prinsipin reallaĢdırılması məqsədi ilə
xüsusi inzibati komitə yaradır.
Bu komitə bankm müxtəlif
Ģöbələrinin qarĢılıqlı əlaqəsini təmin edir.
Bankın təĢkili prinsipi sistemində idarəetmənin təkmilləĢməsi prin- sipi xüsusi yer tutur. Bu prinsipə
əsasən bankın iĢ rejimi elə bir formada təĢkil olunmalıdır ki, bank inkiĢaf etsin (məsələn: yeni
xidmətlərin daxil edilməsi, xərclərin azaldılması, istehsal əməyinin yüksək göstəricilərə nail olması,
bazarm tədqiqatı və s.) Bəzi banklar bu mənada xüsusi Ģö- bələr yaradır. ġöbələr tanmmıĢ
iqtisadçılardan, alimlərdən ibarət mütə- xəssislər Ģurasmm fəaliyyətini təĢkil edir.
Mütəxəssislər
şurasının məramı iqtisadiyyatm inkiĢafına, bankı siyasəti, elmi tədbirlərin hazırlanmasma, iĢçi
qüvvəsinin ixtisaslaĢdırılmasma dair məsləhətlər planınm təĢkilidir.
Bankm təĢkilat
sistemi yoxlama, təftiĢ təminatı prinsipinə cavab verməlidir. Burada mütləq element
xarici və
daxili auditdiv. Audit təd- birlərin həyata keçirilməsində qanunauyğunluğu yoxlayır və bu
qanu- nauyğunluğun bankm norma və sərəncamları ilə uzlaĢmasım nəzərdən keçirir. Bu cür
yoxlamalar əsas bank və onun fıliallarma da Ģamil edilir (daxili audit). Xarici audit kredit
müəssisələrinin fəaliyyətini yoxlamaq üçün lisenziyaya malik olan xüsusi auditor idarələri -
təĢkilatları tərə- findən keçirilir. Müəyyən ixtisaslaĢdırma imtahanı verən və
auditor və- siqəsi olan
Ģəxslər bankm auditoru ola bilər.
Bankın daxili qaydalarından biri əməkdaĢlarm iĢ fəaliyyətinin nia- zamnaməsidir. Bankm hər bir
əməkdaĢı Ģəxsi vəzifələrini bilməli, müəyyən biliklərə yiyənməli, bu və ya digər qaydalara riayət
etmək ba- carığma malik olmalıdır.
v
>
Ən nəhayət, bankm operativ və kifayət qədər məlumat ilə təminatı üçün kredit müəssisələrinin
sabitliyini təmin edən təĢkilati və iqtisadi ölçülər qəbul edilməlidir.
Bankm infrastrukturunun
elementlərinin in- formasiya təminatı təĢkilatı baxımdan yaradılmıĢ xüsusi Ģöbələr vasitəsi ilə
reallaĢdırılır.
Bankm quruluĢunu formalaĢdıran məqsədlərdən biri bank fəa- liyyətinin münasibliyidir.
Əmanətçilərə göstərilən xidmətin keyfiyyətinin artırılması, bank iĢçilərinin əməyinin məhsuldarlığı,
gəlir gətirən təsərrü- fatm və ya müəssisənin yaradılmasma nail olma məqsədlər planını təĢkil edir.
Ümumiyyətlə, qeyd etmək olar ki, kommersiya bankınm idarəetmə
aparatmm strukturuna bir neçə
amil təsir göstərir. Bunların arasmda bankm miqyasmı və onun əməkdaĢlarınm saymı göstərmək
olar. Böyük banklarda çoxlu saylı əməkdaĢlar çalıĢırlar. Kiçik banklarda böyük banklar üçün
səciyyəvi olan xüsusi Ģöbə və idarələr mövcud olmaya da bilər. Kiçik banklarda məhdud sayda
adamlar fəaliyyət göstərir və onlar əsas Ģöbələrdə fəaliyyət dairələrini birləĢdirirlər. (məsələn; kredit
Ģöbəsi, əməliyyat Ģöbəsi və mühasibat)
Ġxtisaslı əməkdaĢlarm olması kommersiya bankınm strukturuna əhəmiyyətli təsir göstərir. Bir sıra
hallarda banklar lazımi əməliyyatlar həyata keçirə biləcək mütəxəssislərin çatıĢmaması üzündən
bərabərhü- quqlu struktur bölmələr yarada bilmirlər. Bu cür prosesə müasir Ģərait- də də rast gəlinir.
Bu çatıĢmazlıqlır ilə bağlı bəzi banklarm müasir apa- rat strukturu tam formalaĢmayıb, xüsusi Ģöbələr
yüksək ixtisash mütə- xəssislər ilə komplektləĢdirilməyib və bunlar ilə yanaĢı digər amillər də bəzi
bank növlərinin inkiĢafmı ləngidir. Banklarm strukturuna təsir edən əsas amillərdən biri də onlarm
universallaĢma səviyyəsi və yaxud ixtisaslaĢdırılmasıdır. Əgər bank universallığım elan edibsə, o,
gec-tez öz tərkibində bir sıra
xüsusi bölmələr, sektorlar, Ģöbələr yaratmalıdır və bu sektorlar
çoxĢaxəli bank xidmətləri göstərməlidir. Əksinə olaraq, ixtisas- laĢdırılmıĢ banklar isə bir sıra
əməliyyatlarm icra olunmasmdan bankı azad edir. Digər tərəfdən bankm hər hansı bir fəaliyyət növü
üzrə ixti- saslaĢması geniĢ əməliyyatlar dairəsini nizamlamağa imkan verən Ģöbə və
idarələrin
geniĢlənməsini tələb edir. Nəhayət bankm strukturu iqtisa- di itkilərin aradan qaldırılması, bankm
əməkdaĢlarma əlavə iĢin yüklənməsi ilə müəyyən olunur. Bank kommersiya müəssisəsidir. O,
mənfəət qazanmaq məqsədi ilə fəaliyyət göstərir. O, artıq iĢçi qəbul edə bilməz, çinki bu bankın
əməkdaĢlarınm əmək haqqma təsir edə bilər. Banklar elə sayda iĢçi götürməlidir ki, onlar uyğun iĢ
dövriyyəsini icra edə bilsinlər.
Bütövlükdə kommersiya bankınm struktur nümunəsini aĢağıdakı kimi təsəvvür etmək olar. Lakin
onlarm yerinə yetirdiyi əməliyyatlardan asılı olmayaraq bankın təĢkilati iĢinin və fəaliyyətinin
hüquqi forması spesefik məhsuldur, bunlar aĢağıdakılardır:
1.
Bankın şurası;
2.Bankın idarəetmə heyəti;
3.Idarəetmənin ümumi məsələləri;
KitabYurdu.az
16
4.Kommersiya fəaliyyəti;
5.Maliyyə;
6.Avtomatlaşdırma;
7.Inzibatçılıq.
Bankm Ģurasma bir qayda olaraq onun təsisçiləri daxildir. Onlarm sayı müxtəlif ola bilər. Elə xüsusi
banklar da mövcuddur ki, burada ayrı-ayrı fərdi Ģəxslər təsisçi kimi iĢtirak edir.
Dünya bank
təcrübəsinin ən üstün cəhətlərindən biri, səhmdar mülkiyyət formasıdır ki, burada da müxtəlif
mülkiyyət formasma sahib olan hüquqi və fiziki Ģəxslər təsisçi olurlar.
Bank şurası bankm illik
hesabatını təsdiq edir, hər il təsisçilərin və payçılarm iclaslarmı təĢkil edir, bank fəallığmm strateji
məsələlərinin həllində iĢtirak edir.
BANK ŞURASI
Bankın İdarə heyəti
Kredit komitəsi
Təftiş komitəsi
Bank əməliyyatlarının planlaşdırma və inkişafı idarəsi Bankın kommersiya fəaliyyətinin təşkili
şöbəsi və bankın likvidlik
idarəsi
İqtisadi təhlil şöbəsi və müştərilərin kredit ödəmə imkanlarının öyrə-
nilməsi
Bankın kommersiya fəaliyyətinin planlaşdırılması, əsasların təhqiqi
şöbəsi
Marketinq və sifarişçilər ilə iş şöbəsi Depozit əməliyyatlar idarəsi
Depozit əməliyyatlar şöbəsi
Fond şöbəsi
Kredit əməliyyatları idarəsi
Qısamüddətli və uzunmüddətli kreditləşmə şöbəsi Əhaliyə kreditvermə şöbəsi
Kreditlərlə bağlı qeyri-ənənəvi bank əməliyyatları şöbəsi
Vasitəçilik və digər əməliyyatlar idarəsi
Zəmanətli və etibarnaməli əməliyyatlar şöbəsi
Bank xidmətləri şöbəsi
Qiymətli kağızlarla əməliyyat şöbəsi
Beynəlxalq bank əməliyyatlarımn təşkili idarəsi
Valyuta və kredit əməliyyatları şöbəsi
Beynəlxalq hesablaşmalar şöbəsi
Qeydiyyat əməliyyat idarəsi
Əməliyyat şöbəsi
Kassa əməliyyatları şöbəsi
Hesab şöbəsi
Xidmətlər şöbəsi
İnzibati-təsərrüfat şöbəsi
Hüquq şöbəsi
Kadrlar şöbəsi
İstismar və EHM-in tədbiqi şöbəsi
Təftiş şöbəs
KitabYurdu.az
17