Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

TEMPERAMENT VA UNING TURLARI. (TEMPERAMENTNI O‘RGANISH METODLARI)
Temperament, insonning tabiatiga, hissiyot va harakatlariga oid tarkibiy sifatdir. Bu, insonning o'ziga xos jihatlarini, energetik tajribasini, faoliyat darajasini, aloqadorlikni tushuntiradi. Temperamentning turlarini aniqlash uchun turli metodlar mavjud, shuningdek, ular asosan quyidagi temperamental turlarga ajratiladi:

San'atkor Temperamenti: Ushbu insonlar o'z faoliyatlarida qo'lga kirishishda eng ko'p ishlatiladigan temperament turidir. Ular odatda ijodiy, fikr-mulohazali, va innovatsion faoliyatlar bilan shug'ullanishadi.

Ijodkor Temperamenti: Bu turdagi insonlar yangi narsalarni yaratishda, innovatsion xarakterda bo'lib, o'zlarini chuqurroq qo'llaydilar. Ularning faoliyati odatda yangiliklarga e'tibor berasizlar.
Sotiqchi Temperamenti: Bu turdagi insonlar savdo-sotiq faoliyatlarida va boshqa tijorat xizmatlarida mufassal bo'lishadi. Ularning energiyasi va ilg'orligi buyuk tijoratda vaqt sarflashga yo'naltirilgan.
Diplomatik Temperamenti: Ushbu insonlar aloqa qurish, qo'lda yashash va muomala qilishda o'zlarini chuqurroq his qiladilar. Ularning faoliyatining asosiy xususiyati odamlar bilan muloqot qilishga bo'lgan tajribalaridir.
Analitik Temperamenti: Bu turdagi insonlar tahlil va taqqoslashda chuqurroq o'zlashtirilganlar. Ular o'zgaruvchilar va tahlillar orqali muammolarni hal qilishga qaratilganlar.
Temperamentni aniqlash metodlari o'zgaruvchilar, tahlillar, so'zli suhbatlar va boshqa psixologik testlar orqali o'tkaziladi. Bu metodlar bilan, insonning faoliyati va aloqadorligi qanday shakllanishi, uning qanday tajribalari va umr-murojaatlari bo'lishi mumkinligi aniqlanadi. Psixologiya fani tarixida temperament haqidagi ta'limotni birinchi bo'lib qadimgi grek olimi Gippokrat (e.a.460-356y) yaratdi. Gippokrat temperamentning mohiyati va temperament tiplarining nomlarini asoslashga harakat qilib, o'tkazgan tadqiqotlari asosida temperamentga xos xususiyatlarni tizimga solib, quyidagi turlarga ajratgan: xolerik, melanxolik, flegmatik, sangvinik. Ularning har biriga xos bo'lgan xususiyatlarni alohida-alohida tavsiflab bergan. Gretsiya faylasuflari to'rt element - havo, suv, olov va tuproq elementlariga muvofiq keladigan sifatlar: issiqlik, sovuqlik, quruqlik va namlik sifatlari to'g`risidagi gipotezalarga asoslangan holda, ular inson a'zosida bu elementlarga to'g`ri keladigan to'rtta asosiy suyuqlik bor, deb hisoblaydilar.

Temperament tiplarining nomlari ham ana shu suyuqlik nomlari bilan bog`liq. Masalan, xolerik grekcha “hole” so'zidan olingan bo'lib - o't, sangvinik grekcha “sandus” so'zidan olingan bo'lib - qon, melanxolik grekcha “melanhole” so'zidan olingan bo'lib - qora o't, flegmatik grekcha “plegma” so'zidan olingan bo'lib - shilimshiq modda, degan ma'nolarni bildiradi. Gippokrat ta'limotiga ko'ra, har qaysi odamda yuqoridagi to'rt xil suyuqlikdan biri ko'proq bo'lib, inson a'zosida ustun turadi.