Peyğəmbəri  sevmək

4- Onun sevdiklərini sevmək, nifrət etdiklərinə isə nifrət etmək.

Bu barədə bir çox hədislər varid olmuşdur.

Peyğəmbər  demişdir: “Əlini sevən məni sevmiş, məni sevən isə Allahı sevmiş olur. Həmçinin Əliyə nifrət edən mənə nifrət etmiş, mənə nifrət edən isə Allah nifrət etmiş olur.“ (Səhih hədislər silsiləsi, 1299)

Həmçinin Həsən və Hüseyn barəsində demişdir: “Onları sevən məni sevmiş, onlara nifrət edən isə mənə nifrət etmiş olur.“(Səhih hədislər silsiləsi, 2895)

Həmçinin demişdir: “Məni sevən hər kəs Usaməni də sevsin.“ (Səhih əl-Cami, 5966)

5– Onun barəsində həddi aşmamaq və onu Allahın ona bəxş etdiyi səviyyədən daha yuxarıya qaldırmamaq.

Peyğəmbər  bu barədə buyurmuşdur: “Ey insanlar, məni həddindən yuxarı qaldırmayın. Şübhəsiz ki, Allah məni peyğəmbər seçməmişdən öncə qul buyurmuşdur.“ (Səhih hədislər silsiləsi, 2550) Həmçinin demişdir: “Nəsranilər Məryəm oğlunu şişirtdikləri tək siz də məni şişirtməyin. Şəkk yoxdur ki, mən onun quluyam, odur ki, mənə Allahın qulu və elçisi deyin.“ (əl-Buxari, 3445)

Ənəs ibn Malik rəvayət etmişdir ki, bir dəfə bir kişi belə dedi: Ey Muhəmməd, ey bizim cənabımız və cənabımızın oğlu, ey bizim ən xeyirlimiz və ən xeyirlimizin oğlu! Rəsulullah  isə belə dedi: “Ey insanlar! Allahdan qorxun ki, şeytan sizi azdırmasın, mən Muhəmməd ibn Abdullaham, mən Allahın qulu və elçisiyəm və istəmirəm ki, məni İzzət və Cəlal sahibinin mənə verdiyi bu səviyyədən daha yuxarı qaldırasınız.“ (Səhih hədislər silsiləsi, 1097)

6– Bidətlərdən və nəfsin istəklərindən uzaq durmaq.

Bunu da peyğəmbər  bir çox hədislərdə buyurmuşdur.

İrbad ibn Sariyə demişdir: Bir gün peyğəmbər bizə namaz qıldırdıqdan sonra üzünü bizlərə tərəf çevirdi və bizə elə bir bəlağətli moizə verdi ki, gözlərimiz yaşardı və qəlblərimiz titrədi. Aramızdan biri dedi: Ey Allahın rəsulu elə bil bu vida moizəsidir, bizə nə buyurursan? O dedi: “Sizə Allahdan qorxmağı və rəhbəriniz həbəşi bir kölə olsa belə onu eşidib itaət etməyi tövsiyə edirəm. Şübhəsiz ki, aranızdan məndən sonra yaşayanlarınız bir çox ixtilaflar görəcəkdir. Odur ki, mənim və doğru yolda olacaq raşidi xəlifələrimin yolunu tutub gedin və həmin yoldan arxa dişlərinizlə yapışın. Yeniliklərdən isə çəkinin. Çünki hər bir yenilik bidət, hər bir bidət isə zəlalətdir.“ (Əbu Davudun Sünən əsəri, 4609)
Peyğəmbəri  düzgün şəkildə sevmək və inlanlar arasında bu məsələdə olan ixtilaf barədə .
Uca və Nöqsansız Allah öz peyğəmbərini yalnız təsdiqlə deyil, ona qarşı qəlblə, dillə və əməllə edilməsi gərəkən bir sıra hüquqlarla üstün etmişdir. Necə ki Uca Allah Onun varlığını təsdiq etməklə kifayətlənməyərək, bir sıra ibadətləri insanlara vacib etmişdir. Həmçinin yalnız peyğəmbərliyi inkar etməyi deyil, bir sıra əməlləri də haram buyurmuşdur.

Həmin hüquqlardan biri hər bir möminin onu övladından, özündən və hər kəsdən çox sevməsidir ki, Quran və sünnə buna açıq-aşkar dəlalət etmişdir. Bununla hər bir mömin peyğəmbə -rin  sevdiyi hər şeyi sevməli, onun nifrət etdiyi hər şeyə də kin bəsləməlidir. Onun razı qaldığı şeylərdən razı qalmalı, qəzəbləndiyi şeylərə qəzəblənməlidir. Bütün bu sevgi və nifrət hislərini öz əzaları ilə sübut etməlidir.

İnsanlar bu sevgini müxtəlif cür başa düşüblər və bu məsələ barəsində üç qismə bölünüblər:

Birinci qism: İfrat əhli.

Bunlar o kəslərdir ki, onlar peyğəmbəri  sevmək məsələsində həddi aşmış, Allahın və rəsulunun buyurmadığı şeyləri edərək bunu sevginin əlamətindən hesab etmişlər. Buna misal olaraq peyğəmbərə mövlud yəni ad günü keçirməyi, onu həddindən artıq tərifləməyi və yalnız Allah layiq olan xüsusiyyətlərlə vəsf etməyi, ona dua etməyi, onunla təvəssül etməyi, şəfa diləməyi, ona and içməyi, qəbrini təvaf etməyi, oraya sürtünmək və bir sıra başqa bidət və şirk əməllərini göstərmək olar. Təəccüblüsü də budur ki, onlar bunu peyğəmbəri  sevdiklərini iddia edərək həyata keçirirlər. Halbuki bu tip əməlləri Allah və Onun rəsulu buyurmamış və onu hər kəsdən çox sevən səhabələr belə etməmişlər. Hətta şəriət bunu qadağan edərək tam əksini etməyi buyurmuşdur. Belələrinin əksəriyyəti şəriətin qadağa etməsinə məhəl qoymayaraq peyğəmbəri ifratla tərif edən şeir və qəsidələrlə vəsf edirlər. Əslində isə onlar bir çox əməllərində peyğəmbərə  asi olur və onun dediklərinə riayət etmirlər.

Belələri agah olsunlar ki, peyğəmbəri sevmək ona dua edib yardım diləməklə olmur. Bunlara layiq olan yalnız aləmlərin Rəbbi olan Allahdır və bunu etmək şirk sayılır. Hər şeyi yaradan, ehtiyacı olanın duasını qəbul edən, yaxın olub dualara icabət edən, duaları eşidən yalnız Odur.

İkinci qism: Təfrit əhli.

İkinci qism təfrit əhlidir ki, onlar peyğəmbəri  layiqincə sevməmiş və onun sevgisini mal-dövlət və özünü sevməkdən üstün tutmamışlar. Ona ehtiram göstərməmiş, itaət etməmiş və sünnəsinə tabe olmamışlar. Bunun da aşağıdakı səbəbləri vardır:

Birinci: Onlar etdikləri günahlar ucbatından peyğəmbərin  sünnəsindən üz döndərmiş, nəfslərinin istəklərini və şəhvətlərini halal və haramlardan üstün tutmuşlar.

İkinci: Onlar elə zənn edirlər ki, təsdiq etmək iman üçün kifayət edir və onlara vacib olan yalnız budur. Belələri Muhəmmədin  peyğəmbərliyini təsdiq etməklə kifayətlənir və ona tabe olmağa lüzum görmürlər. Murciələrin məzhəbi də belədir. Onlar əməli imandan hesab etmir və imanın yalnız təsdiqdən və dillə deməkdən ibarət olduğunu deyirlər. Belələri bizim zamanımızda necə də çoxdurlar.

Üçüncü: Belələrinin əksəriyyəti dinlərini yaxşıca mənimsəmir, o cümlədən peyğəmbərin  haqlarını və onu sevməyi bilmirlər. Əfsuslar olsun ki, insanların əksəriyyəti yalnız adda İslama mənsubdurlar. Bu tip insanlar gərək etdkləri günahlara son verib, etdikləri əməllərdən çəkinsinlər. Onların peyğəmbəri sevmələrinə əsas əngəl günahları və asilikləridir. Həmçinin onlar bilməlidirlər ki, yalnız təsdiq etmək iman sayılmır. İman qəlbdə təsdiq etmək, dillə demək və əzalarla əməl etməyə deyilir. İman Allaha itaət etməklə artır, şeytana uymaqla da azalır. Heç kim əməli imandan kənar hesab edə bilməz. Gərək hər kəs Allaha və Onun rəsuluna iman gətirib onlara tabe olsunlar ki, iman sahibi olsunlar. Tebeçilik imanın tərəzisi hesab olunur. Nə qədər çox tabe olsa imanı da bir o qədər çox olar, azaldıqda da azalar.

Bundan əlavə gərək onlar dini biliklərə, ələlxüsus da özlərinə vacib olanlara yiyələnsin. Həmin məsələlər arasında peyğəmbərin  hansı haqlara malik olduğu da vardır. Uca Allah peyğəmbərin  haqlarını bilməyərək onunla ucadan danışanların bu əməlini pisləyərək onları anlamaz kəslər kimi qələmə vermişdir. Uca Allah buyurur: “Şübhəsiz ki, səni otaqların arxasından səsləyənlərin əksəriyyəti nə etdiklərini anlamırlar.”¹

Elə həmin surədə Uca Allah peyğəmbərin  haqlarını bilən kəsləri tərif edərək buyurur: ”Həqiqətən, Allahın Elçisi yanında səsini endirənlər o şəxslərdir ki, Allah onların qəlbini təqva üçün sınağa çəkmişdir. Onları bağışlanma və böyük mükafat gözləyir.”²

Başqa bir ayədə Rəbbimiz buyurur: “De: “Heç bilənlərlə bilməyənlər eyni ola bilərmi? Bundan ancaq ağıl sahibləri düşünüb ibrət alarlar.”¹

Hər kəs bilməlidir ki, peyğəmbərə  tabe olmadan, onun sünnəsinə riayət etmədən və onun yolunu izləmədən nə iman ola bilər, nə də ki, sevgi.²
Üçüncü qism: İfratla təfrit arasında orta mövqe tutanlar.
Üçüncü qism isə öncə qeyd etdiyimiz iki qism yəni ifratla təfrit arasında orta mövqe tutanlardır. Səhabələr, tabiinlər və onların yolunu tutub gedənlər bu mövqedə olmuşlar. Onlar bu sevginin vacibliyinə bir hökm olaraq iman gətirmiş, həm etiqadda, həm sözdə, həm də əməldə buna riayət etmişlər. Onlar Allah və rəsulunun buyurduğu kimi peyğəmbəri  övladlarından, yaxınlarından və bütün məxluqatdan, hətta özlərindən belə daha çox sevmişlər. Bu xüsusda Uca Allah buyurur: “Peyğəmbər möminlərə onların özlərindən daha yaxındır.“¹

Hətta onlar peyğəmbər  yolunda mallarını və canlarını belə verməyə hazır olmuşlar. Uca Allah buyurur: “Mədinə əhalisinə və onların ətrafındakı bədəvilərə döyüşdə Allahın Elçisindən geri qalmaq, onun canından öncə öz canlarının hayına qalmaq yaraşmaz.”²

Uca Allah öz elçisinə əmr etdiyi kimi onlar da ifrata və təfritə varmadan peyğəmbəri  layiqincə həm etiqadda, həm sözdə, həm də əməldə sevmiş, onun peyğəmbərliyinə iman gətirərək rəbbindən gətirdiyi xəbərləri təsdiqləmişdilər. İmkanları çərçivəsində onlar peyğəmbərə itaət etmiş, əmrlərinə tabe olmuş, əməllərinə, sünnətinə və imandan hesab olunan digər məsələlərə tabe olmuşdular. Uca Allah buyurur: “Peyğəmbər sizə nə verirsə, onu götürün, nəyi də qadağan edirsə, ondan çəkinin.”¹

Onlar Nöqsansız və Uca Allahın buyurduğu kimi təsdiq etməklə kifayətlənməyərək onun artığını etmişlər. Həmin məsələlərdən biri onların peyğəmbərə  salavat və salam demələridir. Uca Allah buyurur: ”Doğrudan da, Allah və Onun mələkləri Peyğəmbərə xeyir-dua verirlər. Ey iman gətirənlər! Siz də ona xeyir-dua verib kamil ədəb-ərkanla salamlayın.”²

Peyğəmbərə  hörmət və ehtiram göstərmələri də buna aiddir.

Uca Allah buyurur: “Biz belə etdik ki, siz Allaha və Onun Elçisinə iman gətirəsiniz, ona kömək edəsiniz, onun hörmətini saxlayasınız və gecə-gündüz Allahı tərifləyəsiniz.” (əl-Fəth, 9)

Peyğəmbərə  yardım etmək onu dəstəkləməklə və ona əziyyət verən şeylərin qarşısını almaqla olur.

Ona hörmət etmək isə ona ikram və ehtiram etməklə, habelə onunla ədəb-ərkanla danışmaqla olur.

Uca Allah buyurur: ”Peyğəmbəri, öz aranızda bir-birinizi çağırdığınız kimi çağırmayın.”¹

Beləcə Rəbbimiz insanlara peyğəmbərin  icazəsi olmadan danışmağı, səsini onun səsindən ucaltmağı, bir-birilərini çağırdığı kimi onu çağırmağı qadağan etmişdir.

Uca Allah buyurur: ”Ey iman gətirənlər! Heç bir şeydə Allahı və Onun Elçisini qabaqlamayın. Allahdan qorxun! Həqiqətən, Allah Eşidəndir, Biləndir. Ey iman gətirənlər! Səsinizi Peyğəmbərin səsindən yüksəyə qaldırmayın və bir-birinizə müraciət etdiyiniz kimi ona da uca səslə müraciət etməyin. Yoxsa, özünüz də hiss etmədən əməlləriniz hədər gedər. Həqiqətən, Allahın Elçisi yanında səsini endirənlər o şəxslərdir ki, Allah onların qəlbini təqva üçün sınağa çəkmişdir. Onları bağışlanma və böyük mükafat gözləyir.”²

Onlar Uca Allahın əmrlərinə tabe olaraq özlərinə fərz buyurulmuş bir çox qeyd etmədiyimiz hüquqlara riayət etmişlər. Eyni zamanda onlar özlərinə buyurlmuş məsələlərdə ifrat əhli kimi həddi aşmamışlar. İfratçılar peyğəmbərə  Allaha məxsus vəsflər vermiş, onun qeybi bildiyini iddia etmiş, ona dua və səcdə etmiş, ondan yardım diləmiş və qəbrinin ətrafında təvaf etmişlər. Onlar bilirlər ki, Uca Allahın peyğəmbəri  ucaltması, şərəfləndirməsi və dəyərləndirməsi onu insanlıqdan çıxarmır. Uca Allah buyurur: “De: “Rəbbim pak və müqəddəsdir! Mən isə yalnız elçi göndərilmiş bir insanam.”¹

Onlar yəqinliklə bilirlər ki, peyğəmbəri Allaha məxsus sifətlərlə vəsf etmək onun sevgisi ilə ziddiyyət təşkil edir və onu yox edir. Uca Allah peyğəmbərinə  əmr etmişdir ki ümmətinə bunları desin: “De: “Mən Allahın istədiyindən başqa özümə nə bir fayda, nə də bir zərər yetirməyə qadir deyiləm. Əgər qeybi bilsəydim, əlbəttə, özüm üçün xeyir artırardım və mənə pislik toxunmazdı. Mən sadəcə, iman gətirən bir qövm üçün qorxudan və müjdələyənəm”²

Həmçinin buyurur: “De: “Allahdan başqa göylərdə və yerdə olanların heç biri qeybi bilməz. Onlar nə zaman diriləcəklərini belə bilmirlər.”¹

Beləcə peyğəmbər  barəsində hər hansı formada ifrata varmaq onu sevməkdən irəli gəlmir. Əksinə bu tip əməllər peyğəmbərə müxalif olmaq hesab olunur və ondan çəkinmək və başqalarını da bunun əzabından çəkindirmək lazımdır. Uca Allah buyurur: “Qoy onun əmrinə qarşı çıxanlar başlarına bir bəla gəlməsindən, yaxud özlərinə ağrılı-acılı bir əzab üz verməsindən qorxsunlar.”²

Həmçinin bu əməl peyğəmbərə  qarşı çıxmaq sayılır. Uca Allah bu xüsusda buyurur: “Hər kəs özünə doğru yol bəlli olduqdan sonra Peyğəmbərə qarşı çıxsa və möminlərin yolundan başqa bir yolla getsə, onu üz tutduğu yola yönəldər və Cəhənnəmdə yandırarıq. Ora nə pis dönüş yeridir.”³

Ona görə peyğəmbər  barəsində ifrata varanardan uzaq olmaq gərəkdir. Çünki onların etdikləri əməlləri nə Allah öz kitabında buyurub, nə də peyğəmbəri  buna göstəriş vermişdir. Əksinə bu əməlləri Allah və rəsulu qadağan etmişdir.¹

Deməli orta mövqedə olanlar heç də peyğəmbərin  şəninə əksiklik gətirmirlər. Onlar bu sevgi və ehtiramın davamlı olması üçün bütün güclərini səfərbər edirlər.

Bu da orta mövqedə olanların yoludur. Kim onların yolu ilə getmək istəirsə iman əhlinin yəni Quran və Sünnənin yolunda olmalıdır. Bu haqq yoludur. Haqq yolu isə tabe olunmağa daha layiqli yoldur.

Bu yol sələfin, o cümlədən səhabələrin, tabiinlərin və Qiyamətədək onların yolunu tutub gedənlərin yoludur. Onlar peyğəmbəri  yalnız Quran və Sünnənin buyurduğu kimi sevirdilər. Şəriət nəyi buyurursa onu götürür, nəyi qadağan edirdisə ondan çəkinirdilər. Onlar bu sevgiyə ifrat əhli tək öz rəy və istəkləri ilə yaxınlaşmamışlar. İfrat əhli isə onlardan fərqli olaraq öz istəklərinə uymuş və beləcə yollarını azmışdılar. Bunu isə Uca Allah buyurmamış, şəriətin dəlilləri isə bunun haram olmasını bildirmişdir. Uca Allah ifrat əhlini vəsf edərək buyurur: “Allahdan bir doğru yol göstəricisi gəlməyincə öz nəfsinin istəyinə uyandan daha çox azmış kim ola bilər?! Şübhəsiz ki, Allah zalım adamları doğru yola yönəltməz.”¹

Bu məsələnin xülasəsi ondan ibarətdir ki, Peyğəmbəri düzgün şəkildə sevmək ümmətin sələflərinin, o cümlədən səhabələrin, tabiinlərin və onların ardıcıllarının əməlinə uyğun olmalıdır. Çünki onlar həmin sevgi anlamına Quranın ayələrində və sünnədə göstərildiyi tək riayət etmiş və bundan azacıq belə o yana keçməmişdilər.²
Peyğəmbərin  əhli beytini sevmək.
Hər birimizin peyğəmbərin  pak əhli beytini sevməsi, onlara ehtiram göstərməsi vacibdir. Uca Allah öz kitabında onları tərifləyərək buyurur: “Ey ev əhli! Allah sizdən günahınızı silib aparmaq və sizi tərtəmiz etmək istəyir.”¹

Əhli beyt deyildikdə özlərinə sədəqə verilməsi haram buyurulmuş peyğəmbərin  yaxınları nəzərdə tutulur. Onlar da aşağıdakılardır: Əli  və onun ailəsi, Aqil  və onun ailəsi, Cəfər  və onun ailəsi, Abbas  və onun ailəsi.

Əhli beyt arasında ən üstün olanlar isə örtük altında olanlardır. Səhih bir hədisdə bildirilir ki, bir dəfə peyğəmbər  Həsəni, Hüseyni, Fatiməni və Əlini yanına çağıraraq onları öz əbasının altına alıb demişdi: “Bunlar mənim əhli beytimdir, bunlar daha layiqdirlər.”²

Həmçinin peyğəmbər  öz ümmətinə əhli beytə qarşı ehtiram göstərməyi tövsiyə edərək demişdir: “Ey insanlar, şübhəsiz ki, mən bir insanam, ola bilsin ki Allahın rəsulu (mənim canımı almaq üçün) gəlsin mən də onun çağırışına cavab verim. Özümdən sonra sizlərə iki şeyi qoyub gedirəm. Onlardan birincisi Allahın kitabıdır, orada hidayət və nur vardır. Allahın kitabını götürüb ondan möhkəmcə yapışın.” Peyğəmbər  beləcə insanları Allahın kitabına təşviq etdikdən sonra dedi: “Bir də əhli beytim, əhli beytimi unutmayın”¹

Möminlərin anaları, peyğəmbərin  pak zövcələri də əhli beytdən sayılır.

Şeyxul İslam İbn Teymiyyə demişdir: “Bizlərə görə əhli beyti sevmək fərz və vacibdir. Onları sevən əcr qazanmış olur. Muslimin səhih əsərində Zeyd ibn Ərqamdan rəvayət olunur ki; Bir dəfə peyğəmbər Məkkə ilə Mədinənin arasında Xum adlanan bir dərədə bizlərə xütbə verərək dedi: “Ey insanlar, Sizlərə iki şeyi qoyub gedirəm, Allahın kitabı”. O, bunu deyərək Allahın kitabını xatırlatdı və insanları ona təşviq etdi, sonra dedi:” Bir də mənim yaxınlarım olan əhli beytim, əhli beytimi sizə xatırladıram, əhli beytimi sizə xatırladıram.” Mən Muqaddimə dedim: Biz hər gün namazlarımızda deyirik ki; “Allahım! Məhəmmədə və onun ailəsinə də İbrahimə və onun ailəsinə xeyir-dua verdiyin kimi xeyir-dua ver! Sən həqiqətən alqışlara layiq və şan-şövkətlisən! Məhəmmədə və onun ailəsinə də İbrahimə və onun ailəsinə bərəkər verdiyin kimi bərəkət ver! Sən həqiqətən alqışlara layiq və şan-şövkətlisən!” Muqaddəm dedi: belə olduğu halda Əhli beytə kim nifrət bəsləyə bilər? Mən dedim: Onlara nifrət bəsləyənə Allahın, mələklərin və bütün inanların lənəti olsun, Allah ondan heç bir əməli qəbul etməz ...” ¹

Şeyx İbn Üseymin demişdir: Peyğəmbərin əhli beytini sevmək Əhli sünnə vəl cəmaanın əsaslarındandır. Onar iki şeyə görə əhli beyti sevirlər: İmanlarına görə, bir də peyğəmbərin yaxınları olduqlarına görə. Həmçinin onlara əsla nifrət bəsləməzlər ...

Bizlər də öz növbəmizdə deyirik: Ey Rəbbimiz şahid ol ki, biz peyğəmbərin əhli beytini və yaxınlarını sevirik. Biz Allahı və Onun rəsulunu sevdiyimiz üçün onları da sevirik.

Qeyd etdiyimiz kimi Qurani Kərimdə də bildirilir ki peyğəmbərin xanımları da əhli beytdəndirlər.

Həmçinin peyğəmbərin qohumları da əhli beyt sayılır, Misal üçün: Əli, Fatimə, Həsən, Hüseyn, Abbas ibn Əbdül Muttalib və başqaları kimi.

Peyğəmbərin qohumarından kafir olanlara gəlincə biz həmin qohumluğa rəğmən onları sevmirik. Məsələn: Peyğəmbərin əmisi Əbu Ləhəbi heç bir vəchlə sevmək olmaz. Əksinə o, kafir olduğu və peyğəmbərimizə əziyyət vetdiyi üçün biz ona nifrət etməliyik. Həmçinin Əbu Talibə də gərək nifrət edək, çünki kafir idi. Biz yalnız onun bəzi yaxşı əməllərini, o cümlədən peyğəmbəri himayə etməsi və onu qoruması kimi əməllərini sevə bilərik.¹
Peyğəmbərin səhabələrini sevmək
Peyğəmbərin səhabələrini sevmək də onu sevməyə daxildir.

əl-Beyhəqi demişdir: “Peyğəmbərin səhabələrini sevmək də onu sevməyə daxildir. Çünki Uca Allah onları tərifləyərək buyurur: “Muhəmməd Allahın Elçisidir. Onunla birlikdə olanlar kafirlərə qarşı sərt, öz aralarında isə mərhəmətlidirlər. Sən onları rüku edən, səcdəyə qapanan, Allahdan lütf və razılıq diləyən görərsən. Əlamətləri isə üzlərində olan səcdə izidir. Bu onların Tövratdakı vəsfidir. İncildə isə onlar elə bir əkin kimi vəsf olunurlar ki, bu (əkin) cücərtisini üzə çıxarıb onu qüvvətləndirmiş, o da getdikcə qalınlaşıb gövdəsi üstündə şax duraraq əkinçiləri heyran etmişdir. (Allah möminlərin sayını artırır, özlərini də qüvvətləndirir) ki, kafirləri qəzəbləndirsin. Allah onlardan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə bağışlanma və böyük bir mükafat vəd etmişdir.”¹

Başqa bir ayədə isə buyurur: “Möminlər (Hüdeybiyyədə) ağac altında sənə beyət edərkən Allah onlardan razı qaldı. (Allah) onların qəlbində olanı bildi, onlara (mənəvi) rahatlıq nazil etdi və onları yaxın bir zəfərlə mükafatlandırdı.”¹

Həmçinin buyurur: “Dində hamını ötüb keçən ilk mühacirlərə və ənsarlara, həmçinin yaxşı işlər görməkdə onların ardınca gedənlərə gəlincə, Allah onlardan razıdır, onlar da Ondan razıdırlar. (Allah) onlar üçün (ağacları) altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağları hazırlamışdır. Bu, böyük uğurdur.”²

Həmçinin buyurur: “İman gətirən, hicrət edən və Allah yolunda cihad edənlər və sığınacaq verib köməklik göstərənlər – məhz onlar həqiqi möminlərdir. Onlar üçün bağışlanma və bolluca ruzi vardır.”³

Əgər onlar həqiqətən də bu sadalanan məqamlara layiqdirlərsə o zaman hər bir müsəlmanın onları sevməsi və onları sevməklə Allaha yaxınlaşması vacibdir. Çünki Uca Allah birisindən razı qaldıqda onu sevir, hər bir insanın da Rəbbinin sevdiyi kəsi sevməsi vacibdir.”¹

Beləcə hər bir müsəlmana peyğəmbərin səhabələrini sevməsi, onlardan razı qalması və onlar üçün dua etməsi vacibdir. Uca Allah bunu bizlərə əmr edərək buyurur: “(Səhabələrdən) sonra gələnlər deyirlər: “Ey Rəbbimiz! Bizi və bizdən əvvəlki iman gətirmiş qardaşlarımızı bağışla. Bizim qəlbimizdə iman gətirənlərə qarşı nifrət və həsədə yer vermə. Ey Rəbbimiz! Həqiqətən də, Sən Şəfqətlisən, Rəhmlisən!”²

Onlar elə insanlardır ki, Uca Allah bu dünyada onları bir çox xüsusiyyətlərlə digər insanlardan üstün etmişdir. Onlar peyğəmbəri öz gözləri ilə görmüş, hədislərini bilavasitə onun mübarək dilindən eşitmiş, ona dayaq olmuş, onu qorumuş və İslamın yayılması naminə onunla birlikdə Allah yolunda cihad etmişlər.

Peyğəmbər vəfat etdikdən sonra isə onunla ümməti arasında vasitəçi olmuşlar. Onlar peyğəmbərin gətirdiyi hidayət və nuru layiqincə təbliğ etmiş və İslamı yer üzərində yaymışlar. Onlar malları və canları ilə Allah yolunda cihad etmiş, bu dini dilləri və canları vasitəsilə qorumuşlar. Məhz bu səbəblərə görə onlar həm peyğəmbərləri, həm də tövhid əhli yanında böyük əcrə və yüksək məqama layiq olmuşlar.

Başqa cür ola da bilməz, çünki peyğəmbər onların ən xeyirli insanlar olduqlarını bildirmişdir.

İmran ibn Husayn peyğəmbərin belə dediyini rəvayət etmişdir: “Ən xeyirliləriniz mənim zamanımdakılardır, sonra onlardan sonra gələnlər, sonra da onlaran sonra gələnlər.”¹

Abdullah ibn Məsuddan peyğəmbərin belə dediyi rəvayət olunur: “İnsanların ən xeyirlisi mənim zamanımdakılardır, sonra onlardan sonra gələnlər, sonra da onlardan sonra gələnlər...”²

Səhabələrin fəzilətinə və yüksək məqama layiq olmalarına aşağıdakı hədisi də dəlil göstərmək olar: Əbu Səid əl-Xudridən peyğəmbərin belə dediyi rəvayət olunur: “Mənim səhabələrimi söyməyin, canım Əlində olana and olsun ki, sizlərdən biriniz Uhud dağı qədər sədəqə vermiş olsa belə onlardan birinin verdiyi bir ovuc, hətta yarım ovuc belə sədəqəyə çata bilməz.”¹

Ənəs ibn Malikdən peyğəmbərin belə dediyi rəvayət olunur: “Ənsarı sevmək imanın, onlara nifrət bəsləmək isə nifaqın əlamətidir.”²

Səhabələrin fəzilətləri və onların ən əfzəl insanlar olmaları barədə saysız hesabsız hədislər vardır. Həmin hədislər bir daha peyğəmbərdən sonra ən xeyirli insanlar olan səhabələrə ehtiram bəsləməyin, onları sevməyin vacibliyini göstərir.

Buxari, Muslim, habelə “Sünən” əsərlərinin müəllifləri öz əsərlərində səhabələrin fəzilətləri barədə xüsusi bir fəsil ayırmış və həmin fəsillərdə səhabələrin fəziləti barədə çoxlu hədislər qeyd etmişlər.

Əbu Zura ər-Razi sələfin səhabələr barəsində etiqadı haqqında demişdir: “Əgər görsən ki, birisi peyğəmbərin səhabələrindən biri barədə nalayiq ifadə işlədir bil ki, həmin şəxs münafiqdir. Çünki həm peyğəmbər, həm də onun gətirdikləri haqdır. Bütün bunları bizə çatdıranlar isə məhz səhabələr olmuşdur. Belələri Quran və Sünnəni batil hesab etmək istəyərək bizim dahilərimizi gözdən salmaq istəyirlər. Əslində isə hər bir nalayiq söz onların özləri haqqında deyilməlidir və onlar münafiqdirlər.”¹

Xatib əl-Bağdadi demişdir: “Səhabələrin mötəbər şəxslər olmaları sabitdir. Uca Allahın onların pak olmalarını bildirməsi, Quranda onlara yer verməsi buna əsl sübutdur.

Uca Allah buyurur: “Siz insanlar arasında üzə çıxarılmış ən xeyirli ümmətsiniz.”²

Həmçinin buyurur: “Beləliklə Biz sizi orta bir ümmət etdik ki, siz insanlara şahid olasınız, peyğəmbər də sizə şahid olsun.”³

Bu ayələr ümumi qeyd olunsa da xüsusi olaraq səhabələrə şamil olunur. Hətta bəziləri bu ayələrdə yalnız səhabələrin qəsd edildiklərini vurğulamışlar.

Həmçinin buyurur: “Möminlər (Hüdeybiyyədə) ağac altında sənə beyət edərkən Allah onlardan razı qaldı. (Allah) onların qəlbində olanı bildi, onlara (mənəvi) rahatlıq nazil etdi və onları yaxın bir zəfərlə mükafatlandırdı.”¹

Həmçinin buyurur: “Dində hamını ötüb keçən ilk mühacirlərə və ənsarlara, həmçinin yaxşı işlər görməkdə onların ardınca gedənlərə gəlincə, Allah onlardan razıdır, onlar da Ondan razıdırlar. (Allah) onlar üçün (ağacları) altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağları hazırlamışdır. Bu, böyük uğurdur.”²

Həmçinin buyurur: “(Xeyirxahişlərdə) öndə gedənlər, (Cənnətdə də) öndədirlər! Onlar (Allaha) yaxın olanlar, Nəim bağlarında (qalacaq kimsələrdir).”³

Həmçinin buyurur: “Ey Peyğəmbər! Sənə və sənin ardınca gedən möminlərə Allah kifayət edər.”¹

Həmçinin buyurur: “(Qənimət həmçinin) yurdlarından qovulmuş və mallarından məhrum olunmuş yoxsul mühacirlərə məxsusdur. Onlar Allahın mərhəmətini və razılığını qazanmağa can atır, Allaha və Onun Elçisinə kömək edirlər. Doğru olanlar da məhz onlardır. (Mühacirlərdən Mədinədə) əvvəl (orada) yurd salmış və iman gətirmiş kimsələr öz yanlarına hicrət edənləri sevir, onlara verdiklərinə görə qəlblərində peşmançılıq hissi duymurlar. Hətta özləri ehtiyac içində olsalar belə, onları özlərindən üstün tuturlar. Nəfsinin tamahından qorunan kimsələr nicat tapanlardır.”²

Bu barədə bir çox ayələr vardır ki, onların da hamısını burada sadalaya biləmərik.

Allahın elçisi də səhabələrini vəsf edərək onları təqdir etmiş və tərifləmişdir.

Bütün bu dəlillər səhabələrin paklığını, mötəbər şəxslər olduqlarını açıqlayır. Onların batinlərinə bələd olan Allah özü onları tərif edirsə başqalarının sözlərinə əhəmiyyət verilməz. Hətta Allah və rəsulu səhabələr barədə bütün bu tərifləri verməmiş olsaydı belə onların etdikləri hicrət, cihad, peyğəmbərə dəstək, mal-dövlətlərini xərcləmələri, öz atarına və övladlarına qarşı çıxmaları, dini yaymaları, güclü imana və yəqinliyə sahib olmaları onların bütün insanlardan daha mötəbər və pak şəxsiyyət olmaları üçün kifayət olardı. Bütün alimlərin və sayılan fəqihlərin mövqeyi belədir.”¹

İbn Həcər demişdir: “Sünnə əhlinin yekdil rəyinə görə bütün səhabələr etimad olunan şəxslərdir. Yalnız bəzi bidətçilər buna müxalif mövqe nümayiş etdirmişlər.”²

Təhaviyə əqidəsi əsərinin müəllifi demişdir: “Bizlər peyğəmbərin səhabələrini ifrata varmadan sevirik, onların heç birindən uzaqlaşmırıq. Əksinə onlara nifrət edib barələrində nalayiq ifadələr işlədənlərə biz nifrət edirik. Səhabələr dini və yaxşı əməlləri sevib küfr və asiliyə nifrət bəslədiklərinə görə biz onlar haqqında yalnız xeyir söz söyləyirik.”¹

əl-Beyhəqi demişdir: “Beləliklə aydın oldu ki, səhabələri sevmək imandandır. Onları sevmək isə onların fəzilətlərinə etiqad etməklə, hər birinin haqqını verməklə, İslama xidmək göstərənin xidmətini etiraf etməklə, peyğəmbərin  yanında xüsusi hörmətə layiq olanın yerini biməklə olur. Hər bir müsəlman gərək onların yaxşı əməllərini yayaraq onlar haqqında xeyir söyləsin və onlardan nəql olunan dini məsələlərə riayət etsin. Həmçinin gərək onların buraxduqları səhvləri arayıb araşdırmasın və belə məsələləri yaymasın, habelə onların arasında baş vermiş məsələlər barədə zərurət olmadan danışmasın. Şübhəsiz ki, müvəffəqiyyət Allahdandır.”²

Şeyxul İslam İbn Teymiyyə demişdir: “Əhli Sünnənin əsaslarındandır ki, onlar dillərini və qəlblərini peyğəmbərin səhabələri barədə təmiz tuturlar. Uca Allah onları vəsf edərək buyurur: “(Səhabələrdən) sonra gələnlər deyirlər: “Ey Rəbbimiz! Bizi və bizdən əvvəlki iman gətirmiş qardaşlarımızı bağışla. Bizim qəlbimizdə iman gətirənlərə qarşı nifrət və həsədə yer vermə. Ey Rəbbimiz! Həqiqətən də, Sən Şəfqətlisən, Rəhmlisən!”¹

Həmçinin peyğəmbər  demişdir: “Mənim səhabələrimi söyməyin, canım Əlində olana and olsun ki, sizlərdən biriniz Uhud dağı qədər sədəqə vermiş olsa belə onlardan birinin verdiyi bir ovuc, hətta yarım ovuc belə sədəqəyə çata bilməz.”²

Onlar Quran, Sünnə və icmaya görə səhabələrin fəzilətləri barədə varid olan bütün xəbərləri qəbul edir, səviyyələrinə görə onları fərqləndirirlər. Məsələn Fəthdən - yəni Hüdeybiyyə sülhündən - öncə iman gətirib vuruşanlarla ondan sonra iman gətirib döyüşənləri bir-birindən fəqrləndirir, mühacirləri ənsardan üstün tutur, Uca Allahın rəsulullahın dili ilə Bədr döyüşündə iştirak edənlərə (üç yüz on üç nəfərə): “Nə istəyirsinizsə edin, artıq sizi bağışlamışam.”¹ - deməsinə inanırlar. Həmçinin iman gətirirlər ki, Uca Allah ağac altında beyət edən səhabələrdən (min dörd yüz nəfərdən artıq səhabə) razı qalmışdır, onlar da Allahdan razı qalmışlar. Peyğəmbər  səhabələrdən (on nəfər Cənnətlə müjdələnmiş səhabələr kimi) hansını Cənnətlə müjdələmişsə onlar da buna etiqad edirlər. Həmçinin onlar Əli İbn Əbu Talibin və başqalarının dedikləri və sahəbələrin yekdilliklə qəbul etdikləri kimi; peyğəmbərdən sonra ümmətin ən xeyirlisinin Əbu Bəkr, sonra Ömər, üçüncü Osman, dördüncü isə Əli olduğuna etiqad edirlər... Eyni zamanda Sünnə əhli səhabələrə nifrət bəsləyib onları təhqir edən Rafizilərin yolundan uzaqdadırlar.”²