Ş ə r q f ə l s ə f i i n c i l ə r i n d ə n
Yüklə 409,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 ortasında, nə də okeanın dərinliklərində elə bir yer yoxdur ki, qocalıq, xəstəlik və ölüm sizi gəlib tapmasın. Bu səbəbdən də var qüvvənizlə xilası axtarın.” Hələlik isə...Nə isə eləmək lazım idi. Müdhiş bir situasiyadır. Qos-qoca dünyada ən üzdə olan faktların və onların gətirdiyi əzabların səbəbini heç kəs bilmirdi. Həyatı zəhərlənmişdi gənc Siddharthanın. Yəni heç kəs bilmirdi? Buddaya qədər də Hin- distanda müqəddəs Vedalar oxunur, brahmalar Veda biliklərinin daşıyıcıları kimi hər məclisdə yuxarı başda oturar və dinlə bağlı bütün sual- ları çoxbilmişcəsinə cavablandırardılar. Lakin onlar kəpənək biliklərinə sahiblənmiş qurdlar idilər. Kəpənəklərin sözləri onların ağızlarında tam mənasız səslənirdilər. Həqiqət sözləri yalan qoxurdu. Bir dəfə... Buddanın tələbələrindən biri qonşu kənddə kəndlilərə Buddanın təlimi barədə danışmasından, cahil insanlara həqiqət yolunu təbliğ etməsindən söz edir. Müəllimindən eşit- diyi sözləri olduğu kimi əzbərlədiyindən əmin olduğu üçün onları Buddanın hüzurunda bir daha təkrarlayaraq: “Müəllim, mən düzmü de- dim?”- deyə tərif gözləntisi ilə soruşur. Budda: “Sözlər düz idi. Amma sənin ağzında onlar yalan səslənirdilər”. 13 İnsanlar tez-tez belə edirlər. Gözəl sözlərin təsiri altında özlərini təmizləmək əvəzinə gözəl sözləri özləri ilə çirkləndirirlər. Siddhartha inqilabi bir qərara gəlir: saraydan qaçmaq! Hamının saraylara can atdığı, saray qa- pılarında süründüyü dünyada hərdən belə şeylər də olur. Saraydan qaçaraq həqiqət axtarışlarına düzəlmək. Çox bahalı qurban verdi Siddhartha elm öyrənmək naminə. Oğlu və gənc arvadını da sarayda qoyub getdi. Onlar yuxuda ikən. Simvo- lik idi. Oyanan qaçıb başına çarə axtarmalı idi. Daha bir bilməyən ər, ata və şahın sayını artır- mağa dəyməzdi. Dünya belələrini onsuz da çox görmüşdü. Böyük qurbanlar cavabsız qalmır. İyirmi ilə yaxın meşədə müxtəlif müəllim- lərdən dərs aldı. Asketizmlə məşğul oldu. Qapı- nı israrla döyürdü. Həqiqət isə hələ də yox idi. Onun böyük qətiyyətini meşədəki digər asketlər görərək ona hörmət etməyə bilmirdilər. Artıq tələbələri də var idi. Amma həqiqət isə hələ də yox idi. Bir gün uzunmüddətli orucdan üzülən Sidd- hartha çayda üzən bir qayıqda qoca musiqiçinin şagirdinə: “Oğlum, simləri nə boş, nə də çox ta- rım bağla. Birinci halda onlar səslənməyəcək, ikinci halda isə qırılacaqlar.”- deyə məsləhət 14 ver diyini eşidir. Bunun kainatın cavabı olduğu- nu başa düşür. O, böyük elmin açarını axtarırdı. Lakin tamailə başqa yerdə. Eşitdiklərimizə, gör- düklərimizə qarşı diqqətlə davranmaq, onu var- lığın cavabları kimi oxumaq lazım idi. Bunun- çün yemək yeməli və ağlını sağlam bir durumda tutmalı idi. Hər şey fikirlərdən asılı idi. Ağlını təmizləmək, onu doğruluqla möhkəmlətmək la- zım idi. İnsan ağlından dəyişməyə başlayır. Man- tralar, askezalar, rituallar dəyişdirmir insanı. İnsanı idraki bahadırlıq dəyişidirir. “Dərin fikir- lərlə dolu olan nurlanmışlara hətta göy əhli belə həsəd aparır, azadlığın sakitliyindən həzz alanla- ra, zikrə qapılanlara, müdriklərə” (181). Bundan sonra o, uzun müddətli meditasi- yaya daxil olur. Və əfsanəyə görə banyan ağacı- nın altında nirvanaya - ruhani bəxtiyarlığa çatır. “Bilməyənin zikri olmur; zikr etməyənin biliyi olmur. Kimin ki, həm zikri, həm biliyi var, o, həqiqətən, Nirvanaya yaxındır” (372). Obıvatel şüurunda “Budda”, “Buddizm” – “büt” və “bütpərəstlik” anlamları ilə qarışdırılır. Təxminən eyni səbəbdən Azərbaycan dilində bö- yük alman şairi Götenin (almanca, Johann Wolf- gang von Goethe ) adı dəyişdirələrək Höte deyə çağırılır, yazılır. Assosiasiyalar... 15 Həqiqətə çatdıqdan sonra Siddhartha, “Bud- da” çağırılmağa başlayır. “Budda” – sanskrit di- lindən tərcümədə “nurlanmış adam” deməkdir. Ziyalı, işıqlı adam. Nirvananı daddıqdan sonra Budda Benaresə gələrək ilk mühazirəsini söyləyir. Hindistanda qədimdən elm adamına ilgi böyük olardı. Dün- yanın bu tərəfində Sokrat, Mani, İsa, Nəsimi kimi nurluların daha çox müxtəlif üsullarla öldürül- düyünü bildiyimdən hindlilərə, budda kimilərə hörmətlə yanaşdıqlarına görə simpatiya ilə ya- naşmışam həmişə. Deyirlər Buddanın ilk mühazirəsində o qə- dər insan toplaşmışdı ki, onlardan on min nəfərin mühazirənin gedişində ürəyi partlayır. Buddanın sözləri onların ayaqlarının altından torpağı çıxar- mışdı. Necə mərifətli dinləyicilər imiş... Budda 45 il ölkələri gəzərək təlimi ilə paylaş- dı. Asan olsun deyə, çıxışlarında dörd həqiqətdən danışar, dinləyiciləri bu dörd həqiqət üzərində düşünərək həyatlarını dəyişdirməyə səsləyərdi. Nə idi bu həqiqətlər? 1) Mövcudluq əzabdır. Bu doğuluşlar və ölüm- lər insanlara yalançı ümidlərdən və acı məyus- luqdan başqa bir şey gətirmir. Həyat, əlbəttə ki, həm də böyük bir sevincdir. Lakin bu sevinci 16 yalnız nurlanmışlar yaşaya bilər. “Qalx! Yelbeyin olma! Xeyirli dhammaya riayət elə. Dhammaya riayət edən bu dünyada xoşbəxt yaşayır, hətta o birində də” (169). 2) Əzabları və qorxuları yaradan arzulardır. Budda özünüdərki arzularımıza baxmaqdan baş- lamağa çağırırdı. İnsan, ona məyusluqdan başqa bir şey gətirməyən arzularla doludur. İnsanın cahilliyini bu arzular möhkəmlədir. Uzun ömür arzusu, varlanmaq arzusu, böyük adam arzusu... əslində, insanları əsl əbədiyyətdən, xəzinələrdən, böyüklükdən eləyən. 3) Əzablardan qurtulmaq mümkündür. Bud- dizmin inam məqamı! Əgər bu təlimə inanma- san, qurtula bilməzsən, deyir Budda. Həkimə inanmayan xəstənin sağalmaq şansının olmadığı kimi. Həkimə inanmayan onun məsləhətlərinə barmaqarası yanaşacaq, prosedurları əhəmiyyətli saymayaraq onları yarımçıq yerinə yetirəcəkdir. Sağalmaz beləsi. 4) Səkkizli yol. Bu yol cəhalətdən azadlığa çı- xaran yolun metodunu açıqlayır. Necə? Budda burada düzgün sözündən açar kimi istifadə edir. 1) düzgün inam; 2) düzgün qətiyyət; 3) düzgün nitq; 4) düzgün əməl; 5) düzgün həyat tərzi; 6) düzgün fikir; 7) düzgün niyyət; 8) düzgün seyr. Yüklə 409,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|