19
1.2. Ijtimoiy hamkorlikning muhim komponentlari
Bugun mustaqil O‘zbekiston ijtimoiy plyuralizm, hayotni erkinlashtirish,
mulkning turli shakllariga teng huquqlilikni qonuniy kafolatlash yo‘lidan
bormoqda. Milliy istiqlol mafkurasining ijtimoiy hamkorlik g‘oyasi turli partiya,
din qatlamiga mansub xilma-xil, jamiyat a'zolari qarashlaridagi tabiiy rang-
baranglikni uyg‘unlashtiradi va umumiy taraqqiyot manfaatlariga bo‘ysundirishga
xizmat qiladi.
Ijtimoiy hamkorlik bu ko‘pgina ma'naviy omillarning majmuasidan tashkil
topgan kategoriya bo‘lib, u ijtimoiy hayotda faoliyat ko‘rsatayotgan insonlarning
ijtimoiy taraqqiyot masalalarini hal qilishdagi birdamligining ko‘rinishidir.
Mustaqil O‘zbekistonning rivojlangan, kuchli va qudratli bo‘lishi uchun
jamiyatimiz hayotining barcha sohalarida barqarorlikka ega bo‘lish lozim. Buning
uchun milliy qadriyatlar asosida shakllangan birdamlik tuyg‘ulari bilan
uyg‘unlashgan insonlarning o‘zaro hamkorligi o‘ta muhim ma'no kasb etadi. Bu
tushuncha qonuniylik, o‘zaro hurmat, tenglik, aloqadorlik, daxldorlik, o‘zaro
manfaatdorlik kabi demokratik qadriyatlarni ifoda etar ekan, bu tamoyillar biz
qurayotgan jamiyatimiz oldida turgan bugungi kundagi dolzarb vazifalardan biri
ekanligini hayotning o‘zi ko‘rsatib turibdi.
Mamlakatimizda huquqiy-demokratik davlat va kuchli fuqarolik jamiyatini
barpo etishga, nodavlat notijorat tashkilotlar, siyosiy partiyalar, jamoat
birlashmalari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari hamda ommaviy
axborot vositalarining jamiyat hayotidagi ishtirokini kengaytirishga alohida e'tibor
qaratib kelinayapti. Bu borada huquqiy asoslar yaratilib, ularni davlat tomonidan
qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari ishlab chiqilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov Oliy Majlis
Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 12 noyabrda o‘tkazilgan qo‘shma
majlisidagi ”Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi” nomli ma'ruzasida: «Fuqarolik
jamiyati institutlarining yanada rivojlanishiga erishish, amalga oshirilayotgan
islohotlarimizning ochiq-oshkoraligi va samaradorligini taminlashda, ularning
20
rolini kuchaytirishda «Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida»gi Qonunning qabul qilinishi
muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu qonunda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish
dasturlarini amalga oshirish, gumanitar muammolarni hal etish, mamlakatimiz
aholisi turli qatlamlarining huquq va erkinliklari, manfaatlarini himoya qilishda
nodavlat notijorat tashkilotlarining davlat tuzilmalari bilan o‘zaro
munosabatlaridagi aniq chegaralarni belgilash va tashkiliy-huquqiy mexanizmlarni
takomillashtirish kabi masalalar bo‘yicha huquqiy normalar ko‘zda tutilishi
darkor»
1
, – deya ta'kidlagan edi.
O‘z-o‘zidan ayonki, hayotimizda tobora ko‘proq ishlatilayotgan «ijtimoy
hamkorlik» tushunchasini yanada chuqurroq anglash, uning mazmun-mohiyatidan
boxabar bo‘lish ehtiyoji ham kuchayib bormoqda. Shu bois mazkur tushuncha va
uning mohiyati xususida to‘xtalib o‘tishni lozim topdik.
Ilmiy-siyosiy adabiyotlarda «ijtimoiy hamkorlik» tushunchasiga turlicha ta'rif
berish holatlari uchrab turadi. Ayrim tadqiqotchilar ijtimoiy hamkorlikni ijtimoiy-
mehnat ziddiyatlarini bartaraf etish usuli deb bilsa, boshqalari uni murakkab, ko‘p
tarmoqli ijtimoiy jarayon deb tushunadi.
Fikrlar xilma-xilligiga qaramasdan, bir narsa aniqki, ijtimoiy hamkorlik
avvalo odamlar orasidagi o‘zaro munosabatlar majmuasidir. Ikkinchidan, bu
munosabatlarning uch asosiy sub’yekti mavjud: ish beruvchi, ishchi va davlat.
Uchinchidan, bunday munosabatlar ob'ektini mehnat sharoiti, daromadlar darajasi,
sub’yektlarning ijtimoiy ahvoli, ularning ishlab chiqarilgan mahsulotni
taqsimlashdagi o‘rni, roli va huquqlari tashkil etadi. Ijtimoiy hamkorlikning bosh
maqsadi deya uning asosiy sub’yektlarining manfaatlarini hisobga olish va
muvofiqlashtirishni aytish mumkin.
Ijtimoiy hamkorlikning paydo bo‘lishi va rivojlanishi ob'ektiv zaruriyatdir. Bu
zaruriyat asosiy sub’yekt bo‘lgan ish beruvchilar va mehnatkashlar o‘z manfaatlari
bir-birlaridan ayro holda, hamkorliksiz amalga oshirolmasligi bilan bog‘liqdir.
Zero, ular ishlab chiqarish jarayonida birlashmasa, hamkorlik qilmasa, ish beruvchi
1
Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини
ривожлантириш концепцияси.-Тошкент:Ўзбекистон,2010.-Б. 34.
21
foyda ololmaydi, mehnatkash esa kun ko‘rish vositasidan mahrum bo‘ladi. Demak,
sub’yektlarni umumiy manfaat birlashtirib turadi.
Tarixda hamkorlik munosabatlari oson kechmagan, ko‘plab xatolar,
adashishlar ham sodir bo‘lgan. Ularni tahlil etishga o‘tishdan oldin bir narsani
alohida qayd etmoqchimiz: ijtimoiy hamkorlikning bosh maqsadi ijtimoiy
kelishuvga, demak, tinchlik-osoyishtalik, barqarorlikka erishishdir.
O‘zbekistonda yuz berayotgan demokratik yangilanishlar inson omiliga
yangicha munosabatni shakllantirishni taqozo etmoqda. Shu nuqtai nazardan,
Islom Karimov tomonidan «barcha islohotlarimizning bosh yo‘nalishi va
samaradorligining pirovard natijasini belgilab beradigan inson omili va
mezoni»
1
ning ustuvor vazifa sifatida ko‘rsatilishi davr talablariga hamohang
bo‘ldi.
Shubhasiz, ijtimoiy hamkorlik prinsiplarini amaliyotga tatbiq etish –
murakkab vazifa. Bu jarayon o‘zingizning manfaatlaringizni hamkoringizniki bilan
teng hisobga olishni taqozo etadi. Bu oson emas. Bunday hamkorlikka erishish esa
zalvorli natijalarga olib keladi: jamiyatning qutblarga bo‘linishi barham topadi,
jarayonning barcha ishtirokchilarida faollik oshadi, siyosiy va ijtimoiy barqarorlik
kuchayadi, taraqqiyot uchun yetarli sharoit yaratiladi.
Ijtimoiy hamkorlikning tarkibi va mexanizmlari haqida so‘z yuritganda uning
jamiyat ijtimoiy hayoti bilan aloqadorligini unutmaslik lozim.
Ijtimoiy hamkorlikning asosiy natijasi jamiyatdagi ijtimoiy barqarorlikdir. Bu
maqsadga o‘z-o‘zidan erishilmaydi.
Birinchidan, hamkorlik sub’yektlarini aniq ajratib olish zarur. Tarixiy nuqtai
nazardan dastlabki hamkorlik sub’yektlari ikki tomonni tashkil etardi: ishchi va ish
beruvchi (ishlab chiqarish vositasi egalari). Bunday ikki tomonlama hamkorlik
keyinchalik «bipartizm» nomini oldi. Shundan so‘ng hamkorlar tarkibi sezilarli
darajada o‘zgardi, chunki muzokaralar jarayonida davlat ham ishtirok eta boshladi.
Natijada yuzaga kelgan uch tomonlama hamkorlik «uchpartizm» deb nomlandi.
1
Karimov I.A. Biz tanlagan yo‘l – demokratik taraqqiyot va ma'rifiy dunyo bilan hamkorlik yo‘li. – Toshkent:
O‘zbekiston, 2003. – B. 32..
22
Uch tomonlama kelishuv modeli Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT)
konvensiyasida 144-raqam bilan belgilab qo‘yilgan. Mazkur konvensiyaga ko‘ra
davlatlar ham o‘zaro ijtimoiy hamkorga aylanadilar va ishchilar hamda ish
beruvchilar uyushmalari bilan bir qatorda umummilliy hamkorlik-kelishuv shart-
nomalarini imzolaydilar.
Nihoyat, ijtimoy hamkorlik sub’yektlari tarkibi yanada murakkablashdi –
ko‘p darajali hamkorlik joriy etildi. Bu esa uchpartizm prinsipiga nafaqat
ummumilliy darajada, balki tarmoq va korxona darajasida ham amal qilinishi
lozimligini bildirardi. Bu shundan dalolat beradiki, deylik, korxona miqyosida
shartnoma tuzilganida hamkorlar tarmoq shartnomasi mazmun-talablarini hisobga
olishlari joiz, tarmoq shartnomasi qabul qilinayotganida esa ijtimoiy hamkorlik
haqidagi umummilliy shartnoma talablariga rioya qilishlari talab etiladi.
Ikkinchidan, hamkorlikning yana bir tarkibiy qismini uning ob'ektlari tashkil
etadi. Umuman olganda, ijtimoiy hamkorlik alohida tizim sifatida sub’yektlardan
tashqari hamkorlikka erishilgan ob'ektlarning muayyan tarkibini ham qamrab
oladi.
Ijtimoiy hamkorlik tizimining bugungi bosqichidagi uchinchi element unga
erishishning strategiya va taktikasidir. Bu esa ijtimoiy-iqtisodiy maqsadga eri-
shishning uzoq muddatga mo‘ljallangan yo‘nalishini, ya'ni strategiyani ko‘zda tu-
tishni hamda unga erishishning taktikasini anglatadi.
Ijtimoiy hamkorlik tizimining to‘rtinchi elementi ularning mexanizmidan
iborat. Bu tarkibiy qism shunchalar muhim va o‘ziga xoski, alohida ko‘rib chiqish-
ni taqozo etadi.
Nihoyat, zamonaviy ijtimoiy hamkorlik tizimining beshinchi elementi sifatida
hamkorlarning madaniyati va axloqini qayd etib o‘tamiz. Bu tushunchalar ortida
hamkorlarning bir-biriga hurmat bilan qarashi, halolligi, ishonchi, yuksak
mas'uliyati yotadi. Bu sifatlarsiz jamiyatda haqiqiy hamkorlikni amalga oshirib
bo‘lmaydi.
23
Yuqorida sanab o‘tilgan elementlar bir tizimga birlashgan holdagina
hamkorlikning bosh maqsadi bo‘lgan ijtimoiy barqarorlik va tinchlikni ta'minlay
oladi.
Ko‘rib chiqilayotgan mexanizmning bosh elementi tomonlar o‘rtasidagi
muzokara jarayonidir. Bu shu qadar muhimki, qolgan elementlar o‘z mohiyatiga
ko‘ra faqat unga xizmat qilib, samaradorligini oshiradi, xolos.
Mexanizmning keyingi elementi hamkorlarning pozitsiyalarini aniqlash va
muvofiqlashtirish texnologiyasidir. Bunga misol qilib hamkorlar manfaati va
munosabatini aniqlashga xizmat qiladigan «nuqta»larni topish uchun maxsus
komissiyalar tuzishni sanab o‘tish mumkin.
Mexanizmning yana bir muhim elementi – hamkorlarning umumiy
shartnomaga kiritadigan talab-takliflarini baholash va tahlil qilish maqsadida
o‘tkaziladigan ekspertizadir. Nihoyat, bu mexanizmda uning samaradorligini
ta'minlab turish uchun arbitraj vazifasini bajaradigan element ham o‘z o‘rnini
topishi kerak.
1
Ijtimoiy hamkorlikda uning huquqiy doirasini belgilab beradigan qonunlar va
boshqa me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqish ham katta ahamiyatga ega.
Albatta, ushbu qonun mamlakatimizda fuqarolik jamiyati institutlari rolini
kuchaytirish bo‘yicha o‘tkazilayotgan keng ko‘lamli ishlar samaradorligini
oshirishga, katta ijtimoiy ahamiyatga molik dasturlar va qonun hujjatlarini ishlab
chiqish hamda amalga oshirish jarayonida aholining keng qatlamlari
manfaatlarining har tomonlama hisobga olinishiga xizmat qilishi shubhasizdir.
Davlat organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining
boshqa institutlari ijtimoiy sheriklik sub’yektlaridir.
Ijtimoiy sheriklikning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
qonunga bo‘ysunish;
teng huquqlilik;
ochiqlik va shaffoflik;
1
Qirg’izboyev M. Fuqarolik jamiyati: siyosiy partiyalar, mafkuralar, madaniyatlar.-Toshkent:Sharq, 1998 –B. 38.
24
hammaboplik;
mustaqillik;
xolislik;
o‘zaro hurmat, manfaatlarning inobatga olinishi va mas'uliyat;
majburiyatlar qabul qilishning ixtiyoriyligi.
Ijtimoiy sheriklik quyidagi sohalarda amalga oshirilishi mumkin:
·
aholini ijtimoiy muhofaza qilish, qo‘llab-quvvatlash va uning
ijtimoiy faolligini oshirish;
·
aholining bandligini ta'minlash, kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni, fermerlikni rivojlantirish;
·
atrof muhitni, aholining sog‘lig‘ini muhofaza qilish va sog‘lom
turmush tarzini qaror toptirish;
·
har tomonlama barkamol va sog‘lom yosh avlodni shakllantirish,
yoshlarga bilim berish, ularni ma'naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash va
kasbga yo‘naltirish;
·
onalik va bolalikni, shuningdek xotin-qizlarning huquqlarini himoya
qilish, ularning mamlakat ijtimoiy-siyosiy, sotsial-iqtisodiy, madaniy
hayotida to‘laqonli ishtirok etishini ta'minlash, sog‘lom oilani shakllantirish;
·
fan, ta'lim, axborotlashtirish, madaniyat va sportni rivojlantirish;
·
aholining huquqiy bilimlari, huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini
yuksaltirish, fuqarolik jamiyati va demokratik huquqiy davlat asoslarini
mustahkamlash;
·
millatlararo, madaniyatlararo totuvlik va fuqarolar totuvligi
g‘oyalarini mustahkamlash, ko‘p asrlik, an'anaviy ma'naviy-axloqiy hamda
tarixiy-madaniy qadriyatlarni tiklash va saqlash;
·
iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish.
Ijtimoiy sheriklik qonun hujjatlariga muvofiq boshqa sohalarda ham amalga
oshirilishi mumkin.
Ijtimoiy sheriklikning asosiy shakllari quyidagilardan iborat:
25
·
nodavlat notijorat tashkilotlarining va fuqarolik jamiyati boshqa
institutlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish
hamda amalga oshirishda ishtirok etishi;
·
nodavlat notijorat tashkilotlarining va fuqarolik jamiyati boshqa
institutlarining normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish hamda amalga
oshirishda ishtirok etishi;
·
nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyati boshqa
institutlari vakillarining davlat organlari huzuridagi ishchi guruhlar,
komissiyalar va jamoatchilik-maslahat organlari faoliyatida ishtirok etishi;
·
ijtimoiy sheriklik sub’yektlari tomonidan birgalikda tadbirlar,
maslahatlashuvlar va muzokaralar o‘tkazish;
·
ijtimoiy sheriklik sub’yektlari tomonidan ijtimoiy sheriklik
to‘g‘risida bitimlar va shartnomalar (bundan buyon matnda bitimlar va
shartnomalar deb yuritiladi) tuzish, birgalikdagi loyihalar va rejalarni ishlab
chiqish hamda amalga oshirish;
·
ijtimoiy sheriklik sub’yektlari o‘rtasida o‘zaro qo‘llab-quvvatlash,
axborot almashish.
Nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlari va normativ-huquqiy hujjatlar
loyihalarini ishlab chiqish bo‘yicha tashabbuslar bilan chiqishda, tegishli takliflar
va loyihalarni tayyorlashda ishtirok etishga, shuningdek ularni ko‘rib chiqish
uchun vakolatli davlat organlariga kiritishga, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
dasturlari va normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarining jamoatchilik ekspertizasini
o‘tkazishda, ishlab chiquvchilar bilan kelishuvga ko‘ra, ularning jamoatchilik
muhokamasini o‘tkazish tashabbusi bilan chiqishda ishtirok etishga, loyihalar
yuzasidan takliflarni ishlab chiqishga, ularni to‘plashni va umumlashtirishni
amalga oshirishga, shuningdek ushbu takliflarni ko‘rib chiqish uchun vakolatli
davlat organlariga kiritishga, birgalikda tadbirlarni tashkil etish va o‘tkazish,
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarida belgilangan vazifalarni hal etishga
26
qaratilgan loyihalarni, shuningdek normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqish va
amalga oshirish yuzasidan davlat organlariga takliflar kiritishga, ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirish dasturlari va normativ-huquqiy hujjatlarning ro‘yobga chiqarilishi
ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirishga, uning yakunlari bo‘yicha
takliflar tayyorlash hamda ularni vakolatli davlat organlariga kiritishga haqlidir.
Davlat organlari nodavlat notijorat tashkilotlarining va fuqarolik jamiyati
boshqa institutlarining tashabbuslari hamda takliflarini ko‘rib chiqishi shart.
Nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining
vakillari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarini, normativ-huquqiy hujjatlarni
ishlab chiqish, ularning amalga oshirilishini muvofiqlashtirish va ta'minlash,
boshqa sotsial va ijtimoiy ahamiyatga molik masalalarni hal etish maqsadida
tashkil etiladigan davlat organlari huzuridagi ishchi guruhlar, komissiyalar hamda
jamoatchilik-maslahat organlari faoliyatida belgilangan tartibda ishtirok etishga
haqlidir.
Nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlari va normativ-huquqiy hujjatlar
loyihalarini, shuningdek ushbu loyihalarga doir takliflarni tayyorlashga, ularni
davlat organlari huzuridagi ishchi guruhlar, komissiyalar va jamoatchilik-maslahat
organlarining majlislarida ko‘rib chiqish uchun kiritishga, davlat organlari
huzuridagi ishchi guruhlar, komissiyalar va jamoatchilik-maslahat organlariga
ularning vakolatiga kiritilgan masalalarni ko‘rib chiqish, mazkur masalalarni hal
etishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish to‘g‘risidagi
takliflar bilan murojaat etishga, oldindan kelishuvga ko‘ra davlat organlari
huzuridagi ishchi guruhlar, komissiyalar va jamoatchilik-maslahat organlarining
majlislarida ularning vakolatiga kiritilgan masalalar yuzasidan o‘z vakili orqali
so‘zga chiqishga haqli xisoblanadi.
Ijtimoiy sheriklik sub’yektlari konferensiyalar, davra suhbatlari, seminarlar,
jamoatchilik muhokamalari, hasharlar, festivallar, sotsiologik so‘rovlar shaklida va
boshqa shakllarda birgalikda tadbirlar, bitimlar va shartnomalar tuzishga,
birgalikdagi loyihalar hamda rejalarni ishlab chiqish va amalga oshirishga,
27
birgalikda tadbirlar tashkil etishga qaratilgan maslahatlashuvlar va muzokaralar
o‘tkazishi mumkin.
Maslahatlashuvlar va muzokaralar birgalikdagi uchrashuvlar va jamoatchilik
muhokamalarini tashkil etish, nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik
jamiyatining boshqa institutlari vakillarining fikrlarini so‘rash, ular ishtirokida
davlat organlari huzurida ishchi guruhlar, komissiyalar va jamoatchilik-maslahat
organlari tuzish yo‘li bilan o‘tkaziladi.
Ijtimoiy sheriklik sub’yektlari bitimlar va shartnomalar tuzishi, shuningdek
birgalikdagi loyihalar va rejalarni ishlab chiqishi hamda amalga oshirishi mumkin.
Bitimlar taraflarning o‘z zimmalariga olgan o‘zaro majburiyatlaridan iborat
bo‘lib, ular doirasida taraflar birgalikdagi faoliyatning maqsadlari va vazifalarini,
yo‘nalishlarini aniqlaydi, ijtimoiy sheriklikni amalga oshirish shakllarini
ko‘rsatadi.
Shartnomalar ishlar bajarishni yoki xizmatlar ko‘rsatishni, shuningdek
ijtimoiy sheriklik sub’yekti tomonidan moddiy, shu jumladan moliyaviy qo‘llab-
quvvatlashda ijtimoiy ahamiyatga molik loyihalarni amalga oshirishni nazarda
tutishi mumkin.
Birgalikdagi loyihalar va rejalar, bitimlar hamda shartnomalarni, ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlantirish dasturlarini amalga oshirishga, gumanitar masalalarni hal
etishga, aholi turli qatlamlarining huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini
himoya qilishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuini belgilaydi.
Ijtimoiy sheriklik sub’yektlari o‘z vakolatlari doirasida o‘quv-uslubiy,
axborot, maslahat va tashkiliy jihatdan o‘zaro qo‘llab-quvvatlaydi.
Ijtimoiy sheriklik sub’yektlari o‘z tasarrufida bo‘lgan va hamkorlik
predmetiga taalluqli axborotni yozma so‘rovlar asosida bir-biriga taqdim etadi.
Yozma so‘rovga javob, agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida
belgilanmagan bo‘lsa, imkoni boricha qisqa muddatda, lekin so‘rov olingan
sanadan e'tiboran o‘n besh kundan kechiktirmay berilishi kerak.
28
Ijtimoiy sheriklik sub’yektlari davlat sirlarini yoki qonun bilan
qo‘riqlanadigan boshqa sirni o‘z ichiga olgan axborotni taqdim etishi mumkin
emas.
Jamiyatni demokratlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilish bugungi
kun zamon talablari va munozaralaridan biri bo`lib qolmoqda. Zero, mamlakatni
tubdan isloh qilish va yangilash jarayoni eng avvalo, millat ongi va tafakkurini,
intellektual bilim doirasini shakllantirish bilan bir qatorda jamiyatning barcha
sohalarini jumladan, xalq xo’jaligining barcha tarmoqlarini, mamlakat
iqtisodiyotini va iqtisodiy, ijtimoiy hamda huquqiy asoslarga asoslangan bozor
iqtisodiyoti munosabatlarini takomillashtirish va yuksaltirishni kuzda tutadi.
Ushbu jarayon mamlakatimiz taraqqiyotining yanada yuksalishiga va xalq
hayotining tobora faravonlashuviga olib keladi. Biz erishgan ulkan marralarning
eng muhimi eski tizimdan butunlay voz echib, mamlakatimizni isloh etish va
demokratlashtirish yo`lidan dadil borayotganimiz va bu jarayonning hech qachon
ortga qaytmaydigan qat`iy va izchil tus olganligidir
1
.
Ijtimoiy sheriklikni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash turlari
quyidagilardan iborat:
·
nodavlat notijorat tashkilotlarini va fuqarolik jamiyatining boshqa
institutlarini mulkiy, axborot, maslahat, tashkiliy va o‘quv-uslubiy
jihatdan qo‘llab-quvvatlash;
·
nodavlat notijorat tashkilotlariga va fuqarolik jamiyatining boshqa
institutlariga moddiy yordam ko‘rsatayotgan yuridik va jismoniy
shaxslarga soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash
bo‘yicha qonun hujjatlariga muvofiq imtiyozlar berish;
·
nodavlat notijorat tashkilotlariga va fuqarolik jamiyatining boshqa
institutlariga davlat subsidiyalari, grantlari va ijtimoiy buyurtmalari
berish, ijtimoiy ahamiyatga molik loyihalarni moliyalashtirish.
1
Karimov I.A.Mamlakatimizni modernizatsiya qilish yo`lini izchil davom ettirish- taraqqiyotimizning muhim
omilidir.// Ishonch. 2010-yil 8-dekabr.
29
Ijtimoiy sheriklik sohasida nodavlat notijorat tashkilotlariga va fuqarolik
jamiyatining boshqa institutlariga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda
shartnoma asosida davlat mulki tekin yoki imtiyozli shartlarda vaqtincha
foydalanishga berilishi mumkin.
Nodavlat notijorat tashkilotlariga va fuqarolik jamiyatining boshqa
institutlariga vaqtincha foydalanishga berilgan davlat mulkidan maqsadli
foydalanilishi kerak.
Ijtimoiy sheriklik sohasida nodavlat notijorat tashkilotlarini va fuqarolik
jamiyatining boshqa institutlarini axborot, maslahat, tashkiliy va o‘quv-uslubiy
jihatdan qo‘llab-quvvatlash quyidagi yo‘llar orqali amalga oshiriladi:
·
ijtimoiy sheriklik sohasidagi axborotdan erkin foydalanish uchun shart-
sharoitlar yaratish;
·
nodavlat notijorat tashkilotlarining va fuqarolik jamiyati boshqa
institutlarining ijtimoiy sheriklikni amalga oshirishdagi ishtiroki
masalalariga doir uslubiy materiallarni ishlab chiqish hamda nashr
etish;
·
ijtimoiy sheriklikni rivojlantirishning dolzarb masalalari bo‘yicha
o‘quv kurslarini tashkil etish hamda bilim beruvchi tadbirlar, uslubiy
maslahatlar, ilmiy-amaliy seminarlar va konferensiyalar o‘tkazish;
·
ijtimoiy sheriklik sohasidagi tadbirlarni tashkil etishda ko‘maklashish.
Xulosa qilib aytganda, ijtimoiy hamkorlik murakkab ijtimoiy harayon bo‘lib,
u o‘zaro faoliyat ishtirokchilarining ikki tomonlama manfaatlarini ifodalashi zarur.
Ijtimoiy hamkorlikning kamponent o‘z navbatida ana shu oliy maqsadni ifodalaydi
va ijtimoiy-madaniy faoliyat jarayonida namoyon bo‘ladi. Ulardan samarali
foydalanish esa ijtimoiy hamkorlik sub’yektlarinig kasbiy mahoratiga bog‘liq
bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: |