Mühazirə mövzuları I həftə Fənnin məqsəd və vəzifələri

Şəkil 2 Səthin profiloqramı

Orta xətti “m” belə də təyin etmək olar: baza uzunluğunda bu xəttin hər iki tərəfində yerləşən profilin konturunun sahəsi bərabər olsun, yəni

və ya
,
burada “ ” – baza uzunluğudur.
DÜİST 2789-73 üzrə səthin kələ-kötürlüyünü təyin etmək üçün aşağıdakı meyarlar qəbul olunmuşdur.
Profilin orta arifmetik meyillənməsi, - baza uzunluğunda profilin meyillənmələrinin “ ” mütləq qiymətlərinin orta arifmetik qiymətidir.

Profilin meyillənməsi “ ”- profilin nöqtəsindən keçən orta xəttə perpen­dikulyar olan xətt üzrə ölçülmüş həmin nöqtə ilə orta xəttin arasındakı məsafədir.
Ön nöqtə üzrə profilin kələ-kötürlüyünün hündürlüyü baza uzunluğunda yerləşən beş ən yüksək çıxıntının hündürlüklərinin və beş ən alçaq çökəyin dərinliklərinin mütləq qiymətlərinin orta qiymətidir.

Düz xəttin kəsiyi formasında olan orta xətt üçün

burada - və -orta xəttə ekvidistant olan və profili keçməyən xətdən ölçülmüş beş ən yüksək və beş ən aşağı nöqtələrin (baza uzunluğunda) ordinatlarıdır
Kələ kötürlüyün ən böyük hündürlüyü -baza uzunluğunda profilin çıxıntılarının ən yüksək nöqtəsi ilə çəkəklərin ən aşağı nöqtəsi arasındakı məsafədir.
Kəkə-kötürlüyün orta addımı - baza uzunluğunda kələ-kötürlüyün addımının orta qiymətidir.

- kələ-kötürlüyün addımı, yəni orta xəttin bu xəttə qonşu çıxıntıların eyniadlı tərəflərinin kəsişmə nöqtələri ilə məhdudlaşdırılmış kəsiyinin uzunluğu; -baza uzunluğunda olan addımların sayıdır.
Təpələr üzrə kələ-kötürlüyün orta addımı -baza uzunluğunda yerləşən xarakterik çıxıntıların təpələri arasındakı məsafələrin orta qiymətidir.
,
burada - baza uzunluğunda olan çıxıntıların addımlarının sayıdır.
Profilin nisbi uzunluğu - faizlə alınan profilin dayaq uzunluğunun baza uzunluğuna “ ” nisbətidir.

- baza uzunluğunda olan uzunluqlarının cəmidir.
Bu uzunluqlar profilin çıxıntılarında orta xəttə ekvidistant olan verilmiş xəttlə kəsilir, yəni
,
- baza uzunluğunda olan uzunluqlarının sayıdır.
Profilin dayaq uzunluğu çıxıntılar xətti ilə profili çıxıntılar xəttinə ekvidistant kəsən xəttin arasında müəyyən məsafədə ( ) təyin olunur.
Profilin çıxıntıları xətti-baza uzunluğunda profilin ən yüksək nöqtəsindən keçən və orta xəttə ekvidistant olan xəttdir.
-nin qiymətləri -a nisbətən faizlə götürülür.
Səthin kələ-kötürlüyünə qarşı tələblər və onu qiymətləndirən parametrlərin seçilməsi, hissələrin səthlərinin funksional vəzifəsi və onların konstruktiv xüsusiyyətlərinə əsasən təyin olunmalıdır.
Məsələn, məsul hissələrin sürtünən səthləri üçün (və ya ), və -nin buraxıla bilən qiymətlərini və kələ-kötürlüyün istiqamətini təyin edirlər: dövri yüklənmiş məsul hissələrin səthləri üçün , və təyin olunur və s.
və parametrlərindən kələ-kötürlüyü daha tam qiymətləndirir, çünki onun müəyyən edilməsi üçün həqiqi profilin çoxlu nöqtələri ilə orta xəttin arasındakı məsafələri ölçüb toplayırlar: -in müəyyən edilməsi üçün isə ancaq kələ-kötürlüyün təpələri və çökəkləri arasındakı məsafə ölçülür.
Kələ-kötürlüyün normalaşdırılmış istiqamətlərinin növləri və cizgilərdə işlənən şərti işarələri (DÜİST 2789- üzrə) cədvəl 1-də verilmişdir.
Səthin kələ-kötürlüyü onun istismar şəraitinə əsasən təyin edilir. Səthin təmizliyinin artırılması bir qayda olaraq emal qiymətinin artması ilə nəticələnir. Ancaq birləşmənin iş keyfiyyəti heç də həmişə səthin təmizliyinin artması ilə artmır.
Məsələn, sürtünən səthlər həddindən artıq yüksək təmizliyi olan tıxaclanma verir və nəticədə səthlər korlana bilir.