MühaziRƏ 11 Ümumtexniki standartların kompleks sistemləri Plan

MÜHAZİRƏ 11


Ümumtexniki standartların
kompleks sistemləri
Plan


1. Konstruktor sənədlərinin vahid sistemi
2. Avtomatlaşdırılmış layihələndirmə sistemi
3. Texnoloji sənədlərin vahid sistemi
4. Texniki-iqtisadi informasiyanın təsnifatı və kodlaşdırılması sistemi

Istehsalatın böyük miqyasda inkişafı və müəssisələrin sahələrarası əlaqələrinin daim genişlənməsi ümumtexniki standartların kompleks sistemlərinin yaradılması zərurətini qarşıya qoydu. Bu standartlar sistemi hər bir kompleksdə onlarla proqressiv standartları özündə birləşdirir. Bu standartlar məmulatların ömrünün bütün mərhələlərini, yəni tədqiqat və layihələndirmə, istehsalatın hazırlanması, məmulatın istehsalı, istismarı və təmiri mərhələlərini əhatə edir. Standartların kompleks sistemlərinin tətbiqi mühəndis əməyinin səmərəliliyini, məhsulun keyfiyyətini və onun istehsalının iqtisadi səmərəliliyini yüksəldir.

Ümumtexniki standartların kompleks sistemləri konstruktor sənədlərinin vahid sistemini, texnoloji sənədlərin vahid sistemini, istehsalatın texnoloji hazırlanmasının vahid sistemini, cihazqayırma standartlarının vahid sistemini və s. özündə birləşdirir.
Konstruktor sənədlərinin vahid sistemi
Sənayenin sürətlə inkişafı, maşınların, cihazların və digər məmulatların konstruksiyalarının mürəkkəbləşməsi, istehsalat proseslərinin avtomatlaşdırılması ilə əlaqədar olaraq konstruktor sənədlərinin bir müəssisədən digərinə axımı güclənir. 1971-ci ilə qədər qüvvədə olan çertyoj təsərrüfatı bir sıra nöqsanlara malik idi. Belə ki, çertyojların tərtib olunmasında vahid qayda olmadığı üçün onları bir müəssisədən digərinə ötürən zaman hökmən bu çertyojlara yenidən baxılmalı idi. Onlar əksər hallarda tam tələbləri əks etdirmirdi, bəzi hallarda isə orada bir-birinə zidd olan tələblər verilirdi. Bu nöqsanları aradan qaldırmaq üçün konstruktor sənədlərinin vahid sistemi (KSVS) yaradıldı və bu sistem 1 yanvar 1971-ci ildən ölkənin bütün müəssisə və təşkilatlarında tətbiq olunmağa başladı. Keçmiş SSRİ-də KSVS 250- dən çox dövlət standartlarını özündə birləşdirirdi.
SSRİ-yə daxil olan müttəfiq respublikalar tam müstəqillik əldə etdikdən sonra standartlaşdırma, metrologiya və sertifikatlaşdırma üzrə yaradılan Dövlətlərarası Şura bu standartların dövlətlərarası standart (QOST) kimi bütün MDB ölkələrində tətbiq olunması haqqında qərar qəbul etdi. Hazırda Müstəqil Dövlətlər Birliyinə daxil olan bütün ölkələr bu standartları özlərinin müəssisə və təşkilatlarında tətbiq edirlər.
KSVS - konstruktor sənədlərinin işlənib hazırlanması, tərtib edilməsi və tədavülünün vahid qaydalarını və müddəalarını müəyyən edən standartlar və digər dövlət normativ sənədləri kompleksidir. Bu kompleks ölkənin bütün təşkilatları üçün layihələndirmənin təşkilinin vahid qaydasını, çertyojların vahid yerinə yetirilmə və tərtib olunma qaydasını, çertyoj təsərrüfatının aparılmasının vahid qaydasını müəyyənləşdirir. Bütün bunlar isə layihə-konstruktor işlərini sadələşdirir, məmulatların keyfiyyətini və qarşılıqlı əvəzolunma səviyyəsini yüksəldir, müxtəlif təşkilatlarda çertyojların oxunmasını və başa düşülməsini asanlaşdırır. KSVS layihələndirmədə və texniki sənədlərin işlənməsində EHM-ın tətbiqi üçün geniş imkanlar yaradır. KSVS standartlarının tətbiqi konstruktor sənədlərinin dəyişdirilmədən bir müəssisədən digərinə verilməsini, məmulatların layihələrinin işlənib hazırlanması zamanı unifikasiyanın geniş tətbiqini təmin edir, konstruktor sənədlərini sadələşdirir.
Bu standartlar kompleksinə daxil olan dövlət standartları ikinci sinif standartlara aiddir. Bu standartlar aşağıdakı kimi işarə olunurlar: məsələn, QOST 2.711-82. Burada rəqəm 2 standartın sinfini, nöqtədən sonrakı 7 rəqəmi - standartın daxil olduğu qrupu, 11 rəqəmi - həmin qrupda standartın sıra nömrəsini, axırıncı iki rəqəm isə standartın qeydiyyat ilini göstərir.
İşlənmə mərhələsindən asılı olaraq konstruktor sənədləri layihə (texniki təklif, eskiz layihəsi, texniki layihə) və işçi sənədlərinə bölünür.