Mühazirə-1 Sualtı boru kəmərİnİn trassasına olan tələbat və seçİlən trassanın xüsusİyyətlərİ

Mühazirə-6
Sualtı boru kəmərinə dalğanın və quruntun təsiri.

Sualtı boru kəmərinin dalğa axını ilə yuyulması zamanı boru kəməri iki toplanana- üfüqi P_x və şaqüli P_y ayrılan qüvvənin təsirinə məruz qalır. Bu toplananlardan hər birinə özlüyündə inersiya P_xi və P_yi və sürət P_xs və P_ys komponentləri daxildir.

Sualtı boru kəmərinə dalğanın təsir qüvvəsi boru kəmərinin su hövzəsinin dibində oturma vəziyyətindən, dalğanın hündürlüyündən və dalğa parametrlərindən asılıdır (şəkil. 2.3.).
СниП II-57-75 görə diametri D≤0,1λ və D≤0,1H şərtini ödəyən, su hövzəsinin dibinə oturmuş sualtı boru kəmərinin vahid uzunluğuna təsir edən bərabər təsiredici normativ yüklənmə P aşağıdakı ifadə ilə təyin olunur:

 (2.20.)
iki hal üçün:
maksimal üfüqi yüklənmə toplananı P_xm və uyğun şaqüli toplanan P_z ilə;
maksimal şaqüli yüklənmə toplananı P_zm və uyğun üfüqi toplanan P_x ilə.
Dalğa yüklənməsinin maksimal üfüqi yüklənmə toplananı P_xm və uyğun şaqüli toplananı P_z bərabərdir
 (2.21.)
 (2.22.)

Sualtı boru kəmərində dalğa yükünün təyin edilmə sxemi

Şəkil. 2.3.
burada P_xi və P_xc – uyğun olaraq dalğa yüklənməsinin üfüqi inersiyalı və sürətli toplananlarıdır və aşağıdakı ifadələrlə təyin olunur
 (2.23.)
 (2.24.)
δ _xi və δ_xs – dalğa yüklənməsinin inersiya və sürət komponentlərinin uyğunluq əmsalıdır (x=x√λ müxtəlif qiymətlərində şəkil 2.4-də göstərilmiş 1 və 2 qrafiklərindən qəbul olunur); γ-suyun xüsusi çəkisi; h-dalğanın hündürlüyü;  -dalğanın orta uzunluğu; θ_x və ε_x – sualtı boru kəmərinin təqribi yatma dərinliyindən asılı olaraq şəkil 2.5-dəki a və b qrafiklərindən seçilən dalğadan nisbi yüklənmə əmsalıdır;
 (2.25.)

Dalğaların təsirindən yaranan xüsusi horizontal yük əmsallarının ətalət (qrafik 1) və sürət (qrafik 2) komponentlərinin uyğunluq qrafiki.

Şəkil. 2.4.
Dalğa yüklənməsinin maksimal şaqüli yüklənmə toplananı P_zm və uyğun üfüqi toplananı P_x bərabərdir
 (2.26.)
 (2.27.)

Dalğanın təsirindən yaranan xüsusi yük əmsallarının,  və  qiymətlərinin qrafiki

Şəkil. 2.5.
Trassın dərin hissələrində (H/ >0,5) çəkilmiş boru kəmərləri dalğanın təsirinə hesablanmır. (2.21) - (2.27) ifadələri ilə trassın dayaz sahələrində, yəni H_kr λ olduqda dalğa təsirinin toplananları təyin olunur.
Sahil zonalarında çəkilmiş boru kəmərinə dalğa təsirinin üfüqi və şaqüli toplananlarını (H≤H_kr olduqda) (2.23) və (2.24) düsturlarından tapılmış P_xi və P_xs –nın qiymətlərində k_kr əmsalına vurmaqla (3.18) - (3.23) ifadələrindən təyin olunur,

 (2.28.)

burada h_kr -dalğanın tökülməmisdən əvvəlki hündürlüyü (H=H_kr); h_pr - təyin olunmuş sahilə çırpılan dalğa hündürlüyü.

Dalğa və axın yüklənməsinin üfüqi (yan) P_xr və şaqüli P_zr (qaldırıcı) toplananlarının hesabi qiymətləri növbəti ifadələr vasitəsilə təyin olunur
 (2.29.)
 (2.30.)
Burada P_x və P_z dalğa yüklənməsinin iki hal üçün (2.21) və (2.22), (2.26) və (2.27) ifadələri ilə təyin olunmuş üfüqi və şaqüli toplananları;  - boru kəmərinin oxuna perpendikulyar ilə gələn dalğanın şüası arasındakı bucaq;  - boru kəmərinin oxuna perpendikulyar ilə axının istiqaməti arasındakı bucaq; P_xp və P_zp – (P_x-nı P_xp və P_y-i P_zp ilə əvəz etmək lazımdır) axının boru kəmərinə hidrodinamik təsirinin üfüqi və şaqüli toplananları; k_az- boru kəmərinin uzunluğu boyu dalğa təsirinin qeyri-bərabərliyini nəzərə alan azalma əmsalıdır, 0,25 məsafəsində - 0,8 , (0,25-0,5)  –da - 0,7, (0,5-1)  – da 0,6 ,  >1 olduqda və dayaqsız halda - 0,5 qəbul olunur.