ǀ
ISSUE 7
ǀ
2021
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 1128
Tengquringga qo’shdim senday bolamni.
Barchin yangalari kuzatuvida oltmish norga sepini ortib Hakimbek yurtiga
uzatiladi. U o’zbekona an’analarga muvofiq, yo’l bo’yi yig`lab ketadi.
Folklorshunos D.O’raevaning qayd etishicha: “Bizning odatimizga ko’ra, nikoh
to’yida uzatilayotgan qizning yig`lamasligi el ichida uyat sanaladi. Hatto u sevgan
kishisiga o’z xohishi bilan tegayotgan, to’y yaqin qarindoshlarining roziligi bilan
bo’layotgan bo’lsa-da, baribir, yig`lashi shart hisoblanadi. Sababi, turkiy xalqlar orasida
«yig`i jon ato etadi» degan ibtidoiy tushuncha mavjud bo’lgan. Shu vajdan hozirgacha
qizlik ruhiyati o’layotgan bir lahzada qizlarning yig`i qilishi ularning ayollik ruhiyati
bilan qayta tirilishi uchun zarur hisoblanadi va bu hol ma’lum bir hayot bosqichida
o’ziga xos marosim-ritual tarzida shakllangan”.
Qolaversa, kareliyaliklarda nikoh to’yi arafasida, aniqrog`i, bir hafta oldin
uzatilayotgan qizni yig`latuvchi maxsus yig`ichi ayol-“itkettaja” yollangan. U kelinni
yig`lashga majbur qilgan. Bu vazifani shimoliy Kareliyada kelinning eng yaqin ayol
qarindoshi bajargan. Shuningdek, begona yig`latuvchi chaqirilishi ham mumkin
bo’lgan.
Boysun eliga yaqinlashib qolganda Alpomish kelayotganlarning izzat-ikrom bilan
kutib olinishini ta’minlash maqsadida otasiga bir xabarchi, ya’ni chopag`onchi jo’natdi.
Chopag`opchi otiga qamchi urib, kim yo’liqsa, unga xabar beradi. Boybo’rining
manziliga borib, Alpomish xabarini etkazadi. Boybo’ri chopag`onchiga keltirgan
xushxabari uchun yaxshi sarpolar in’om etib, suyunchi beradi. Darhol yurtga xabar
beriladi. Yo’lda baqan solaylik va evaziga to’ppi, ro’mol olaylik, deb ko’pgina qizlar
kelinning yo’lini to’sadi. Kelinni o’rtaga olib, o’tqizmaydi, yo’lda baqan soladi. Suqsur
kaniz ularga to’ppi, ro’mol berib, kelinni olib o’tadi.
Kelin yo’liga baqan solish, arqon tortish kabilar ham azaliy odatlarimizdan
biridir. Bu kelinni uzatib kelayotganda kelin sepidan ulush (sovg`a-salom) olish uchun
yo’lini to’sish odatidir. Aslida bu odat orqali tushirib kelinayotgan kelinchakning qizlik
olami (bir olam) chegarasidan ayollik olami (o’zga olam) chegarasiga o’tayotgani
bildiriladi.
Barcha yig`ilib, kelinni ko’rishga shoshiladi. Bir nechalar tomga chiqib qaraydi.
Elu xalqqa bu ovoza bo’ladi. Hamma qarindoshlar yig`ilib kela boshlaydi. Shunday
qilib, xursandchilik, diydorlashuv, o’yin-kulgi boshlanib ketadi.
Xullas, “Alpomish” dostoni nikoh to’yi jarayoni bilan bog`liq bunday maishiy
hayot detallariga juda boy. Ularni keng qamrab olganligi jihatidan doston o’ziga xos
qomusiy ahamiyat kasb etadi. Doston maishiy hayot detallariga juda boy. U real hayot
epizodlarini keng qamrab olganligi bilan ajralib turadi. Unda xalqimizning maishiy
hayotida muhim o’rin egallagan oilaviy-maishiy marosimlar badiiy ifoda etilgan.
Dostları ilə paylaş: |