Osteologia
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Syndesmologia
39 Bo`g`imlar 3 turga bo`linadi. 1) Uzlukli ---- diarthros 2) Uzluksiz ---- synarthros 3) Yarim harakatchan ---- gimearthros Synarthros ning 3 turi bor 1) Syndesmos --- biriktiruvchi to`qima yordamida birlashuv 2) Synchondros --- tog`ay to`qima yordamida birlashuv 3) Synostos ---- suyak to`qima yordamida birlashuv Syndesmosning 3 turi bor 1) Membrana yordamida birlashuv --- antebrachi bilan cruris o`rtasida 2) Chok (sutura) yordamida birlashuv --- 3 turi bor a) sutura dentatus ---- tepa suyaklari o`rtasida b) sutura squamosa ---- tepa va chakka suyaklari o`rtasida c) sutura plana ---- yuz suyaklari o`rtasida Synchondrosning 2 turi bor 1) Doimiy ----- kalla suyaklari birlashuvi 2) Vaqtinchalik ----- kalladan boshqa suyaklar birlashuvi Diarthros Bo`g`im --- 2 ta suyak bir-biriga yaqinlashmasdan o`rtada bo`shliq qolib birikishi. Bo`g`im hosil bo`lishi uchun 5 ta narsa kerak. 1) Bo`g`im yuzasi 2) Bo`g`im tog`ayi 3) Bo`g`im suyuqligi 4) Bo`g`im bo`shlig`i 5) Bo`g`im kapsulasi (tashqi-- fibroz, ichki --- sinovial) Bo`g`imning qo`shimcha elementlari: disk, minsk, lab, burma, xalta. Bo`g`imlar biomexanikasi: Frontal o`q atrofida ------ flexio , extensio Saggital o`q atrofida ------ abductio , adductio 40 Vertikal o`q atrofida ------ pronatio , supenatio Bo`g`im 2 ta o`q atrofida harakat qilsa ---- rotatio deyiladi Bo`g`im 3 ta o`q atrofida harakat qilsa ---- circumductio deyiladi Bo`g`imlar anatomik-funksional holatiga qarab 3 ga bo`linadi: 1) Bir o`qli 2) Ikki o`qli 3) Uch o`qli Bir o`qli bo`g`imlar: 1) Silindrsimon bo`g`im ---- articulatio trachoidea deyiladi. Misol: articulatio radioulnaris proximalis et distalis 2) G`altaksimon bo`g`im ---- articulatio genglimus deyiladi. Misol: articulatio interfalangis 3) Vintsimon bo`g`im ----- articulatio cochlaris deyiladi. Misol: articulatio talocruris Ikki o`qli bo`g`imlar: 1) Ellipsimon bo`g`im ---- articulatio ellipsoidea deyiladi. Misol: articulatio radiocarpi 2) Do`ngli bo`g`im ---- articulatio bicondularis deyiladi. Misol: articulatio genus 3) Egarsimon bo`g`im ---- articulatio cilliaris deyiladi. Misol: articulatio carpometacarpi pollex Uch o`qli bo`g`imlar: 1) Sharsimon bo`g`im ---- articulatio spheroidea deyiladi. Misol: articulatio humeri 2) Kosasimon bo`g`im ---- articulatio cotulica deyiladi. Misol: articulatio coxae Bo`g`imlar 4 xil bo`ladi: 1) Bo`g`imni hosil qilishda 2 ta suyak ishtirok etgan bo`lsa oddiy bo`gim ---- articulatio simplex deyiladi. 2) Bo`g`imni hosil qilishda 3 va undan ortiq suyak ishtirok etgan bo`lsa murakkab bo`g`im ---- articulatio composito deyiladi. 3) Bitta anatomik oblastda 2 ta bir xil bo`g`im bitta funksiyani bajarsa hamkor bo`g`im deyiladi. 4) Bo`g`imni hosil qilishda asosiy elementlardan tashqari qo`shimcha elementlar (disk, minsk…) ham qatnashsa ---- kompleks bo`gim deyiladi. Umurtqa pog`onasi birlashuvi ---- articulatio intervertebralis 41 Qo`shimcha elementdan --- discus articularis qatnashadi. 2 ta qismi bo`ladi. 1) Markazi --- nucleus pulposus 2) Atrofi ---- anulus fibrosus Bu tuzilma umurtqa tanalari uchun amartizator funksiyasini bajaradi. Umurtqa boylamlari 2 guruhga bo`linadi: 1) Uzun boylamlar 2) Kalta boylamlar Uzun boylamlar: 1) ligamentum longitudinale anterius ---- ensa suyagining tuberculum pharyngeum qismidan boshlanib, dumg`aza suyagidagi linea transverus ga birikadi. 2) ligamentum longitudinale posterius ---- 2-bo`yin umurtqasi tishining ikki yonidan boshlanib, umurtqa kanali ichidan ketib, canalis sacralis ning labiga birikadi. Kalta boylamlar: 1) ligamentum intertransversus ---- ko`ndalang o`simtalar o`rtasida tortilgan 2) ligamentum flavum (sariq boylam) ---- umurtqa yoylari o`rtasida tortilgan 3) ligamentum interspinalis ---- qirrali o`simtalar o`rtasida tortilgan 4) ligamentum supraspinalis ---- qirra usti boylami Dumg`aza dum birlashuvi ---- articulatio sacrococcygeus Dumg`aza va dum suyaklari shoxlari o`rtasida hosil bo`ladi. Boylamlari: 1) ligamentum sacrococcygeus anterior --- yuqoridanligamentum longitudinale anterius ni davomi bo`lib, dum suyagini oldindan mustahkamlaydi 2) ligamentum sacrococcygeus lateralis --- ligamentum intertransversus ning davomi bo`lib, dum suyagini ikki yondan mustahkamlaydi 3) ligamentum sacrococcygeus dorsalis superficialis --- ligamentum flavum bilan ligamentum supraspinalis ning davomi bo`lib, dum suyagini orqadan mustahkamlaydi 4) ligamentum sacrococcygeus dorsalis profundus --- ligamentum longitudinale posterius ning davomi bo`lib, dumg`aza kanalining ichidan davom etib, dumni orqadan mustahkamlaydi. Ensa bilan atlant birlashuvi ---- articulatio atlantooccipitalis 42 Atlantning yuqori bo`g`im yuzasi bilan ensa suyagining condylus occipitalis lari orasida hosil bo`ladi. Shakli --- do`ngli bo`g`im. Boylamlari bo`lmaydi. Uning o`rniga parda bo`ladi. 1) membrana atlantooccipitalis anterior ---- atlantning arcus anterior idan boshlanib, clivusga birikadi. 2) membrana atlantooccipitalis posterior ---- atlantning arcus posterior idan boshlanib, ensaning linea nuchae superior iga birikadi. Atlant va axis birlashuvi ---- articulatio atlantoaxilaris Hosil qilishda 3 ta bo`g`im qatnashadi. 1) articulatio atlantoaxilaris medialis ---- atlantning fovea dentisi bilan axisning tishi orasida hosil bo`ladi. Toq bo`g`im. 2) articulatio atlantoaxilaris lateralis ---- atlantning pastki bo`g`im yuzasi bilan axisning yuqori bo`g`im yuzasi orasida hosil bo`ladi. Juft bo`gim. Boylamlari 4 ta 1) ligamentum apex dentis ---- tishning uchidan boshlanib, clivus ga birikadi. 2) ligamentum alare ---- tishning ikki chetidan boshlanib, ensaning tuberculum jugularis iga birikadi 3) ligamentum cruciformis atlantis ---- tishning oldingi yuzasidan boshlanib, massa lateralis ga birikadi 4) ligamentum transversus atlantis ---- tishning orqa yuzasidan boshlanib, massa lateralis ga birikadi. Qovurg`a-to`sh birlashuvi ---- articulatio sternocostalis To`sh suyagidagi incisura costae bilan qovurg`a tog`ayi --- cartilago costae orasida hosil bo`ladi. 1-juft qovurg`a to`shga tog`ay yordamida to`g`ridan-to`g`ri synchondros birikadi. Boylamlari: 1) ligamentum sternocostalis interarticularis ---- bo`g`im ichi boylami 2) ligamentum sternocostalis radiatum ---- shulasimon boylam Qovurg`a boshi bilan ko`krak umurtqasi tanasi o`rtasidagi bo`g`im ---- articulatio capitis costae deyiladi. Boylami: 1) ligamentum capitis costae interarticularis Qovurg`a do`mbog`i bilan ko`krak umurtqasi ko`ndalang o`simtasi orasidagi bo`g`im --- articulatio costa transversus deyiladi. 43 Boylamlari: 1) ligamentum costa transversus medialis 2) ligamentum costa transversus superior Pastki jag` va chakka bo`g`imi ---- articulatio temparomandibularis Pastki jag`ning caput mandibularisi bilan chakka suyagidagi fossa mandibularis orasida hosil bo`ladi. Shakli --- do`ngli. Boylamlari: 3 ta 1) ligamentum temporomandibularis lateralis ---- arcus zygomaticus dan boslanib, collum mandibula ga birikadi. 2) ligamentum stylomandibularis ---- chakkaning bigizsimon o`simtasidan boshlanib, tuberositas pterygoideus ga birikadi. 3) ligamentum sphenomandibularis ---- rostrum sphenoidalis dan boshlanib, lingula mandibula ga birikadi. To`sh-o`mrov bo`g`imi --- articulatio sternoclavicularis To`sh suyagidagi incisura clavicularis bilan o`mrov suyagidagi extrimitas sternalis orasida hosil bo`ladi. Shakli --- sharsimon. Qo`shimcha elementdan disk qatnashadi. Boylamlari; 1) ligamentum sternoclavicularis anterior 2) ligamentum sternoclavicularis posterior 3) ligamentum interclavicularis 4) ligamentum costaclavicularis Akramion-o`mrov bo`g`imi --- articulatio acromoclavicularis O`mrov suyagining extrimitas acromialis idagi facies articularis acromialis bilan akromion o`simtasidagi facies articularis acromialis o`rtasida hosil bo`ladi. Shakli --- yassi. Qo`shimcha elementdan disk qatnashadi. Boylamlari: 1) ligamentum acromoclavicularis superior 44 2) ligamentum acromoclavicularis inferior 3) ligamentum corococlavicularis --- 2 ta boylam hosil qiladi a) ligamentum conoideum b) ligamentum trapezoideum Yelka bo`g`imi ---- articulatio humeri Kurak suyagidagi cavitas glenoidalis bilan yelka suyagi boshi orasida hosil bo`ladi. Shakli ---- sharsimon. Qo`shimcha elementdan lab qatnashadi. Boylami 1 ta shuning uchun yelka ko`p chiqadi. 1) ligamentum corocohumeri ---- tumshuqsimon o`simtadan boshlanib, labni o`raydi. Yelka bo`gimi kapsulasining ichida yelkaning ikki boshli mushagining uzun boshining payi joylashadi. Tirsak bo`g`imi ---- articulatio cubiti Buni hosil qilishda 3 ta suyak qatnashgani uchun 3 ta bo`g`im hosil bo`ladi. 1) articulatio humeroradialis --- yelka suyagidagi capitulum humeri bilan bilak suyagi boshidagi fossa capitis radii o`rtasida 2) articulatio humeroulnaris ---- tirsak suyagidagi incisura trochlea bilan, yelkadagi trochlea humeri o`rtasida. Shakli ---- g`altaksimon. 3) articulatio radioulnaris proximalis ---- tirsak suyagidagi incisura radii bilan bilak suyagidagi caput radii o`rtasida. Shakli ---- silindrsimon Tirsak bo`g`imining umumiy shakli ---- g`altaksimon Boylamlari: 1) ligamentum collateralis radialis --- yelka suyagidagi epicondylus lateralis dan boshlanib, bilak suyagidagi tuberositas radii ga birikadi. 2) ligamentum collateralis ulnaris --- yelka suyagidagi epicondylus medialis dan boshlanib, tirsak suyagidagi tuberositas ulna ga birikadi. 3) ligamentum anularis radialis --- bilak suyagi bo`ynini o`rab, tirsak suyagidagi incisura radii ga birikadi. Bu bo`g`imning o`ziga xos xususiyati --- 3ta bo`g`im bitta kapsulada joylashadi. Articulatio radioulnaris distalis ---- bilak suyagidagi incisura ulna bilan caput ulna orasida hosil bo`ladi. Shakli --- silindrsimon Boylami 1 ta --- membrana interossea antebrachii 45 Bilak-kaft bo`g`imi ---- articulatio radiocarpi Bilak suyagidagi facies articularis carpi bilan kaft usti suyagidagi scaphoideum, lunatum, triquetrum suyaklari orasida hosil bo`ladi. Tirsak suyagi va no`xatsimon suyak qatnashmaydi. Shakli --- ellepsimon. Boylamlari: 1) ligamentum collateralis carporadialis --- bilak suyagining bigizsimon o`simtasidan boshlanib, qayiqsimon suyak bilan katta trapetsiyasimon suyakka birikadi 2) ligamentum collateralis carpoulnaris --- tirsak suyagining bigizsimon o`simtasidan boshlanib, uch qirrali suyak bilan os hamatum ga birikadi 3) ligamentum radiocarpi palmaris --- bilak va tirsak suyaklari distal qismining oldingi yuzasidan boshlanib, kaft usti suyaklarining proksimal qatorlariga birikadi 4) ligamentum radiocarpi dorsalis --- bilak va tirsak suyaklari distal qismining orqa yuzasidan boshlanib, kaft usti suyaklari proksimal qatorlari orqa yuzasiga birikadi Articulatio intercarpi siu mediocarpi Kaft usti suyaklarining proksimal va distal qatorlari orasida hosil bo`ladi. Shakli --- yassi. Boylamlari: 1) ligamentum intercarpi interossi 2) ligamentum intercarpi palmaris 3) ligamentum intercarpi dorsalis 4) ligamentum intercarpi radiatum Kaft va kaft usti bo`g`imi ----- articulatio carpometacarpi Kaft usti suyaklarining distal qator suyaklari bilan metacarpi ning basis lari orasida hosil bo`ladi. Bosh barmoqning bo`g`im shakli ---- egarsimon Qolgan barmoqlarning bo`g`im shakli ---- yassi Boylamlari: 46 1) ligamentum carpometacarpi palmaris 2) ligamentum carpometacarpi dorsalis 3) ligamentum metacarpi palmaris 4) ligamentum metacarpi dorsalis Kaft-barmoq bo`g`imi ---- articulatio metacarpiphalangis Metacarpi ning caputi bilan proksimal phalanga larning basis i orasida hosil bo`ladi. Shakli ---- ellepsimon Boylamlari: 1) ligamentum collateralis 2) ligamentum metacarpi interossi profunda Barmoqlar orasidagi bo`g`im ----- articulatio interphalangis Proksimal phalanga ning caputi va medial phalanganing basis i orasida hamda medial phalanganing caputi va distal phalanganing basisi orasida hosil bo`ladi. Shakli ---- g`altaksimon. Boylamlari: 1) ligamentum collateralis 2) ligamentum palmaris Dumg`aza-yonbosh bo`g`imi ---- articulatio sacroiliaca Yonbosh suyagi bilan dumg`aza suyagining facies auricularis lari orasida hosil bo`ladi. Shakli ---- yassi. Boylamlari: 1) ligamentum sacroiliaca anterior 2) ligamentum sacroiliaca posterior 3) ligamentum sacroiliaca interossi 4) ligamentum iliolumbalis --- 5-bel umurtqasi ko`ndalang o`simtasidan boshlanib, crista iliaca ga birikadi 5) ligamentum sacrospinalis --- spina ischiadica dan boshlanib, dumg`azaning crista sacralis lateralis iga birikadi. Natijada foramen ischiadica major hosil bo`ladi 47 6) ligamentum sacrotubarea ---- tuberculum ischii dan boshlanib, crista sacralis lateralis ga birikadi. Natijada foramen ischiadica minor hosil bo`ladi. Qov suyaklari orasidagi bo`g`im ---- articulatio interpubica Ikkita qov suyagining facies symphysialis larini qo`shilishidan hosil bo`ladi. Qo`shimcha elementdan disk qatnashadi. Boylamlari: 1) ligamentum pubicum superior 2) ligamentum pubicum inferior siu arcuata Chanoq-son bo`gimi ---- articulatio coxae Chanoq suyagidagi fossa acetobulum bilan son suyagi boshi orasida hosil bo`ladi. Shakli --- kosasimon Boylamlari 2 xil bo`ladi. 1) Ichki boylamlar 2) Tashqi boylamlar Ichki boylamlari: 1) ligamentum capitis femoralis --- son suyagidagi fovea capitis dan boshlanib, fossa acetobulum ga birikadi. 2) ligamentum transversum acetobulum --- incisura acetobuli ni to`ldirib, sonning bo`yniga birikadi. Tashqi boylamlari: 1) ligamentum iliofemoralis 2) ligamentum pubofemoralis 3) ligamentum ischiofemoralis Tizza bo`g`imi ---- articulatio genus 48 Son suyagining condylus medialis et lateralis lari, katta boldir suyagining yuqori bo`g`im yuzasi va tizza qopqog`ining facies articularis i orasida hosil bo`ladi. Shakli --- do`ngli. Qo`shimcha elementdan minsk qatnashadi. Boylamlari: 1) ligamentum patellaris 2) ligamentum collateralis fibularis 3) ligamentum collateralis tibialis 4) ligamentum cruciatum anterior --- condylus lateralis ning ichki tomonidan boshlanib, area intercondylaris anterior ga birikadi. 5) ligamentum cruciatum posterior 6) ligamentum poplitea arcuata 7) ligamentum poplitea obliquus Boldir suyaklari proksimal qismi birlashuvi --- articulatio capitis fibulae Kichik boldir suyagining boshi va katta boldir suyagining facies articularis fibulae si orasida hosil bo`ladi. Shakli --- yassi. Boylamlari: 1) ligamentum capitis fibulae anterior 2) ligamentum capitis fibulae posterior Boldir suyaklari distal qismi birlashuvi --- articulatio tibiafibularis Kichik boldir suyagidagi incisura fibulae bilan katta boldir suyagi orasida hosil bo`ladi. Shakli ---- yassi. Boylamlari: 1) ligamentum tibiafibularis anterior 2) ligamentum tibafibularis posterior 3) membrana interossea cruris Oshiq-boldir bo`g`imi ---- articulatio talocruris 49 Oshiq suyagidagi trochlea tali bilan katta boldir va kichik boldir suyaklarining to`piqlari orasida hosil bo`ladi. Boylamlari 2 guruh 1) Medial boylamlar 2) Lateral boylamlar Medial boylamlar: 1) ligamentum deltaideus siu medialis ---- 4 ta qismi bor a) pars talotibialis anterior b) pars talotibialis posterior c) pars talonavecularis d) pars talocuboideum Lateral boylamlar: 1) ligamentum talofibularis anterior 2) ligamentum talofibularis posterior 3) ligamentum calcanonavecularis Shopar bo`g`imi --- articulatio tarsitransversus Bu bo`g`imni 2 ta bo`g`imlar hosil qiladi 1) articulatio talonavecularis 2) articulatio calcanocuboideum Shopar bo`g`imi kaliti ---- ligamentum bufercatum deyiladi. 1) ligamentum calcanonavecularis 2) ligamentum calcanocuboideum Liss-Frank bo`g`imi ---- articulatio tarsimetatarsi Bu bo`gimni 3 ta bo`g`im hosil qiladi. 1) os metatarsi 1 bilan os cuneformis medialis orasidagi bo`g`im. Bu bitta kapsulada turadi. 2) os metatarsi 2-3 bilan os cuneformis intermedia et lateralis orasidagi bo`g`im. Bu bitta kapsulada turadi. 3) os metatarsi 4-5 bilan os cuboideum orasidagi bo`g`im. Bu bitta kapsulada turadi. Liss-Frank bo`g`imi kaliti. 1) ligamentum cuneometatarsi interossi medialis-2 50 Boylamlari: 1) ligamentum tarsimetatarsi dorsalis 2) ligamentum tarsimetatarsi plantaris Kaft usti-barmoq bo`g`imi ---- articulatio metatarsiphalangis Metatarsi ning caputi bilan proksimal phlangalarning basislari orasida hosil bo`ladi. Shakli --- ellepsimon. Boylamlari: 1) ligamentum collateralis 2) ligamentum metatarsi transversus profunda Barmoqlari orasidagi bo`g`im ---- articulatio interphalangis Shakli ---- g`altaksimon Boylamlari: 1) ligamentum collateralis 2) ligamentum plantaris |