Referat mavzu: Z. Freyd boyicha shaxs tuzilishining asosiy mazmuni va funksionallashuvi Bajardi

Freyd va neofreyd yondashuvlarining kuchli tomonlari va cheklovlari
Freyd, ehtimol, jamoatchilikning shaxsiyat haqidagi tushunchasiga boshqa har qanday mutafakkirlarga qaraganda ko'proq ta'sir ko'rsatgan va u ko'p jihatdan psixologiya sohasini ham aniqlagan. Freyd psixologlari endi og'iz, anal yoki genital fiksatsiyalar haqida gapirmasalar ham, ular bizning bolalik tajribamiz va ongsiz motivatsiyalarimiz bizning shaxsiyatimizni va boshqalarga bo'lgan munosabatimizni shakllantiradi, deb ishonishda davom etadilar va ular hali ham psixologik terapiya o'tkazishda psixodinamik tushunchalardan foydalanadilar.
Shunga qaramay, Freydning nazariyalari, shuningdek, neofreydchilarning nazariyalari ko'p hollarda empirizm sinovidan o'ta olmadi va natijada ular o'tmishdagiga qaraganda hozir kamroq ta'sirga ega (Crews, 1998). Muammolar, birinchidan, Freyd nazariyasini sinchkovlik bilan sinab ko'rish qiyin bo'lib chiqdi, chunki uning bashoratlari (ayniqsa, mudofaa mexanizmlari bo'yicha) ko'pincha noaniq va noto'g'ri bo'lib, ikkinchidan, nazariyaning sinovdan o'tkazilishi mumkin bo'lgan jihatlari. ko'pincha juda ko'p empirik yordam olmagan.
Misol tariqasida, Freydning ta'kidlashicha, haddan tashqari qattiq hojatxona mashg'ulotlariga duchor bo'lgan bolalar anal bosqichda mustahkamlanib qoladilar va shu tariqa balog'at yoshida haddan tashqari tozalik, ziqnalik va qaysarlikka moyil bo'ladilar, ammo tadqiqotlar hojatxonani o'rgatish amaliyoti va kattalar shaxsi o'rtasida bir nechta ishonchli aloqalarni topdi. Fisher va Greenberg, 1996). Freyd davridan boshlab, jinsiy istaklarni bostirish zarurati kamroq bo'lib tuyuldi, chunki jamiyatlar turli xil jinsiy amaliyotlarga toqat qildilar. Va shunga qaramay, Freyd bizni bu repressiyadan kelib chiqqan deb o'ylagan psixologik kasalliklar kamaymadi.
Freyd nazariyalarini sinab ko'rishning o'ziga xos muammosi shundaki, Freyd nazariyasiga asoslangan bashoratga zid bo'lgan deyarli hamma narsa mudofaa mexanizmidan foydalanish nuqtai nazaridan tushuntirilishi mumkin. Otasiga nisbatan juda ko'p g'azablangan odam Freyd nazariyasiga ko'ra, otasi bilan ziddiyatni o'z ichiga olgan Edip kompleksini boshdan kechirayotganini ko'rish mumkin. Ammo otasiga nisbatan hech qanday g'azabini bildirmaydigan odam ham g'azabni bostirish orqali Edip kompleksini boshdan kechirayotgandek ko'rinishi mumkin. Freyd ikkalasi ham mumkin, deb faraz qilgan, ammo repressiya qachon sodir bo'lishi yoki bo'lmasligini aniqlamaganligi sababli, nazariyani soxtalashtirish qiyin.
Behushning muhim roli nuqtai nazaridan, Freyd hech bo'lmaganda qisman to'g'ri bo'lganga o'xshaydi. Tobora ko'proq tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, kundalik xatti-harakatlarning katta qismi bizning ongli ongimizdan tashqarida bo'lgan jarayonlar tomonidan boshqariladi (Kihlstrom, 1987). Va shunga qaramay, bizning ongsiz motivatsiyalarimiz bizning o'rganishimiz va xatti-harakatlarimizning barcha jabhalariga ta'sir qilsa-da, Freyd, ehtimol, bu ongsiz motivatsiyalar, birinchi navbatda, jinsiy va tajovuzkorlik darajasini oshirib yuborgan.
Umuman olganda, Freyd nazariyasi, aksariyat psixologik nazariyalar singari, mutlaqo to'g'ri emasligini va yangi tadqiqotlar natijalari paydo bo'lishi bilan vaqt o'tishi bilan uni o'zgartirishga to'g'ri kelganligini aytish adolatli. Ammo Freyd taklif qilgan shaxsiyat haqidagi fundamental g'oyalar, shuningdek, nutq terapiyasini terapiyaning muhim tarkibiy qismi sifatida qo'llash, shunga qaramay, psixologiyaning asosiy qismi bo'lib, har kuni klinik psixologlar tomonidan qo'llaniladi.

Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, A.Freyd himoya mexanizmlari tushunchasiga ta`rif beradi. Himoya mexanizmlari – bu “Men” faoliyatidir, u uning uchun xavf tug`diruvchi “Men”ni xaddan ziyod faollikka yoki unga mos affektlarga tushishi mumkin bo’lganda paydo bo’ladi. Ular ong bilan kelishilmagan holda funktsiyalashadi. Bu tushunchada biz avtomatizm deb nomlanuvchi himoyani ongsiz hodisalarning mos turiga keltirish haqidagi muhim fikr ilgari suriladi. SHunga muvofiq himoya jarayonlarini tashkil qilishda onglini ongsizga taqqoslash haqidagi savolni qo’yishi o’rinlidir. Har qanday sub`ektiv mumkin bo’lmagan ma`noviy tarkib, transformatsiya yoki yo’q qilinishidan avval qisqa vaqtga bo’lsa ham shunday deb anglanishi lozim. Undan so’ng oddiy fikriy operatsiya echiladi, mustahkamlanadi va shartli reflektorli beqaror avtomatik xarakterga ega bo’ladi. SHu tariqa ontogenetik tuzilma vaqti manbai himoya mexanizmlarini moslashish, qadriyatlarini aniqlashdan tashqari A.Freyd himoya va himoya jarayonining ongsizligi ta`siriga tushuvchi fikriy materialning ongsizligini differentsiatsiyalagan.
A.Freyd himoyani Z.Freyddan kengroq tarzda tushunadi xamda uni nafaqat qiziqishlarga qarshi, balki xavf tug`diruvchi barcha narsaga qarshi qo’llanilishi mumkinligini alohida ta`kidlaydi. U taklif qilgan klassifikatsiya otasi tomonidan taklif etilgan 10 ta himoya mexanizmi asosida yotadi. Ulardan birinchi beshtasi – siqib chiqarishi, regressiya, reaktsiyalarni shakllanishi, izolyatsiya va bartaraf etish. Z.Freyd tomonidan bog`lanib qolish nevrozlarida qo’llaniladigan himoya texnikalari sifatida ko’riladi: introektsiya va proektsiya “nearotik mexanizmlar” sifatida tavsiflanadi – rashk paranoya va gomoseksuallik asosidagi nosog`lom o’zgarishlarda “Men” tomonidan qo’llaniluvchi himoya usullari: o’z-o’zi bilan kurash va murojaat, “instinkt o’zgarishi” sifatida tushuntirilgan, sublimatsiya yoki instinktiv maqsadlarni almashtirilishi nevrozlarni emas, balki normalarni o’rganishga mos himoya usuli. Keltirilgan o’nta himoya usuliga Anna Freyd yana kamroq ahamiyatli va shaxs rivojlanishini ma`lum davri bilan bog`liq yana 5ta xususiyatni qo’shgan, ya`ni agressiya, identifikatsiya, asketizm, intellektuallashtirish, “Men”ni chegaralash, fantaziya.
Z.Freyddan boshlab mutaxassislarning keyingi faoliyatlarida xam psixologik himoya mexanizmlarini o’rganuvchi shaxsga xos oddiy sharoitlardagi himoya, ekstremal, tanqidiy bosimli, hayotiy sharoitlarda mustaxkamlashish qobiliyatiga ega xamda fiksatsiyalangan himoya shaklini olgan holda bir necha bor ta`kidlangan. Bu shaxsning ichki nizolarini haydashi o’zi va atrofdagilardan qoniqmaslikni, ongsiz manbaiga aylantirib, shuningdek, Z.Freyd tomonidan kurashish deb atalgan maxsus mexanizmlarni yuzaga kelishiga imkon yaratishi mumkin.
“Himoya” va “kurashish” psixikani maxsus mexanizmlari unga yoqimsiz tuyg`u va xotiralardan xalos bo’lishga yordam beradi. Ularni ongdan tashqarida ya`ni xavotir va stressni ushlab turadi xamda ongsiz kompensatsiyani bajaradi. Psixologik himoya shaxsni o’zgarishiga to’sqinlik qiluvchi mexanizmlardan biri.
Psixologiya yo’nalishlarini turli namoyondalari shaxsning himoya mexanizmlarini individning har tomonlama va ajralmas xususiyati sifatidagi tushunchada qo’shilsada, ularni xarakatga keltiruvchi nizolarning manbai qarashlarida turli yondashuvlarga ajratadilar. Agar Z.Freyd kontseptsiyasida “U”, “Men” va “Super Men” qarama-qarshiliklarining ichki nizosi hisoblansa, K.YUng shaxsni himoyaviy vositalarini tashqi muhit talablari va individning asosiy tipologik ustanovkalarini o’zaro mos kelmasligi bilan bog`laydi; A.Adler – takomillashishga to’sqinlik qiluvchi, to’liqsiz kompleksi bilan bog`laydi.