■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə və təcriibə ■
əhəmiyyət daşıyan, Azərbaycanm müstəqilliyinin möh-
kəm ləndirilm əsində m ühüm rol oynayan kəmərlərdir.
TANAP və ТАР layihələri A zərbaycanın qoca qitənin
dövlətləri və xalqları üçün пэ qədər əhəmiyyətli bir ölkə
olduğunu göstərmişdir.
Azərbaycan nəqliyyat təhlükəsizliyini təm in edən
bir ölkə olmuşdur. Böyük ipək yolu, Bakı-Tbilisi-Qars
dəmiryolu kimi layihələr Azərbaycanı yenidən dünyanm
tranzit, nəqliyyat və ticarət mərkəzlərindən biri halma
gətirmişdir. Çoxşaxəli nəqliyyat kəm ərlərinin yaradıl-
ması və inkişaf etdirilməsi Azərbaycanm iqtisadi qüdrə-
tinin artm asına təsir edən am illərdən biri olmuşdur.
Bakı-Tbilisi-Qars, Naxçıvan-M əşhəd dəmiryol xətləri-
nin tikintisinin, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat-
kommunikasiya xəttinin uğurla başa çatması ilə Azər-
baycan dünyanm böyük nəqliyyat qovuşağı olan bir
ölkəyə çevriləcəkdir. İnfrastruktur inkişaf edəcək, yeni
iş yerləri açılacaq, əhalinin həyat şəraiti daha da yaxşı-
laşacaqdır.
Yürüdülən siyasət nəticəsindo Cənubi Qafqaz iqti-
sadiyyatınm təqribən 75%-i Azərbaycanm payına düşür.
Azərbaycan iqtisadiyyatmm neftdən asılılığınm azaldıl-
m asına yönələn siyasət genişləndirilm işdir. Xüsusən
turizm, kond təsərrüfatı və yeni texnologiyalarm tətbi-
qinə başlıca yer ayrılır.
Dünyada gedən mürəkkəb maliyyə-iqtisadi və si
yasi proseslərə, ərazisinin 20%-nin Ermənistanın işğalı
altm da olm asm a baxm ayaraq, Azərbaycan tikinti-
quruculuq meydanına çevrilmişdir. Ölkədə geniş inşaat
işləri aparılır, yeni iş yerləri, qaçqın və məcburi köçkün-
lər üçün evlər tikilir. Başqa hər hansı bir ölkə belə
şəraitdə olsaydı, o, çox ağır bir vəziyyətə düşərdi.
Azərbaycan borc alan ölkədən borc verən, kapital
ixrac edən ölkəyə çevrilmişdir. Bir zamanlar Azərbay-
can xarici ölkələrdən borc istəsə də, verməzdilər. Çünki
borcun qaytarılm asına üm id və sabaha inam yox idi.
Artıq qeyd edildiyi kimi, Prezident İlham Ə liyevin
fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan dövləti tarixim izdə
ilk dəfə olaraq "dövlət canlı orqanizmdir - daim geniş-
lənməlidir” geosiyasi nəzəriyyəsini uğurla həyata keçirən
bir ölkə olmuşdur. Azərbaycan şirkətlərinin Avropanın
“göbəyində” - Balkanlarda, Gürcüstan, Türkiyə və b.
ölkələrdə nəhəng layihəbrdə iştirak etməsi dövlətimizin
beynəlxalq fəaliyyətinin tərkib hissəsi olan xarici iqti
sadi siyasətin qürurverici səhifnlorindən biridir.
Azərbaycan dövləti ötən illərdə ölkəni xarici hərbi
müdaxilədən qorumaq qabiliyyətində olan güclü ordu
və müasir hərbi-sənaye kompleksi yaratmışdır. Azərbay-
can beynəlxalq silah sərgilərində özünəməxsus yer tutur.
Prezident İlham Əliyevin hakimiyyətinin ilk 13 ilin-
də qədim və zəngin Azərbaycan mədəniyyətinə yeni bir
nəfəs gəlmişdir. Azərbaycan maddi və qeyri-maddi irsi
UNESCO-nun irs siyahısma daxil edilmişdir. Azərbay-
can Prezidenti xalqınm dünya mədəniyyəti yaradan bir
xalq olduğunu bir daha sübut edərək, ona böyük yara-
dıcılıq imkanları yaratmışdır.
Azərbaycan Prezidentinin yaratdığı i 1 к 1 ordon biri
Bakıda Bayraq meydanmın yaradılması olmuşdur. Bu-
nunla da dövlətçilik tariximizdə bundan sonrakı bütün
tariximizdə yaşayacaq gözəl bir ənənənin əsası qoyul-
muşdur.
Ana dilinə qayğı Azərbaycan Prezidentinin fəaliy-
yətinin sahələrindən biridir. Azərbaycan Prezidentinin
ana dilimizin saflığının qorunması haqqında imzaladığı
sənədlər qloballaşm a şəraitində dilçilik elmimizin
inkişafmda yeni imkanlar açmışdır.
Azərbaycan Prezidentinin ölkəmizin və millətimi-
zin birliyinin rəm zlərindən biri olan dinim izə xüsusi
qayğı göstərm əsi hamı tərəfindən rəğbətlə qarşılanır.
Din və dövlət ölkəni dik saxlayan iki ayaqdır. Millət və
ölkə bunların biri olmadan, to к ayaqda qala bilməz. Di-
nimizə və dini adət-ənənələrimizə qayğı dövlət rəhbə-
rinin fəaliyyətinin mühüm sahələrindən biridir. Din ilə
dövləti qarışdırmadan onlar arasmda qızıl ortanı müəy-
yənləşdirərək hər ikisini inkişaf etdirmək Azərbaycan
Prezidentinin uğurlarmdan biri hesab edilə bilər.
İlham Ə liyevin hakim iyyəti illərində xalqın milli
ruhu yüksəlmiş və özünəinamı artmışdır. Xalq və dövlət
arasında birlik, hakimiyyətin qanadları arasmda səmə-
rəli əmokdaşlıq qurulmuşdur. Demokratikləşdirmə, və-
tondaş cəm iyyətinin qurulm ası məqsədi ilə geniş
islahatlar həyata keçirilmişdir. Çoxpartiyalı sistenıin
əsasları möhkəmləndirilmişdir. Azad mətbuat formala-
şaraq inkişaf etmişdir.
İlham Əliyev əslində ölkədə möcüzə yaratmış, dün-
yaya yeni bir model vermişdir. Bu, Azərbaycan modelidir.
Kosm os klubunun iizvü
İlham Ə liyevin m üstəqil Azərbaycan tarixindəki
ilklərindən biri Azərbaycan Respublikasm ı kosm os
dövləti etmək olmuşdur. Azərbaycan 2013-cü ilin fevral
ayında kosmik fəzaya ilk peykini buraxdı.
Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə N azirlər Ka-
binetinin hələ 2008-ci ilin birinci yarısınm sosial-iqti-
sadi inkişafm ın yekunlarm a həsr olunmuş iclasm da
“Aznrbaycan Respublikasmda yeni və ən texnoloji sə-
naye sahəsi olan kosmik sənayenin yaradılması və tele-
kom m unikasiya peykinin orbitə çıxarılm ası” barədə
verdiyi tapşırıq əsasmda konkret fəaliyyət proqrammm
nıiiəyyon ləşdiri hnəsi istiqamətində işlərin görülməsinə
başlanıldı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azər-
baycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması
və telekom m unikasiya peyklərinin orbitə çıxarılm ası
haqqm da” 4 noyabr 2008-ci il tarixli 27 nömrəli sərən-
camı imzalandı [3]. Azərbaycan Respublikası Preziden
tinin 17 avqust 2009-cu il tarixli 443 nömrəli sərəncamı
ilə “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin ya-
radılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” təsdiq edildi.
Sərəncam və Dövlət Proqramı ilə telekom m unikasiya
peykinin hazırlanaraq orbitə çıxarılması konkret vəzifə
■
4
(
56)2016
■
■
53
■
■ M.Qasımlı ■
kimi qarşıya qoyulur və müvafıq tədbirlərin həyata keçi-
rilm əsi nəzərdə tutulurdu [4]. Telekommunikasiya
peykinin hazırlanm ası, orbito çıxarılm ası, idarə olun-
ması və istismar işlərinin həyata keçirilməsini təmin et-
m ək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
2010-cu il 3 may tarixli 885 nömrəli sərəncamı i b Ra-
bitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin tabe-
liyində “A zərkosm os” A çıq Səhmdar Cəm iyyəti təsis
edildi. Bunun ardınca, 2010-cu ilin may ayında Rabitə
və Y üksək Texnologiyalar Nazirliyi i b M alayziyamn
peyk operatoru olan “Measat Satellite Systems” şirkəti
arasm da ilk telekom m unikasiya peykinin M alayziya
hökumətinə məxsus 46°Ş orbital mövqeyə çıxanlmasma
dair razılaşma əldə edildi. Telekommunikasiya peykinin
hazırlanm ası m əqsədilə elan edilmiş tenderin qalibi
ABŞ-ın “Orbital Sciences Corporation” şirkəti, peykin
orbitə buraxılması i b bağlı raketdaşıyıcı şirkətin seçil-
m əsi i b bağlı tenderin qalibi isə Fransanm “Arianes-
pace” şirkəti seçildibr.
Peyk vasitəsi i b aşağıdakı xidmətlər həyata keçiri-
lir: Transponder icarəsi: transponderin tam iş dövründə
icarəsi, transponderin çevik əməliyyatlar zamanı icarəsi,
qısa müddətli tutum dan istifadə; Televiziya yayımı:
kanalların yayımı, peyk xəbərləri toplusu; Telekommu
nikasiya: çox kiçik apertura terminalı, uzaqdan əlaqə,
peyk üzərindən İP; Yer səthinin məsafədən müşahidə
edilm əsi: ağ-qara şəkillərin çəkilməsi; rəngli (multi-
spektral) şəkillərin çəkilməsi.
Fevralın 8-də Azərbaycanın müstəqillik tarixinin эп
önəmli hadisələrindən biri yaşandı. Azərbaycan Respub-
likasının ilk telekommunikasiya peyki - “Azərspace-1”
uğurla orbitə buraxıldı. D ö v b t başçısı “A zərkosm os”
ASC-nin yeni inzibati binasının açılışını da etdi. Prezi
dent İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasınm ilk
peyki - “A zərspace-l”in uğurla orbitə buraxılması mü-
nasibəti ilə xalqımıza xitabən etdiyi təbrikində deyirdi:
“Bu gün ölkəmizin həyatında çox əlam ətdar və
tarixi bir gündür. Bu gün birinci Azərbaycarı telekom
munikasiya p eyki orbitə çıxarıldı. Bu tarixi hadisə
münasibətilə bütün Azərbaycan xalqını ürəkdərı təbrik
edirəm. Bu, doğrudan da, tarixi bir giindür, böyük
rıailiyyətdir, dövlətimizin böyük qələbəsidir. Bu hadisə
onu göstərir ki, m üstəqil Azərbaycan dövləti sürətlə,
hərtərəfli inkişaf edir və biz artıq kosmik klubun üzvü-
yük. Bu hadisə m ünasibətih bu işdə iştirak etmiş bütün
qurumlara, bütün insanlara, ilk növbədə Azərbaycan
m ütəxəssislərinə minnətdarlığımı bildirm ək istəyirəm.
Bu gün bu salonda əyləşən gərıc mütəxəssislərimiz artıq
peşakar miitəxəssislərdir, bizim fəxrimizdirlər. Mən çox
şadam ki, bu gözəl idarəetmə mərkəzirıdə çalışan işçi-
lərin böyük əksəriyyəti Azərbaycan vətərıdaşlarıdır...
2008-ci ildə mərıim tərəfımdərı Azərbaycarı peykinin
orbitə çıxarılması haqqında qərar verilmişdir. 2009-cu
ildə D övlət Proqramı qəbul edilmişdir. 2010-cu ildə
“A zərko sm o s” Səhm dar Cəmiyyəti yaradılm ışdır və
artıq Azərbaycan kosm ik klubun üzvünə çevrilm işdir...
Bu gün - 8 fe v ra l 2013-cü il Azərbaycan tarixində
qalacaqdır” [6].
Azərbaycanda kosmik sənayenin yaradılmasının və
p e y k b rin orbitə buraxılm asınm böyük əhomiyyəti
vardır. İlk növbədə, inform asiya m übadibsinin xarici
ölkələrdən asılılığının aradan qaldırılması və informa
siya təhlükəsizliyinin təm in edilməsi, eyni zam anda
ölkədə yeni iqtisadi sahələr üzrə m övcud insan ehti-
yatları və intellektual potensialm inkişaf etdirilməsi, tam
təchizatlı maddi texniki bazanın yaradılması, elmtutum-
lu yeni layihələrin həyata keçirilməsi və nəticə etibarib
innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın form alaşdınlm asına
təsir edir.
“Azərspace-1” peykinin istismara verilməsi Azər-
baycan vətəndaşlarmın gündəlik həyatında da öz müsbət
təsirini göstərir. B e b ki, əgər əvvəllər bir sıra xarici
ölkələrin peyklərindən yayımlanan televiziya kanallarım
izlomok üçün adətən iki çanaq antenası və ya digər
texniki avadanlıqlardan istifadə etmək məcburiyyətində
qalan əhali artıq öz peykimizə istiqamətlənmiş bir çanaq
antenasından istifadə edə bilir. Bu isə ilk növbədə
vətəndaşlar üçün iqtisadi səmərəlilik təqdim edən əsas
üstünlükdür. Peykin resurslarmın 20 faizi Azərbaycanm
tə b b atın ı ödəmək üçün istifadə olunur, qalan 80 faizi
isə dünya bazarlarına ixrac edilir. Buraxıldığı vaxtdan
az sonra peykin resurslarınm 40 faizinin satışı üçün şərti
m üqaviblər imzalanmışdır.
Inform asiya-kom m unikasiya texnologiyalarınm
ölkə iqtisadiyyatında neftdən sonra ikinci əsas sahə elan
olunduğu, bu sahənin iqtisadiyyatda xüsusi çəkisinin
yüksələn xətlə inkişaf etdiyi vo bu mənada peyk rabitə-
sinin xüsusi əhəm iyyət kəsb etdiyi nəzərə alındıqda,
yaxın ilb rd ə həyata keçirilm əsi nəzərdə tutulan peyk
lay ih əb rin in yalm z siyasi və ya kom m ersial səciyyə
daşımadığını, ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiya-
sına yönəldiyini göstorir.
Milli peyk layihəsinin reallaşdırılması Azərbay-
cana bir sıra üstiinlüklər verir. Məlum olduğu kimi,
hər hansı bir ölkədə kosm ik sənayenin yaradılması ilk
növbədə həmin ölkənin iqtisadi inkişafı və yüksək rifah
səviyyəsi i b bağlıdır. Azərbaycanın hazırkı inkişaf
sürəti yeni bazar tələblərinə cavab verilməsi və ölkənin
gələcəkdə dayanıqlı inkişafmm təmin edilməsi baxımmdan
iqtisadiyyatın şaxəbndirilm əsi və innovasiyaya əsas-
lanan yeni sənaye sahəbrinin yaradılmasını zəruri edir.
İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının
geniş tətbiqi ölkənin hərtərəfli inkişafına xidm ət et-
m ə k b yanaşı, informasiya sahəsində milli təhlükəsizli-
yin təm in olunması baxım m dan da xüsusi əhəm iyyət
kəsb edir. Azərbaycan Respublikasının Avropa və Asiya
q itəb ri arasında əlverişli geoiqtisadi, coğrafı, e b c ə də
informasiya magistrallarının kəsişdiyi məkanda yerb ş-
məsi informasiya mübadiləsində xarici ölkəbrdən asılı-
lığının aradan qaldırılmasını zəruri edir.
Azərbaycamn dünya kosmik aibsino daxil olması
son dərəcə qürurverici haldır. Olkə sənayesinin gəbcəyi
■ 54 ■
■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
■ Dövlət idarəçiliyi: nəzəriyyə va təcrübə ■
isə, heç şübhəsiz ki, m üasir dünya trendlərinə cavab
verən innovativ, elmtutumlu müəssisələrin yaradılması
ilə bağlıdır. Respublikada informasiya-kommunikasiya
texnologiyaları sürətlə inkişaf edir və böyük gələcəyə
malikdir. Azərbaycanın yeni sənaye quruculuğu siyasə-
tində bir sıra üstün istiqamətlər də müəyyənləşdirildi.
Birinci Avropa oyunlarının keçirilməsi və Azərbaycan
standartımn yaradılm ası
Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan tarixində
yaratdığı möhtəşəm ilklərdən biri Birinci Avropa Oyun-
larının keçirilm əsi olmuşdur. İlk Avropa Oyunlarının
keçirilməsinə dair məsələ 8 dekabr 2012-ci il tarixində
Romada baş tutmuş Avropa Olimpiya Komitəsinin 41-ci
Baş Assambleyasında müzakirə edildi. Baş Assambleya
üzvləri arasında keçirilm iş gizli səsverm ə nəticəsində
48 səsdən 38 səs ilə (əleyhinə 8 səs, bitərəf 2 səs) ilk
Avropa Oyunlarm ın Bakıda keçirilm əsi barədə qərar
qəbul edildi. Erm ənistan nüm ayəndələri səsvermədə
iştirakdan imtina etdi. Bakıda keçiriləcək Birinci Avropa
Oyunlarından məsul olan Təşkilat Komitəsi Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin Sərəncam ı ilə quruldu.
Komitəyə A zərbaycan Respublikası Milli Olim piya
Komitəsinin İcraiyyə Komitəsinin üzvü, UNESCO-nun
xoşməramlı səfiri Mehriban Əliyeva sədrlik etdi. Müx-
təlif ölkələrin dövlət və hökumət başçılannın, nümayən-
də heyətbrinin iştirak etdiyi və yüksək səviyyədə təşkil
ed ib n açılış mərasimində qədim və zəngin Azərbaycan
tarixi, mədəniyyəti, incəsənəti, ədəbiyyatı, turizm yerbri
эп yaxşı şəkildə təqdim edildi. Avropanın gözü Azər-
baycanda idi.
Qitənin 50 M illi Olimpiya Komitəsini birləşdirən
Avropa Olimpiya Komitəsi tərəfmdən yüksək səviyyədə
k e çirib n oyunlarda 50 ölkədən 20 idm an növü üzrə
6000-dən çox idmançı yanşdı.
Yarışlara həm hazırlıq prosesində, həm də gedişində
Avropa oyunlarının A zərbaycan standartı yaradıldı.
Azərbaycana gələnlər ölkənin gözəlliklərini, xalqımızın
qonaqpərvərliyini əyani olaraq gördübr. Birinci Avropa
Oyunlarının keçirilməsi tariximizdə möhtəşəm ilk kimi
özünə yer tutmuşdur.
Keçmiş prezidentlər haqqında qanunun qəbul edilməsi
tariximizin ilki kimi
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əli-
yevə düşmənçilik, kin-küdurət yaddır. O, ona səs verə-
nin də, verməyənin də prezidenti olmaqla Azərbaycan
cəm iyyətinə yeni bir nəfəs gətirdi. M əhz onun haki-
miyyətinin ilk 13 ilində keçmiş p rezidentbr haqqında
qanunun qəbul olunması i b Azərbaycan cəmiyyətində
yeni siyasi m ədəniyyət bərqərar edildi. Keçmiş pre
z id en tb r və onlarm a ib b rin in statusu m üəyyənbşdiril-
di. Bu da tariximizin qürurverici bir ilkidir.
Ə dəbiyyat:
1. Azərbaycan Respublikasınm Baş Naziri İlham
Əliyevin BMT Baş Məclisində çıxışı. 24.09.2003.
- “A zərbaycan” qəzeti, 2003, 26.09.2003,
№ 222(3535).
2. A zərbaycan Respublikasının sədrliyi i b Nyu-
Yorkda BMT Təhlükəsizlik Şurasımn iclasında
A zərbaycan Prezidenti İlham Ə liyevin çıxışı.
04.05.2012. - “Azərbaycan” qəzeti, 06.06.2012,
№ 99(6080).
3. Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin
yaradılm ası və telekom m unikasiya peykbrinin
orbitə çıxarılması haqqında Azərbaycan Respub-
likası Prezidentinin sərəncam ı. 04.11.2008. -
“Azərbaycan” qəzeti, 05.11.2008, № 247 (5058).
Ümumiyyətlə, 2003-cü ildən sonrakı dövrün təhlili
göstərir ki, Prezident İlham Ə liyev Azərbaycan tari-
xində bundan sonrakı tarixim izdə daim yaşayacaq bir
sıra möhtəşəm ilk b rə imza atmışdır. Azərbaycan m ilbti
və dövbtinə başucalığı və qürur gətirən bu ilklərə daim
müraciət ed ib cək və onlardan öyrənibcəkdir.
4.A zərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin
yaradılması və inkişafı üzrə D ö v b t Proqrammın
təsdiq edilm əsi haqqında A zərbaycan Respub-
likası
Prezidentinin
sərəncamı. 17 avqust
2009-cu il. - “Azərbaycan” qəzeti, 18.08.2009,
№181 (5285).
5.
“Eurovision-2012” mahnı m üsabiqəsinin Bakı
şəhərində keçirilməsi haqqında Azərbaycan Res-
publikası Prezidentinin sərəncam ı. 19.05.2011.—
“Azərbaycan" qəzeti, 30.05.2012, №117 (6098).
6. Prezident İlham Ə liyev A zərkosm os ASC-nin
binasında prosesi izb m işd ir: Prezident İlham
Ə liyevin təbriki. - “Xalq qəzeti” , 09.02.2013,
№30.
A çar sözlər: İlham Əliyev, Azərbaycan, ilklər, B M T Təhlükəsizlik Şurası, Kosmos klubu, Birinci Avropa Oyunları
К л ю ч евы е сл ова: Ильхам Алиев, Азербайдж ан, первенцы, Совет Безопасности ООН, клуб “Космос",
Первые Европейские Игры
Key w ords: Ilham Aliyev, Azerbaijan, the firsts, the UN Security Council, the club “Cosmos ", First European
Games
я
4
(56) 2016 ■
■ 55 ■
■ M.Qasımlı ■
Муса Гасымлы
Депут ат М илли М едж лиса Азербайдж анской Республики
Директ ор Института Кавказоведения НАНА, профессор
П Р Е З И Д Е Н Т ИЛЬХАМ А Л И Е В И П Е РВЕН С ТВА
А З Е Р Б А Й Д Ж А Н С К О Й И СТОРИИ
РЕ ЗЮ М Е
С избранием Ильхама Алиева Президентом Азербайджанской Республики в 2003 году начался качественно
новый этап в истории страны. Своей широкой деятельностью он отличился рядом первенств в истории
независимости Азербайджана. А зербайдж анская Республика стала членом Совета Безопасности ООН, со
страны, берущей в долг, превратилась в страну, отдающую долг, и экспортера капитала. С проведением Первых
Европейских Игр был образован азербайджанский стандарт и др. В результате проведенных этих мероприятий
Азербайджанская Республика стала конкурентоспособной страной.
Musa Gasimli
M ember o f the M illi M ejlis o f the Azerbaijan Republic,
Deputy o f the M illi Medjlis, Director o f Institute f o r Caucasian Studies o f ANAS,
Professor
THE P R E S ID E N T ILHAM A L IY E V AND THE FIRSTS
OF A Z E R B A IJA N I HISTORY
SU M M A R Y
The next stage in Azerbaijani history started after the election o f Ilham Aliyev as a President o f the Republic o f
Azerbaijan in 2003. His activity is remarkable for the range o f the firsts in the history o f independent Azerbaijan. The
country was appointed a member o f the UN Security Council, and has turned from the country to borrow to the ex
porting country. The first European Games impacted on the establishment o f national standard, due to the projects
Azerbaijan became a competitive country.
■ 56 ■
----------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------ ■ Oktyabr - Noyabr - Dekabr ■
Dostları ilə paylaş: |