Проводники

Naqillər

Əsas yükdaşıyıcılar:

1. 
   Metallarda – sərbəst elektronlardır;
   
2. 
   Vakuumda – qızmış metaldan buxarlanmış elektronlardır;
   
3. 
   Qazlarda – sərbəst elektronlar və müsbət və mənfi ionlar;
   
4. 
   Elektrolitlərdə – müsbət və mənfi ionlardır;
   
5. 
   Yarışmkeçiricilərdə – sərbəst elektronlar və deşiklər.
   

Yüksək konsentrasiyalı elektrik yükdaşıyıcıları olan maddələrə naqillər dəyilir.

Metallarda elektrik cərəyanı

Metalda olan sərbəst elektronların konsentrasiyası çox böyükdür.

Temperatur artdıqca metalların müqaviməti
𝑅 − 𝑅₀
= 𝛼 ∙ 𝛥𝑡. 𝑅₀
qanunla artır. Burada α –

• 
  müqavimətin temperatur əmsalıdır;  ölçü vahidi: [𝜶] = ^𝟏;
  

𝑲

• 
  metallar üçün α>0;
  
• 
  müqavimətin temperaturdan asılılığını sonrakı düstur ilə təyin etmək olar:
  

𝑹 = 𝑹_𝟎(𝟏 + 𝜶 ∙ 𝛥𝒕). Metalların müqavimətinin temperaturdan asılılığı şəkildə göstərilib.
𝑅 = 𝜌𝑙 𝑆 və 𝑅₀ ⁼ 𝜌_𝑆^0𝑙 olduğunu bilərək, alırıq:
𝝆 = 𝝆₀(𝟏 + 𝜶 ∙ 𝛥𝒕).
Metal məftil daxilindəki elektrik sahəsinin intensivliyi:
𝑼
𝑬 = ,
𝒍
düsturu ilə təyin olunur, burada l – məftilin uzunluğudur.
Metallarda elektrik cərəyanı axarkən cərəyanın istilik və maqnit təsiri özünü göstərir.

İfratkeçiricilik

Temperatur azaldıqca metalların müqaviməti artır. Kifayət qədər kiçik (bir neçə Kelvinə bərabər) temperaturlarda bəzi maddələrin müqaviməti sıfıra qədər azalır. Bu hadisə ifratkeçiricilik adlanır. İfratkeçiricilərdən elektrik cərəyanı keçdikdə istilik ayrılmır. Deməli enerji itmir. Halqavvarı ifratkeçiricilərdə cərəyan şiddəti uzun müddət sabit qalır. İfratkeçiricinin xüsusi müqavimətinin mütləq temperaturdan asılılıq qrafiki sağ tərəfdəki şəkildə verilib.
İfratkeçiricidən elektrik cərəyanı keçdikdə cərəyanın yalnız maqnit təsiri müşahidə olunur. Cərəyanlı ifratkeçirici ətrafında maqnit sahəsi mövcuddur.