Oliy ta’lim,fan va innovatsiyalar vazirligi Jizzax davlat pedagokika universiteti
Yüklə 380,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1.2 JAHON URUSHIDA HINDISTON
. Hindistonning mahalliy hukmron doiralari ingliz mustamlakachi ma’muriyati bilankelishib, 1909-yilda „Hindiston kengashlari haqida qonun“ nomlihujjat qabul qildi. Bu qonunga ko‘ra, aholining faqat yarim foizigina saylov huquqini oldi. Saylovlar diniy jamoa asosida o‘tkaziladigan bo‘ldi (ya’ni hindlar va 2 Shavkat mirziyoyev Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz 3 Шавкат_Мирзиё ё Ў збёкистон Рёспубликаси Прёзидёнти Шавкат Мирзиё ёвнинг Бирлашган миллатлар ташкилоти Тошкён 2021 - 280 б 6 musulmonlar alohida-alohida ovoz beradigan bo‘ldilar). Bundan maqsad hindlar musulmonlar o‘rtasiga nifoq solish edi .Bu davrda Hindiston Buyuk Britaniyaning bo‘lg‘usi jahon urushi rejalarida muhim rol o‘ynay boshladi. Shuning uchun ham u Hindistondagi vaziyatni yumshatishga intildi. Chunonchi, 1911-yili mustamlaka ma’muriyati ish vaqtini 12 soat bilan cheklash haqida qonun qabul qildi. 1911-yil mehnatkashlarning harakatlaridan cho‘chigan mustamlaka ma’murlari bo‘lib tashlangan Bengaliyani birlashtirishga majbur bo‘ldilar. Poytaxt xavfsizroq hududda joylashgan Dehliga ko‘chirildi. Inglizlarning mustamlaka hukumati Birinchi jahon urushi yillarida Hindistonga o‘zi ni o‘zi boshqarish huquqini va’da qilgan edi. Ammo, Hindistonning maqomi o‘zgarmadi. Мustamlakachilikka qarshi kurash boshlandi. Shaharlarda zamonaviy madaniyat va sanoat jadal rivojlanayotgan bo‘lsa-hind qishlog‘ida kasta tizimi, qabilachilik va tabaqalarga bo‘lishhukmron edi. Shunga qaramasdan, jahon urushlarioralig‘ida Hindiston milliy ozodlik harakatining asosiy kuchini hinddehqonlari tashkil qildi1920 – 1940-yillarda hindlarning zo‘ravonliklarsiz ommaviy chiqishlarini tashkil qilishda Maxatma Gandining roli beqiyos bo‘ldiGandi Hindiston Milliy kongressi (HMK) partiyasining g‘oyaviy rahbari, xalq harakatining yetakchisiga aylandi. Salkam ikki asr davomida Hindiston Buyuk Biritaniya mustamlakasi bo’lib keldi. Britanya hukumati hind xalqiga cheksiz jabr-zulm qilib ularni quldek ishlatib kelardi. Maqsadi Hindiston boyliklarini talash bo’lgan inglizlarning zulmi toboro ortib boraverdi. Inglizlar bu yerdan sanoat korxonalari uchun tayyor xom-ashyo maxsulotlarini olib chiqib ketardi va o’z sanoat maxsulotlarini Hindistonga sotib ularni xonavayron qilib kelardi. Hatto bu yerda o’zlarining zavod va fabrikalarini qurib hind xalqini arzimagan narxga deyarli tekinga ishlatardi. 18 Qishloq xo’jaligida ham eng unumdor yerlarni o’zlashtirib bu yerlarda bug’doy, paxta choy, kanop va boshqa qishloq xo’jaligi maxsulotlarini yetishtirardiqo’lda bo’lgani xolda minglab hind dehqonlarining bir qarich ham yeri yo’q edi chunki ingliz zodagonlari ularni turli xil yangi soliqlar bilan qarzga botirib ularing yerlarini tortib olgandi va endilikda hind dehqonlari o’z yerlarida ijaraga ishlab kun kechirishga majbur qilingandi, ijara haqqi esa juda baland bo’ib hind dehqonlari yetishtirgan hosilning juda 4 Shavkat mirziyoyev Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz 7 katta qismini ijara haqqi va soliq sifatida ingliz zodagonlariga berishga majbur bo’lardi, o’zlariga esa deyarli hech narsa qolmasdi. Shunday qilib inglizlar tomonidan hind dehqonlari xonavayron qilingandi va ochlik azobiga mahkum qilingandi. Natijada 1825- 1850-yillarda ikki marta yuz bergan ocharchilikda 0.4 mln odam, 1850-1875-yillarda olti marta davom etgan ocharchilikda 5 mln odam, 1875-1900-yillarda 18 marta davom etgan ocharchilikda 26 mln odam ochlikdan xalok bo’ldi.19 Britaniya imperyasi Hindistonda shu qadar o’rnashib olgan ediki Hindiston boyliklarini ayovsiz talardi va cheksiz zulm qilardi. Inglizlarning mustamlaka hukumati Birinchi jahon urushi yillarida Hindistonga o‘zi ni o‘zi boshqarish huquqini va’da qilgan edi. Ammo hind xalqining umidi ro‘yobga chiqma di, Hindistonning maqomi o‘zgar madi. Bu hol mustamlakachilikka qarshi kurashning yangi davrini boshlab berdi. Shaharlarda zamonaviy madaniyat va sanoat jadal rivoj lanayotgan bo‘l sa-da, hind qishlog‘ida kasta tizi mi, qabilachilik va tabaqalarga bo‘lish hukmron edi. Shunga qaramasdan, jahon urushlari oralig‘ida Hin dis ton mil - liy ozodlik ha rakatining asosiy kuchini hind dehqonlari tashkil qil di. 1920 – 1940-yillar da hind larning zo‘ravonliklarsiz ommaviy chi qishla ri ni tashkil qilishda hind xalqining buyuk far zandi Maxat ma Gandi ning roli beqiyos bo‘ldi. Jahon urushlari oralig‘ida Gandi Hindiston Mil liy kongressi (HMK) partiyasining g‘oyaviy rahbari, xalq harakatining yetak chi si ga aylandi. U ishlab chiqqan zo‘ravonliklarsiz qarshilik ko‘rsatish tak ti kasi qurolli to‘qnashuvlardan, millionlab kishilarni o‘limdan saqlab qoldi. Milliy ozodlik kurashining, zo‘ ra von liklarsiz qarshilik ko‘rsatish ning «Gandizm» deb nomlangan bu usuli Hin diston an’analarini va dehqonlar psixo logiyasini chu qur bilishga asos langan. Bu usul da sabrtoqat va noro zilik, kon ser vatizm va inqilob chilik ajo yib bir tarzda uyg‘unlashib ket gan edi. Gan dizm dehqon larni, hu narmand larni, milliybur juazi yani birlash tirdi va qon to‘kiladigan qurolli kurashlarsiz mustam laka chilarning Hin distonni tark etishini talab qildi. Boburiylar imperiyasining inqirozi. Hindistondagi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyat. XVIII asrning 2-yarmida Hindistonda Angliya hukmronligi. Hindiston va OstHind kompaniyasi. Hindiston Angliyaning xomashyo manbai. Hindistonda yer egaligi qatlamining shakllanishi va hind ziyolilarining paydo bo„lishi. Yangi shaharlarning rivojlanishi. 1857-1859 yillardagi xalq qo„zg„olonlari. XIX asrning 60-yillarida Hindistondagi ichki va tashqi vaziyat. Iqtisodiy va madaniy munosabatlar. XIX asrning oxiri - XX asrning boshida Hindiston.Hindiston iqtisodiyoti va mustamlakachilik 8 zulmining kuchayishi. Agrar munosabatlar. Hindistonga ingliz sarmoyasining kirib kelishi. Hindistonda tovar-pul munosabatlarining o„sishi. Milliy sanoat rivojlanishi. 1860-1870 yillarda milliy ozodlik harakati va undagi asosiy oqimlar. Hindiston milliy kongressining tashqil bo„lishi va uning faoliyati. Musulmon jamoa harakati. 1906-1908 yillarda ishchilar va dehqonlar harakati. “Svaraj” va “svadeshi”. 1905 yilda Bengaliyaning bo„lib yuborilishi va ommaviy haraqatlar. Birinchi jahon urushi davrida Angliyaning Hindistondagi siyosati. M.M.Gandi faoliyatining boshlanishi 5 Yüklə 380,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|