Qafqazin strateji TƏDQİqatlari institutu oleq Kuznetsov Mərkəzi Qafqaz: sivilizasiyaların toqquşmasına retrospektiv baxış
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Oleq Kuznetsov
- Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: «sivilizasiyaların toqquşması»
94 Oleq Kuznetsov tam həcm də ifadə etməyə qadir ol ma sın dan ümidini kəsərək, yeni büt pə rəstliyə üz tutmuş və mil li mənlik şüurunun büt pə- rəst lik ar xetiplərinə müraciət edərək on la rın əsasında öz si - ya si ideo logiyasını formalaşdırmağa baş la mışdır. Biz bu və ya di gər tezisin düzgünlüyünə təminat verə bil mə rik, çün ki onlardan hər birinin öz dəlil-sübut sistemi var dır. Am ma əgər ikinci tezis düzgündürsə, yeni bütpərəstlik ideo lo gi yasına müraciət edilməsi erməni etnosunun indiki si ya si is teb liş- mentinin siyasi aqressivliyinin son dərəcə yük sək sə viy yə- də olduğunu göstərir. Bunu yalnız 1930-cu il lər də Üçün cü Rey xin nasist rəhbərliyinə xas olmuş aq res siv lik sə viy yə- si ilə mü qa yi sə etmək olar, lakin bir fərqlə ki, nasistlər üçün kollektiv su rətdə müəyyənləşdirilmiş düşmənçilik obyek- ti yəhudilər idi, er mənilər üçün isə belə obyekt türk lər dir (müasir erməni mil lət çi liyinin ideoloqları hətta azər bay can- lı ları da yalnız «Qafqaz türk ləri» adlandırırlar). Bununla əla- qə dar narahatlıq doğuran fakt ermənilərin bütpərəstliyə get- dik cə daha çox bağlanması de yil (təəssüf ki, bu meyl müasir dövrün bir çox xalqlarına xasdır), bu nu necə böyük vəcd lə etməsidir. Onların bu vəcdi ən yeni ta rix də özünü artıq gös- tər mişdir (Xocalı qırğını buna misal ola bi lər) və yeni geo si- ya si sarsıntılara gətirib çıxara bilər. Bu gün «Daşnaksütun» erməni inqilabi federasiyasının və onunla qırılmaz surətdə bağlı olan Ay Data ümumdünya er mə ni İnternasionalının partiyadaxili ideologiyasında ha- kim möv qe tutan və fəal sitayiş obyekti olan erməni güc və mü ha ri bə tanrısı Vaaqnın adının yazılışı və tələffüzü xris- tian lıq ənə nə sin də Şeytanın qardaşı olan və onunla bir lik- də Ata-Tanrıdan ay rıl mış ümumsemit allahı Baalın adı na bənzəyir. Erməni ye ni büt pə rəstliyini bu kontekstdə nə zər- dən keçirdikdə Dağlıq Qa ra bağ mü na qişəsi kulturoloji ba- 95 Dağlıq Qarabağ münaqişəsi: «sivilizasiyaların toqquşması?» xım dan Qiyamətdən xəbər vermə da da xil olmaqla tamamilə es xa toloji xüsusiyyətlər kəsb edir və bu mü naqişədə Azər- bay can tərəfi (yenə də xristian və ya islam me ta fi zikası möv qe yin dən) İşığı təcəssüm etdirir, ermənilər isə Zül mə- ti təmsil edirlər. Lakin erməni bütpərəstliyinin dün ya ba xı şı mövqeyindən erməni–azərbaycanlı qarşıdurmasının me ta fi - ziki kök lərinin daban-dabana zidd yozumu da mümkündür. Be lə ol duq da bütün müsəlmanlar ermənilərin əcdadı Hayk tə rəfi ndən öl dü rülmüş Babilistan müstəbidi Bəl ilə eyni ləş di- rilir (bu isə Əh di-Ətiqin Babil qalasının tikilməsi və da ğı dıl- ması əhvalatının fabulasına və məzmununa ümumən uy ğun gəlir). Bu halda biz ye nə də esxatologiya dərəcəsinə ça tan me tafi zika ilə qarşılaşırıq, amma burada işarələrin qütb lə ri də yi şilir: ermənilər İşığı, türklər və azərbaycanlılar isə Zül- mə ti təcəssüm etdirirlər. Hər necə olsa da, əgər bu aspekt nəzərə alınarsa, Dağlıq Qa ra bağ ətrafında sivilizasiya münaqişəsi iki müasir dünya di ni arasında Hantinqtonun ənənəvi «parçalanma xətti bo- yun ca mü haribə»sinin çərçivəsindən çox-çox kənara çıxır və tə rəfl ər dən hər biri üçün Xeyir və Şər qüvvələr arasında ümum dün ya mü ba rizəsi pafosu kəsb edir. Onların hər biri bu mü ba rizə də iştirak edərkən özünü Xeyirin silahı kimi görür və anlayır. Özü də bu halda ermənilərin mentallığının arxetipikliyi azərbaycanlıların di ni men tallığına nisbətən daha böyük rol oynayır, belə ki, öz dün ya baxışının ənənəvi «dünyəviliyi» səbəbindən azər bay can lı lar radikal erməni yeni bütpərəstliyi mövqeyindən esxatoloji mü na qi şə kimi dərk edilən və ya ən azı açıq nümayiş etdirilən Dağ lıq Qarabağ münaqişəsini dövlətlərarası və ya millətlərarası mü na qişə kimi dərk etməyə daha çox meyl göstərirlər. 96 Oleq Kuznetsov Etnosların milli mənlik şüurunun dərin arxetip ste re o tip - lə rin dən söhbət düşmüşkən, prinsipial əhəmiyyət ver di yi miz da ha bir cəhətə diqqət yetirməyi lazım bilirik: Dağlıq Qa ra- bağ mü na qi şə si hələ Yaxın Şərq və Şimali Afrika arealının əv vəl cə ba bi li stan lılar, sonra isə romalılar tərəfi ndən istila edil di yi qədim dövrlərdən bəri dünya tarixində obyektiv möv- cud olan əzəli se mit–ari qarşıdurmasının izlərini özündə da- şı yır. Özü də dörd min il lik xronoloji tarixdən fərqli olaraq, ha zır da təcavüzkar ro lu nu heç də arilərin övladları deyil, se- mit lərin övladları oy na yır lar. Müasir geosiyasətə bu nöqteyi- nə zərdən baxılarsa, tam qə ti olaraq söyləmək olar ki, XX və XXI əsrlərin hüdudu se mit xalq larının passionarlığının və bu nunla labüd bağlı olan tə ca vüz karlığının fəallaşması döv- rü dür. Bu, son illərdə ərəb öl kə lə rin dən gəlmələrin Avropa öl kə lərində törətdikləri per ma nent iğ ti şaş larda və bütün Ya- xın Şərqdə arası kəsilməyən mü ha ri bə lər də əyani surətdə tə- za hür edir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bu geo siyasi pro ses- lərin məcrasına tam məntiqi surətdə uyğun gə lir və başqa bir şeyi deyil, yalnız semit-ermənilərin ari-azər bay can lı la ra qarşı «qisas müharibəsi»ni təmsil edir. Radikal er mə ni mil li ziyalıları yeni bütpərəstliyin dini-esxatoloji ide ya la rı nı kö rük- ləmək və diasporlara səpələnmiş həmtayfaları ara sın da fəal şəkildə yaymaq yolu ilə daim erməni etnosunu bu müha ri bə- ni aparmağa həvəsləndirirlər (bunun bilərəkdən, yaxud bil- mə yə rək dən edildiyi vacib deyildir). Ən azı pravoslav dininə etiqad edən insan vəziyyəti bu cür görür. Yuxarıda deyilənlərə yekun vuraraq, tam aydınlığı ilə belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, Dağlıq Qarabağ ətrafında müasir er mə ni–azərbaycanlı qarşıdurması «közərti» halında belə iki an ta qo nist sivilizasiyanın klassik toqquşmasına par laq və əyani nü mu nə dir. Həm də münaqişənin tərəfl əri Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|