Qaldirilmasi yollari

1.2.
 
Bir sıra tanınmış firmaların beynəlxalq marketinq strategiyaları 
Hər bir kompaniya daxili bazarda olduğu kimi, xarici bazarda da hər şeydən əvvəl, 
öz biznesinin genişləndirilməsi strategiyasını həyata keçirməyi, satışın və gəlirin artımı 
prosesinin təmin edilməsini, optimal məqsədi olan bazarların müəyyən edilməsi və 
mənimsənilməsi, məşhur brendlərin işlənməsi, satışın effektiv sisteminin 
formalaşdırılması, reklam aksiyalarının planlaşdırılması və həyata keçirilməsini, və 
bütünlükdə marketinq prosesinin optimal idarə edilməsi məsələlərini həll edir. 
Beynəlxalq fəaliyyət firmanın işinin təşkil edilməsinə yer kürəsi səviyyəsində ölkə və 
regional ölçüdə önəmli müxtəlifliklər gətirir. XX əsrin son dövründə beynəlmiləlləşmə 
prosesinin inkişaf etməsi beynəlxalq biznes yönümlü kompaniyaların dünyanın bir sıra 
regionlarında mərkəzləşmə ənənəsi formalaşdırır. Bu o deməkdir ki, Avropa İttifaqı və 
Şimali Amerika azad ticarətə, NAFTA çərçivəsində fəaliyyət göstərməyə üstünlük 
verilir.
Son dövrdə beynəlxalq marketinq fəaliyyəti individual inkişafın əsas 
strategiyasının daha da təkmilləşməsi və inkişafı prosesi ilə xarakterizə edilir. 
Beynəlxalq marketinq strategiyasının inkişafının birinci mərhələsində ayrı-ayrı
firmalar və şirkətlər beynəlxalq bazara çıxır. Orada çalışmağı öyrənir, öz inkişaf 
prosesinin əsas strateji istiqamətlərini daha da təkmilləşdirir və birinci öz daxili 
bazarında, sonra isə xarici bazar müstəvisində yüksək rəqabət potensiallı mövqe 
qazanır. Əgər şirkət xarici bazarların mənimsənilməsi ilə bağlı müəyyən addımlar 
atırsa, bu daxili bazar müstəvisindəki marketinq fəaliyyəti strategiyası ilə bənzər 

---

21 
şəkildə həyata keçirilir. Daxili bazarda olduğu kimi dəyişikliyi təmin etmədən, bazar 
payını genişləndirməklə baş verir.
Xarici bazar platforması və beynəlxalq marketinqlə bağlı biliklərin və təcrübənin 
kifayət qədər olmaması səbəbindən kompaniya xarici bazarda da daxili bazarındakı 
rəqabət üstünlüklərindən fayda əldə etməyə çalışır. Bu da ona fəaliyyətinin coğrafi 
aspektdən artırılmasından əlavə effekt qazanmağa imkan yaradır. 
İkinci mərhələdə firma beynəlmiləlləşmə yolu ilə xaricdə öz biznesini 
genişləndirmək strategiyasını tərtib edir ki, bu da öz beynəlxalq fəaliyyətini 
multimilliləşdirmə, yəni ayrı-ayrı bölgələrdə marketinq-miks elementlərini 
uyğunlaşdırmaq istiqamətində tədbirləri həyata keçirərək, bazarlarda fərdiləşdirmək 
məqsədi daşıyan daha yüksək rəqabət imkanlarını təmin edirlər. Bu, əmtəənin 
modifikasiyası, yerli tələbata cavab verən yeni malların istehsalı vasitəsilə həyata 
keçirilir.
Üçüncü mərhələdə şirkətin beynəlxalq marketinq fəaliyyətinin uyğunlaşma 
strategiyalarının standartlaşması baş verir. Bu yolla firmalar və şirkətlər xarici yerli 
bazarlarda aparılan uyğunlaşma tədbirlərini azaltmağa səy göstərirlər. Bu isə 
beynəlxalq biznesin gəlirliliyini daha da artırır.
Marketinqin dördüncü mərhələsində kompaniyanın beynəlxalq müstəvidə 
inteqrasiya və koordinasiya mexanizmi strategiyası reallaşdırılır, müxtəlif yerlərdə 
mövcud olan kompaniya bölmələri arasında biliklərin mübadiləsi aktivləşdirilir ki, bu 
da qlobal və regional bazara istiqamətlənən strategiyanın formalaşmasına səbəb olur. 
Bu şirkət üçün hər bir xarici yerli bazar üçün strategiya formalaşdırmaqdan daha 
əlverişlidir. 
Xarici bazarda fəaliyyət göstərən şirkətlər üçün marketinqdən, onun vahid 
prinsiplərindən və metodlarından istifadə edilməsi rəqiblərlə müqayisədə geri 
düşməmək üçün son dərəcə zəruridir. 
Son 15 ildə beynəlxalq marketinq konsepsiyası bütün inkişaf etmiş ölkələrdə 
inkişaf-istehsal-paylama proqramlarının əsasını təşkil etmişdir və istehlak malları 

---

22 
istehsal edən sahələrdə geniş yayılmışdır. Məsələn, ABŞ, Almaniya, Fransa və 
dünyanın digər aparıcı ölkələrində bu məhsulları istehsal edən bütün müəssisələrin 
90%-i bu və ya digər şəkildə fəaliyyətlərində marketinq strategiyasından istifadə 
edirlər.
Misal olaraq, Fransa ÜDM-nin 20% -ə qədəri ölkə xaricində satılır (aviasiya 
sənayesi, üzvi kimya, dəmir yolu avadanlığı); burada 10 nəfərdən 4-ü xarici bazarda 
işləyir.
Tam hüquqlu bir bazarın mövcudluğunun əsas şərti qazanc əldə etmək və daha 
yaxşı nəticələr əldə etmək məqsədi ilə rəqabətin formalaşdırılmasıdır. 
Aşağıdakı parametrlər mövcud olduqda bazarda müxtəlif şirkətlər arasında 
rəqabətin mövcud olması mümkündür: 
- 
bazara sərbəst bir məhsul və ya xidmət təqdim edən çox sayda müstəqil 
istehsalçının olması. Eyni zamanda, onların sayı nə qədər çoxdursa, bazarda malların 
tədarükü və qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi baxımından aralarındakı rəqabət 
səviyyəsi də bir o qədər yüksəkdir; 
- şirkətin bazara daxil olması və eləcə də ondan çıxmaqla bağlı tam sərbəstliyin 
olması. Bu vəziyyətdə belə azadlıq iqtisadi fəaliyyətin subyektini müəyyən bir 
istiqamətdə hərəkət etməyə vadar edən - ya bazarda qalmaq, ya da onu tərk etmək üçün 
məcburi şərtlərin yaradılması kimi obyektiv yaradılan şərait kimi anlaşıla bilər; 
- məhsul təklifinin diferensiallaşdırılması (müəyyən bir məhsul növünə fərqli fərdi 
xüsusiyyətlərin və fərdi formanın verilməsi - ölçü, keyfiyyət, miqdar, rəng, marka və 
s.)
Rəqabət anlayışı, müəyyən bir müəssisənin bazar quruluşundakı mövqeyini təyin 
edən marketinq mühitinin xarici amillərinin sayı deməkdir. Ancaq nə əvvəllər, nə də 
müasir dövrdə heç bir real bazar bütün tələblərə cavab verməmişdir və bu səbəbdən 
mükəmməl rəqabət sxeminin ümumilikdə nəzəri əhəmiyyəti vardır. 
Məhsul və ya xidmətdən asılı olaraq, bazar böyük və ya kiçik ola bilər. Tələbin 
elastikliyi (istehlakçıların qiymət dəyişikliyinə həssaslığı) istehlakçının müəyyən bir 

---

23 
məhsula olan ehtiyacının dərəcəsindən, habelə bu məhsulu başqa bir məhsulla əvəz 
etmək imkanından asılıdır. Marketinqin əsas məqsədi digər rəqiblərin bu bazara daxil 
olmasına imkan verməyərək əldə edilmiş unikallığı qorumaqdır. 
İstehlakçıların tələbinin elastikliyi əyilmələrin olması ilə xarakterizə olunur: artan 
qiymətlər şəraitində bir müəssisənin məhsullarına olan tələb kəskin şəkildə azalır 
(çünki digər istehsalçılar bu nümunəni izləmirlər), lakin qiymətlər düşəndə 
istehlakçıların həmin məhsula olan tələbi də bir qədər artır. Rəqabət şəraitində digər 
firmaların bazarına nüfuz etmək, bir qayda olaraq, rəqabətə bənzər oxşar məhsulların 
yaradılmasına böyük investisiyalar edilməsi səbəbindən çətin vəziyyətə düşür. 
Dirol şirkətinin beynəlxalq marketinq strategiyası: 
Bu tədqiqat işində Dirol ticarət markasının məhsullarına dair bir marketinq işi 
aparılmışdır. 2015-ci ildə həyata keçirilən bir tədqiqat işində fərqli yaş qrupları və fərqli 
gəlir səviyyələri olan 20 nəfərlə görüş keçirilmişdir. Tərtib edilən anketlər göstərmişdir 
ki, bütün respondentlər indiyə qədər Dirol saqqızından istifadə etmişdirlər, lakin bütün 
respondentlər onun keyfiyyətindən razı deyildilər, çünki bir çoxları saqqızın ləzzətini 
tez itirdiyini və qiymət-keyfiyyət nisbətində də uyğunsuzluğa səbəb olduğunu və bunun 
müəyyən narazılığa səbəb olduğunu qeyd etmişdilər. 
Respondentlərin cavablarına əsasən satışları və aylıq gəliri artırmaq üçün Dirol 
markasının marketinq fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində müəyyən təkliflər 
sistemi verilmişdir: 
●
Saqqızın yalnız drajelərdə deyil, həm də lövhələrdə istehsal edilməsi və satışı 
işinin təşkili; 
●
Şəkər əlavə edilmədən saqqızın ağız hissinin yaxşılaşdırılması;
●
Yeni yaxşılaşdırılmış zövqə və digər müxtəlif növlərin yaranmasına vurğu olan 
reklam çarxlarının yaradılması; 
●
Uzun müddət davam edən dad hissinin təmin edilməsi ( bir çox istehlakçı, tez 
dad itkisi səbəbiylə bu məhsulu almaqdan imtina etdiyini bildirmişdir); 

---

24 
●
Dirol saqqızını sınamayan əlavə istehlakçıları cəlb etmək məqsədilə reklam 
kampaniyalarının aparılması; 
●
Firmanı daha parlaq və yaddaqalan etmək üçün qablaşdırma dizaynının 
təkmilləşdirilməsi; 
●
Reklamlarda Dirol saqqızı ilə digər markalar arasındakı fərqlərin və firmanının 
üstünlüklərinin vurğulanması.