnik bir məkan kimi formalaşmış, onun milli mədəniyyəti də öl kəmizin etnik rəngarəngliyinin güzgüsü olmuş dur. Hər bir mədəniyyət digər komponentlərlə yanaşı demoqrafik və etnik komponentləri də özündə əks etdirir. Mədəniyyətimizin inkişafında, bugünkü inkişaf səviyyəsinə çatmasında Azərbay canda yaşayan bütün etnosların, etnik qrupların töhfəsi danılmazdır. Lakin Azərbaycanın milli mədəniyyəti mahiyyəti etibarilə ayrı-ayrı avto nom, etnik mədəniyyətlərin ekletik məcmusu de yildir, bütöv, tam bir hadisədir. Bu yanaşmanın mövcudluğunun səbəblərin dən biri də xalq, etnos, millət kimi kateqoriya- Müasir dünyada mədəniyyatlərarası münasibətlər m larm məzmununun müəyyənləşdirilməsində konkretliliyin çatışmaması, onlar arasında dəqiq sərhədlərin olmamasıdır. Biz bu kateqoriyalarm elmi-fəlsəfi mahiyyətinə varmadan yalnız onu deyə bilərik ki, insanların etnik birliyinin mənbəyi genetik xüsusiyyətlərin və təbii-məişət şəraitinin ümumiliyi ilə fərqlənən ilkin qrupdur. Millət isə et nik inkişafın daha sonrakı və yüksək mərhələsidir. Etnoslar tarixin bütün dövrlərdə mövcud olmuş larsa, millətlər bəşəriyyətin nisbətən son inkişaf mərhələsinin, yeni və müasir dövrün məhsulu hesab edilir. Qərb etnologiyasında millət sosial- siyasi birlik, dövlətin vətəndaşlarının məcmusu, dövlət yaradan xalq anlamında işlədilir. "Milli dövlət", "milli maraqlar", "milli təhlükəsizlik" anlayışlarını da məhz bu mənada qəbul etmək lazımdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı millətlərin deyil, dövlətlərin birliyi kimi başa düşülür. Çox zaman "siyasi millət" termini də işlədilir. Millət bir, bir neçə, hətta çoxlu sayda etnik qrupların məcmuyundan da formalaşa bildi yindən [17, 62] milli mədəniyyət də həm mono, həm də polietnik əsasda yaranaraq inkişaf edir. Milli mədəniyyətin formalaşmasının mühüm amillərindən biri də milləti təşkil edən etnoslar arasında dil, din, əqidə, adət-ənənə birliyinin, mədəni ümumiliyin olmasıdır. Eyni zaman da müştərək tarix, ümumi tale və yaddaş da cəmiyyət daxilində ünsiyyət və inteqrasiyanın sürətlənməsinə, vahid mədəni dəyərlər sistemi- Мг Sevda Ağamirza qızı Əhədova nin yaranmasına şərait yaradır. R.Aslanova mədəniyyətin üç müstəvidə — et nik, milli və ümumbəşəri müstəvilərdə inkişaf etdiyini göstərməklə etnik və milli müstəvilərin mahiyyətcə çox yaxm olsa da, milli müstəvinin daha mürəkkəb, səviyyəcə daha sonrakı pillə ol duğunu qeyd edir. Milli mədəniyyət dedikdə əsasən millətin formalaşması ilə bağlı olaraq müəyyənləşən mədəniyyət başa düşülməlidir. Millət birdən-birə formalaşdığı kimi milli mədəniyyət də birdən- birə müəyyənləşmir. Əlbəttə, ədəbiyyatda indi də "etnik mədə niyyət" anlayışına rast gəlinir, bu isə daha çox mədəniyyətin etnik köklərini araşdırmaq zərurəti ilə bağlıdır. Bəzən kiçik etnik qrupla rın mədəniyyətini xalq (folklor) mədəniyyəti də adlandırırlar. Onun əsas elementləri olan adət-ənənələr, ayinlər, bayramlar, mif və folk lor həmin xalqın yaddaşında, şifahi nitqində qorunub saxlanılır. Bu elementlər xüsusi ha zırlıq və texniki vasitələr tələb etmir. Belə mədəniyyətin sonrakı nəsillərə ötürülməsi üçün yazıya ehtiyac olmadığından onu yazıyaqədərki mədəniyyət də adlandırırlar. Mənşə birliyi (qan qohumluğu) ilə müəyyənləşən etnik tipə məxsus mədəniyyətlərdən fərqli olaraq milli mədəniyyət daha geniş məkanda yaşayan, birbaşa və ya dola yısı ilə belə qohumluq əlaqələrinə malik olmayan insanları birləşdirir. m Müasir dünyada mədaniyyətlararası münasibətlər Yüklə 259,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|