Reaksiya tezligi konsentratsiyaning qanday darajaga chiqarilganligiga bog’liq bo’lsa, reaksiya tartibi o’sha darajani ko’rsatgan songa teng bo’ladi. Reaksiyalar nolinchi, birinchi, ikkinchi

T=
Uchinchi tartibli reaksiyalarning yarim yemirilish davri dastlabki konsentratsiyaning kvadratiga teskari proporsional
a-x=ae^-R1-t va - =k₂t
hamda - =2
bu uchala holdan ko’rinib turibdiki reaksiyaning tezligi vaqt o’tgani sari kamayib boradi, chunki bunda dastlabki moddaning konsentratsiyasi kamayib boradi. Reaksiya tezligi reaksiya tartibi ortishi bilan kamayib boradi.
Reaksiya tartibini aniqlashning bir necha usullari mavjud.
Masalan modda konsentratsiyasining reaksiya davomida o’zgarishini ko’rsatadigan tajriba natijalarining uch to’rttasi birin ketin monomolekulyar biomolekulyar va trimolekulyar reaksiyalarning tezlik konstantasi tenglamalariga qo’yilib har qaysi vaqt uchun tezlik konstantasi hisoblab chiqiladi. Tenglamaga ko’ra k ning qiymatiga kora reaksiya o’sha tartibga ega bo’ladi.
Reaksiyaning tartibini aniqlashda ,, yarim yemirilish davri’’ qiymatidan ham foydalanish mumkin.
Yuqoridagi birinchi tartibli reaksiyaning yarim yemirilish davri
T=
Biomolekulyar reaksiyaniki T= va trimolekulyarniki T= bo’ladi.
Bu tenglamalarda a-moddaning eng dastlabki konsentratyasi. Olingan natijalar yuqoridagi tenglamalarning qaysi birini qanoatlantirsa reaksiya o’sha tartibga ega bo’ladi.
Oddiy va murakkab reaksiyalar
Agar reaksiya o’zining stixiometrik tenglamasiga muvofiq birgina bosqichda borsa bunday reaksiya oddiy reaksiya deb ataladi. Oddiy reaksiyaning kinetic tenglamasi faqat bitta tezlik konstantasi bilan ifodalandi. Kimyoviy reaksiyalarning ko’pchiligi ancha murakkab tarzda boradi chunki bir vaqtning o’zida bir necha xil oddiy reaksiyalar yonma yon ketma ket tutash va qaytar tarzda boradi.
Murakkab reaksiyalarning kinetic talimoti esa murakkab reaksiyani tashkil qilgan har qaysi oddiy reaksiya bir vaqtning o’zida mustaqil boradi degan farazga asoslanadi.
Parallel reaksiyalar bunda dastlabki moddalar ikki yoki bir necha yo’nalishda o’zaro tasir etib ayni vaqtda sxemaga muvofiq bir necha mahsulot hosil bo’ladi.
Kaliy xloratning qizdirilganda parchalanishi parallel reaksiyalarga misol bo’ladi.
3KCLO₃→3KCLO₄+3O₂
2KCLO₃ →2KCL+3O₂
Yoki 4KCLO₃→3KCLO₄+KCL
Ayrim radioaktiv elementlar parchalanishi parallel ravishda boradi.
Organic kimyoda ularni parchalanishi parallel boradi.
Murakkab reaksiyalardagi oddiy reaksiyalar parallel boryotgan bo’lsa bu murakkab reaksiyaning umumiy tezligi oddiy reaksiyalar tezliklarining algebraik yig’indisiga yeng bo’ladi.
Ayni bir sharoitda reaksiya ikki yoki uch yo’nalishda borishi uchun termodinamik jihatdan imkoniyat bo’lsa bu jarayinning qaysi biri tezligi ortiq bo’lsa o’sha jarayon avzal turadi va shu jarayon mahsulotning nisbiy miqdori ortiq bo’ladi.
Parallel borayotgan reaksiyalarning tezligi kata bo’lsa u reaksiya asosiy reaksiya deb qolganlari yonaki reaksiyalar deyiladi. Odatda reaksiya tezligidan qatiy nazar bizga kerakli mahsulot hosil qiladigan reaksiya asosiy reaksiya hisoblanadi.
Parallel reaksiyalar sharoitini ( temperature erituvchi va katalizatorlarni )o’zgartirish yo’li bilan jarayonni reakli yo’nalishga burish mumkin.
Ketma ket boradigan (konsekutiv) reaksiyalar bir necha ketma ket bosqichda boradigan reaksiyalardir. Bu reaksiyalarda oraliq nodda hosil bo’ladi.
Protses bosqichlarini A,B,S bilan A bosqichini B bosqichiga o’tishidagi tezlik konstantasini R₁ bilan B bosqichning C bosqichiga o’tishidagi tezlik konstantasi k₂ bilan ishoralasak ketma ket reaksiyalaring sxemasi