MİLLİ GÖRÜŞ
38
Oruc Allah-Taalanın
vacib
buyurduğu
əməllərdəndir. Onun həm fərd, həm də cəmiyyət
üçün böyük faydaları vardır. Allah-Taala orucu
müsəlman ümmətinə vacib etdiyi kimi, İslamdan
qabaq başqa ümmətlərə də vacib buyurmuşdur. Bu
onun çox əhəmiyyətli ibadət olmasını göstərir. Allah-
Taala “Bəqərə” surəsinin 183-cü ayəsində buyurur:
“Ey iman gətirənlər! Təqva sahibi olasınız deyə
(yəni yasaq olunmuş şeylərdən qorunasınız deyə)
oruc sizdən əvvəlkilərə vacib edildiyi kimi, sizə
də vacib edildi!”
Hədislərdə deyilir ki, oruc Cəhənnəm atəşinə
qarşı qalxandır, bədənin zəkatıdır və oruc tutanın
yuxusu ibadət, nəfəsi və sükutu (susması) təsbih
(yəni dua), əməli məqbul, duası müstəcab (yəni
qəbul olunmuş) və ağzının iyi isə Allahın yanında
müşkdən daha ətirlidir.
Sual: Oruc nədir?
Cavab: Oruc sübh azanından günəş batana
qədər Allah rizası üçün orucu pozan işlərdən
çəkinməkdir (Bu işlər haqqında məlumat veriləcək).
Sual: Orucun vacib buyurulmasının hikməti
və səbəbi nədir?
Cavab: Quran-kərimə nəzər saldıqda belə
başa düşülür ki, orucun vacib edilməsinin hikməti
və səbəbi insanın təqvaya çatması və təqva sahibi
olmasıdır. Allah-Taala buyurub: “Təqva sahibi
olasınız deyə oruc sizdən əvvəlkilərə vacib
edildiyi kimi, sizə də vacib edildi!” Ayənin
“təqva
sahibi olasınız deyə…” hissəsinə diqqət etdikdə
belə bir nəticəyə gələ bilirik. Beləcə, orucun əsil
məqsədi ortaya çıxır.
Oruc təqva vasitəsi və təqvaya aparan bir
Ramazan ayı orucu ilə bağlı oxucuları
maraqlandıran çoxsaylı sualları cavablandırmaq üçün
ilahiyyatçı ekspert, “Milli Görüş” jurnalının təsisçisi Xəyyam
Qurbanzadəyə müraciət etdik. Xəyyam müəllim ona ünvanlanan
şəri sualları modernist fəqih mərhum Seyid Mühəmmədhüseyn
Fəzlullahın fitvalarına əsasən cavablandırdı. Cavabları sizə
təqdim edirik.
MİLLİ GÖRÜŞ
39
yoldur. Oruc məqsəd deyil, məqsəd olan təqvaya
çatma vasitəsidir. Oruc təqvanın zəminəsi, təqva
isə orucun nəticəsidir. Oruc insanda təqva sahibi
ola bilmə gücü yaradan ibadətdir.
Sual: Bəs təqva nədir?
Cavab: Təqva Allahın yasaq etdiyi şeylərdən
qorunmaq deməkdir.
Sual: Orucun təqva ilə olan əlaqəsini necə
başa düşək?
Cavab: Təqvaya verilən tərifdən belə başa
düşülür ki, onu əldə etmək yalnız güclü bir iradəyə
sahib olmaqla mümkündür. Güclü bir iradəyə sahib
ola bilməyən şəxs, öz ixtiyarının cilovunu əlində
tuta və nəfsə xoş gələn günahlardan qoruna bilməz.
İradəni isə onun üzərində məşq işi aparmaqla
qüvvətləndirmək olar. Bu da nəfsi yemək və
içməkdən ibarət olan qarın şəhvətindən və cinsi
şəhvətdən çəkindirməklə mümkündür, çünki
insanları günaha sürükləyən şəhvətin təməli, mədə
və cinsi arzulardır. Əgər insan öz nəfsini müəyyən
bir zaman içində (yəni sübh azanından günəş
batana qədər) ən zəruri ehtiyacları olan bu işlərdən
məhrum etsə və bu idmanı məşq etsə, tədricən
onda günahdan qoruna bilmə gücü yaranar və
yavaş-yavaş iradəsinə hakim ola bilmə bacarığı və
məharəti formalaşar. Bir sözlə, iradəsi qüvvətlənər
və özünü insana cazibədar gələn günahlardan
qoruya bilər. Aydındır ki, yemək, içmək və cinsi
münasibət kimi icazəli işlərdən çəkinməkdə Allahın
çağırışına cavab verməklə, güclü iradə nümayiş
etdirən bir şəxs üçün günahlardan çəkinməkdə Ona
itaət etmək daha asan olar.
Həm də nəfsi oruc tutmaqla ac buraxmaq onun
insan iradəsinə hakim olma istəyini qırar, ona
acizliyini, zəifliyini və möhtac olduğunu göstərər.
Ona qul olduğunu bildirər.
Sual: Bildiyimiz kimi, oruc müqəddəs Ramazan
ayında tutulur. Bu ayı digər aylardan fərqləndirən
xüsusiyyətlər hansılardır?
Cavab: Ramazan ayı Quranın nazil olduğu
müqəddəs bir aydır. Ramazan ayı elə bir aydır ki,
səmanın, Cənnətin və ilahi rəhmətin qapıları açılır,
Cəhənnəmin qapıları isə bağlanır. Onun günləri
günlərin, gecələri gecələrin və saatları isə saatların ən
fəzilətlisidir. O ayda insanlar ilahi ziyafətə (qonaqlığa)
dəvət olunur və övliyaların (Allah dostlarının)
təbəqəsində qərar tuturlar. Bu ayda bir gecə vardır ki,
o gecədə Allaha ibadət etmək min ayda Ona ibadət
etməkdən daha xeyirlidir. O bir gecə Qədr gecəsidir.
Qədr gecəsində mələklər və böyük mələk Ruh
Rəbbinin izni ilə hər bir işdən ötrü yerə enərlər. O gecə
dan yeri sökülənə kimi salamatlıq və əmin-amanlıqdır.
Sual: Bir müsəlman və mömin ramazan ayını
necə dəyərləndirməlidir?
Cavab: Hər şeydən əvvəl oruc tutmasının
qarşısını alan bəzi amillər yoxdursa (bunlar haqqında
danışılacaq), sədaqət dolu niyyət və pak qəlblə oruc
tutmalıdır. Ayələrin mənalarını düşünərək Quran
oxumalı (yəni Quran üzərində təfəkkür etməli),
Allahdan bağışlanma diləməli, günahlarına tövbə
etməlidir, çünki bu böyük ayda ilahi məğfirətdən
(bağışlanmadan) məhrum olan şəxs həqiqətən
bədbəxtdir. İmam Sadiq buyurmuşdur: “Kim ramazan
ayında bağışlanmasa, gələn ilə qədər bağışlanmaz.
Növbəti ramazana qədər yalnız Ərəfatda (Məkkədə
Ərəfə günü hacıların durduqları yer) bağışlana
bilər”.
Mömin bu ayda ac-susuz qalmaqla Qiyamət
gününün aclığını və susuzluğunu və yoxsulların
aclıqdan hansı hisslər keçirdiklərini xatırlamalıdır.
Fəqirlərə və şikəstlərə sədəqə verməli, böyüklərə
ehtiram etməli, kiçiklərə qarşı mərhəmətli olmalı,
qohumlarla əlaqə yaratmalı, dilini qeybətdən,
yalandan, böhtandan, iftiradan və dedi-qodudan,
gözünü naməhrəmlərdən, qulağını başqaları haqqında
edilən qeybətə qulaq asmaqdan qorumalı və yetimlərə
rəhm etməlidir.
Oruc tutan şəxs qəlbini eyiblərdən, məkr və
hiylələrdən təmizləməli, Allaha sığınmalı, gizlində
də, aşkarda da Onun yasaq etdiklərindən çəkinməli,
Allahdan qorxmalı, oruclu olduğu halda qəlbini Allah
üçün hər şeydən boşaltmalıdır.
Əgər bunları edərsə, əməlli-başlı oruc tutmuş və
Allahın ona əmr etdiyi şeydə Ona itaət etmişdir.
Sual: Oruc tutmaq kimlərə vacibdir?
Cavab: Orucun insana vacib olması üçün
aşağıdakı şərtlərin olması zəruridir:
1. Oruc tutan müsəlman olmalıdır. Kafirə oruc
tutmaq vacib deyil, tutsa da qəbul olunmaz.
2. Oruc tutan şəxs yetkinlik yaşına çatmalıdır.
Oğlan uşağı 14 yaş 7 aylığında, qız uşağı isə 12 yaş
7 ay 20 günlüyündə yetkinlik yaşına çatır. Yetkinlik
yaşına çatmayan uşağın oruc tutması vacib deyil.
Lakin savab qazanmaq üçün oruc tutarsa, əməli düz
olar, qəbul olunar və ona savab yazılar.
3. Qadına orucun vacib olması üçün sübh
azanından günəş batana qədər heyz (aybaşı) və nifas
qanından pak olmalıdır. Heyz və nifas halında olan
qadının oruc tutması vacib deyil. Əgər oruc tutarsa,
orucu düz deyil.
Sual: Əgər oruc tutmuş bir qadından gün
əsnasında heyz və yaxud nifas qanı gələrsə, onun
orucu pozularmı?
Cavab: Bəli, onun orucu pozular və həmin gün
oruc tuta bilməz. Sonra onun qəzasını tutmalıdır.