3
Kirish
MAVZUNING DOLZARBLIGI.
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Hindistondagi ijtimoiy-siyosiy
vaziyat og’ir edi. Iqtisodiy holat nihoyatda og’ir ahvolga kelib qolgan bo’lib, bu davrda
turmush tarzi ham boshqa mamlakatlarga qaraganda past ko‘rsatgichda edi. Hindiston
bu davrda asosan qishloq xo’jaligiga ixtisoslashgan bo’lib, aholing ko’p qismi qishloqlarda
yashar va dehqonchilik bilan shug’illanar edi. Qishloq xo’jaligida ham ishlar tizmli yo’lga
qo’yilmaganligi uchun, yerda ishlovchi dehqonlarning turmush tarzi ham ayanchli ahvolda
bo’lgan. Sanoat ham ingliz hukumatiga hizmat qilgan. Bu davrda Hindistonda savodlilik
jihatidan ma’lum bir farqlar bo’lib, asosan yuqori kastaga mansub insonlargina o’qish
yozishni bilganlar. Bu omillar ham Hindiston taraqqiyoti uchun ma’lum
qiyinchilik kasb
etgan. Lekin Hindistonda boshlangan marifatparvarlik harakatlari mamlakat mustaqil
bo’lishiga olib keldi.
Ishning maqsadi va vazifasi
. Angliya mustamlakachiligining
haqiqiy
asosini iqtisodiy ekspluatatsiya va irqiy kamsitish tashkil etgan. Hindistondagi ijtimoiy-
iqtisodiy voqealar rivoji, chet ellik ozchiliklarining ustunligi va hindlarning aksariyat
qismining iqtisodiy manfaatlariga beparvoligi bilan baholash mumkin. Bundan
tashqari,
XX asr arafasida mamlakatni ocharchilik qamrab oldi. O’n millionlab odamlar bundan
aziyat chekishgan
1
.
Bundan tashqari, shu bilan birga, vabo epidemiyasi boshlanib, undan olti milliondan ortiq
odam vafot etdi. Hind xalqining ayanchli ahvolini nafaqat hindlar, balki ko’plab xorijiy
tadqiqotchilar ham tasdiqladilar. Amerikalik tarixchi Uill Dyurant “Hindistondagi
dahshatli qashshoqlik chet el hukumatining siyosatidir, uni oqlash mumkin emas ...
Angliyaning Hindistondagi hukmronligi falokat va jinoyat ekanligi to’g’risida ko’plab
dalillar mavjud”. Bu musulmon hukmronligidan (Boburiylar) butunlay farq qiladi, deb
yozgan Dyurant. Musulmon bosqinchilar qolish uchun kelishdi
va ularning avlodlari
Hindistonni o’z uyi deb atashdi. Ular soliq sifatida olgan narsalarini Hindistonda
hunarmandchilikni, qishloq xo’jaligini va boshqa sohalarni rivojlantirishga, adabiyot va
san’atni boyitishda sarfladilar. “Agar Angliya ham xuddi shunday yo’l tutganida,
1
Shavkat mirziyoyev Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan
birga quramiz 2017y ‘’turon’’ ma
4
Hindiston bugun obod mamlakat bo’lar edi. Ammo uning hozirgi
talon-taroj qilinishi
umuman chidab bo’lmas holatdir. Britaniya yil sayin eng buyuk va muloyim xalqlardan
birini yo’q qilmoqda mavzuni o’rganilish darajasi.Biz bu mavzuni yoritishda ko’plab
adabiyotlarni korib chiqdik.| Tadqiqot jarayonida ilmiy bilishning obyektivlik, XIX va XX
asrlarda Hindistondagi jarayonlar obyektiv ochib berildi. Mantiqiylik, Hindistondagi
ijtimoiysiyosiy vaziyat mantiqiy izchillik jihatdan tadqiq qilindi.
Tizimlilik, Buyuk
Britaniya va Hindiston o‘rtasidagi munosabatlar tizimli tarzda tahlil qilindi.
Mamlakatning iqtisodiy hayoti asosan an’analar, jamiyatning kastalar va dinlarga
bo’linishi bilan belgilanar edi. Qishloqda yarim natural xo’jalik
hukmronlik
qilgan, yarim feodal munosabatlar shakllangan edi