Redaktor: İlyas Şahquliyev Dizayner: Elçin Babayev «Gabud və gabudlular»
Yüklə 3,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Dərələyəz mahalının kameral siyahısı”
- “qara”
- “çorlu”
- “Bismillah”
- “Çor vurması”, “çor dəyməsi
- “çər”
- “çayan”
- Kerait
- Dərbənd
- .”Çor” müəyyən bir elin adıdır və Çorlu toponimlərin də indiyədək qalmışdır.
10 Gabud və gabudlular adlı kəndlər var, amma Ağrıdakı Məlikşah ona görə daha çox maraq doğurur ki, Əhməd babamın da, Məhəddin babamın da dediklərinə görə, əcdadlarımız cəlali üsyanları nəticəsində Ağrı tərəfdən Dərələyəzə gəliblər. Buradan belə nəticə çıxarmaq olar ki, 1727-ci ilin
Dərələyəzdəki Məlikşahda yaşayan ailələr, o cümlədən Murad və Əliqulu qardaşları buraya həmin Məlikşahdan gəlmiş və Dərələyəzdəki kəndə də əvvəlki kəndlərinin adını vermişlər. Bunun tərsi də mümkündür, ola bilsin ki, ermənilər Dərələyəzə gəldikdən sonra Məlikşahdan köçənlər yeni yaşayış yerlərinə bu adı vermişlər. 1828-ci ildə Rusiyaya yenicə birləşdirilmiş keçmiş Naxçı- van və İrəvan xanlıqlarının ərazisində 1829-1832-ci illərdə böyük tədqiqat aparmış, bu əraziləri bir növ inventarlaşdırmış fransız mənşəli rus alimi İ.Şopen Dərələyəz mahalının kameral (adbaad) siyahısını tərtib etmiş, burada onların etnik mənsubiyyətini də göstərmişdir. O vaxt Dərələyəzdə yaşayan 1001 müsəlman ailəsinin əksəriyyətini qaraçorlular təşkil edirdi, sayca ikinci yerdə tatarlar gəlir, Rusiyada o zaman türkləri tatar adlandırdılar. Üçüncü yerdə isə kəngərlilərdir. Maraqlıdır ki, qaraçorluların və kən gərlilərin hansı tayfaya mənsub olduğu da göstərildiyi halda, “tatar” deyilən türklərin tayfa mənsubiyyətləri göstərilməyib. İ.Şopenin tərtib etdiyi siyahıdan məlum olur ki, 1831- ci ildə Dərələyəzdə cəmi 58 yerli, İrandan köçürülmüş 507, Türkiyədən köçürülmüş 8 erməni ailəsi yaşayırdı. İrandan kö- çürülən ermənilər Salmasdan, Xoydan və Makudan idilər. Gabud, Gomur və Axtanın müsəlman əhalisi 1831-ci ildə tərtib edilən “Dərələyəz mahalının kameral siyahısı” 11 Nazir Əhmədli sənədində “qaraçorlu” olaraq qeyd edilmişdir. Gabud, Gomur, Daşaltı, Cul, Söylan və bir sıra digər kəndlər qaraçorluların kulakanlı tayfasına, qonşu Axta kəndi isə həsənanlı tayfasına mənsub idilər. Bu səbəbdən də
çorluların yaşayış arealını və etnik mənşəyini də araşdırmağa ehtiyac yaranır. Bu sözün mənşəyindəki “qara” sözünün mənası öz- özlüyündə aydın olduğuna görə, açar kəlmə olan “çor” sö- zündən başlayaq. Vikipediya bu sözün anlamını belə verir. “Anadoluda cin vurmuş və ya ruhi xəstəliyi olan adamlara “çorlu” ifadəsi işlədilir (Türk Mifolojisi Ensiklopedik Söz lüyü, Cəlal Bəydili, səh.143). Xeyirxah və şər cinlər vardır, hər yerdə olsalar da, gözə görünmürlər. Bunlar qoruyucu ruh deyildir. Ağac altı, qaranlıq quyular, xaraba evlər, su quyuları, körpü altları kimi sərhəddi olan yerlərdə yaşamaları onların tilsimini və qaranlıq qüvvələrə olan maraqlarını ortaya çıxarır. Dəmirdən qorxurlar,
Başındakı papaq ələ keçirildikdə həmin cin ölür ( Türk Söyləncə Sözlüyü, Dəniz Karakurt, Türkiyə, 2011). Ölməkdən qabaq da görünməzliyini itirir, çünki görünməzliyi həmin papaqla bağlıdır. Ən çox ilan və quş şəklində görünürlər, dondan dona girə bilirlər. “Çor vurması”, “çor dəyməsi” kimi deyimlər cinlərlə bağlı xəstəlikləri ifadə edir. Ən çox da ağız əyilməsi və yüngül iflic bu hadisə ilə əlaqələndirilməkdədir. Çor bəzən də ruhi xəstəliklər anlamına gəlir. Biçura deyilən məxluqlar evlərdə və zirzəmilərdə də yaşayır və qadın cildinə girirlər. 12 Gabud və gabudlular “Çor” sozü bəzi türk dillərində “çər” kimi də işlənir. Ağçora (Ağçor) xeyirxah cinlərə , Qaraçor isə bədxah cinlərə deyirlər”. «Qaraçorlu» sözünün “cin” sözündən yaranıb-yaran- madığını deyə bilmərəm, mənim üçün bu məlumat çor/çər sözünün, “çər dəymək”, “çərləmək” ifadəsinin mənasını öyrən mək baxımından çox maraqlı oldu. (Yeri gəlmişkən, bizdə “ilan-çayan” sözü də işlədilirdi, sən demə,
və başqırd dillərində “əqrəb” demək imiş). Araşdırılan digər mənbələrə görə: 1
mənşəli
Kerait tayfalarının törəmələridir. 2.”Çor” sözü yer adı kimi, habelə türk hökmdarlarında titul kimi işlənirmiş (Заур Гасанов. Чарские скифи. Нью-Йорк. 2002 г. Стр. 199,220,225,250). 3.”Çor”
Dərbənd şəhərinin Alban tarixindəki keçmiş adıdır (Lev Qumilyov. “Qədim türklər”. Bakı. 1993. S.230). 4.
(indiki Ermənistan ərazisi) yaşamışlar. (“Qədim türklər və Ermənistan”. Səh.105). 5. XVI əsrdə qızılbaşların zülqədər tayfasının Şəmsəddin li tirəsi Çor mahalında məskunlaşmışdı (“Qədim türklər və Ermə- nistan”. Səh. 113-114). 6
indi də Çor adlanır. Azərbaycanda Çoryurd (Yardımlı rayonu) və Qəbələ rayonunda Çorlu (bu kəndin məhəlləsi məhz çorlu adlanır)...(B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. “Gürcüstanda türk- Yüklə 3,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|