MüƏllifdən II
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mirağa Cəfərquliyev
- IIFƏSİL CİNAYƏT-PROSESSUAL QANUNVERİCİLİK və ONUN TƏYİNATI
Mirağa Cəfərquliyev hava və su gəmiləri isə respublikadan kənarda və dünyanın hansı yerində olmasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasının ərazisinin bir parçası hesab edilir və belə obyektlərə qarşı, eləcə də belə obyektlərin özündə törədilən cinayətlərə görə Azərbaycan Respublikasının cinayət və cinayət-prosessual qanunlan tətbiq edilir. Məsələnin bu qaydada həlli hamılıqla qəbul edilən beynəlxalq hüquq norma- lanna və ənənələrinə əsaslanır. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilələrlə Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin məkana görə qüvvəsinin digər qaydalarının tətbiqi halları müəyyən edilə bilər (CPM, mad. 3.3.). Xarici dövlətin cinayət-prosessual qanunvericiliyinin normalanmn Azərbaycan Respublikasının ərazisində tətbiqinə yabız Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulduqda və
Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin vəzifə və prinsiplərinə zidd olmadıqda yol verilir (CPM, mad. 3.3.). Beləliklə, Cinayət Qanunundan fərqli olaraq, Cinayət-Prosessual Qanun cinayətin törədildiyi yerdə yox, onun ibtidai istintaqı və ya məhkəmə baxışı aparıldığı yerdə tətbiq olunur. Əksər hallarda cinayətin törədildiyi yerdə də ibtidai istintaq və məhkəmə baxışı həyata keçirilir, deməli, həmin yerdə də qüvvədə olan cinayət və cinayət-prosessual qanunlar tətbiq edilir. Lakin bəzən elə olur ki, cinayət bir dövlətin ərazisində baş verir, amma ibtidai istintaq və məhkəmə icraatı isə başqa bir dövlətin ərazisində aparılır. Belə hallarda ibtidai istintaq və məhkəmə icraatının apanidığı yerin (dövlətin) cinayət-prosessual qanunvericiliyi tətbiq ediləcək.
Cinayət-prosessual qanunvericiliyin zamana görə qüvvəsi. Cinayət-prosessual qanunvericiliyin zamana görə qüvvəsinə gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasında cinayət-prosessual hərəkətlərin apaniması, cinayət-prosessual qərarlann qəbul və icra edilməsi həmin anda qüvvədə olan Azərbaycan Respublikası cinayət-prosessual qanunvericiliyinin müddəalarına uyğun həyata keçirilir. Cinayət-Prosessual Qanunun qüvvəyə minməsi Respublikanın Konstitusiyasının 97, 98 və 110-cu maddələri ilə, habelə ‘‘Normativ hüquqi aktlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının 1994-cü il 6 sentyabr tarixli Qanununun 43-cü maddəsi ilə tənzim edilir. IIFƏSİL CİNAYƏT-PROSESSUAL QANUNVERİCİLİK və ONUN TƏYİNATI ^3
Cinayət-prosessual qanunları qəbul etmək Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətinə aiddir. Milli Məclis tərəfindən qəbul edilən qanun 14 gün müddətinə, təcili elan edilməli olan Cinayət-Prosessual Qanun isə 24 saat müddətinə imzalanmaq üçün Azərbaycan Respublikasının prezidentinə təqdim edilir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti qanunları ona təqdim olunmuş gündən başlayaraq 56 gün müddətinə imzalayır. Qanun Azərbaycan Respublikası Prezidentinin etirazını doğurarsa, o, qanunu imzalamayıb öz etirazlan ilə birlikdə göstərilən müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə qaytara bilər. Konstitusiya qanunlan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmasa, qüvvəyə minmir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 səs çoxluğu ilə qəbul edilən qanunlan 95 səs çoxluğu ilə, 63 səs çoxluğu ilə qəbul edilən qanunlan isə 83 səs çoxluğu ilə yenidən qəbul edərsə, belə qanunlar təkrar səsvermədən sonra qüvvəyə minir. Cinayət-Prosessual Qanun Milli Məclisin qəranmn özündə başqa qayda nəzərdə tutulmayıbdırsa, dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir. Qəbul edilən Cinayət-Prosessual Qanun rəsmi nəşrlər sayılan “Azərbaycan” qəzetində və “Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu”nda dərc edilir. Beləliklə, hazırlanan Cinayət-Prosessual Qanun qəbul etmə, imzalanma və dərc etmə mərhələlərindən keçir. Azərbaycan Respublikasının ərazisində ancaq rəsmi dərc edilən cinayət-prosessual qanunlar tətbiq edilir. Cinayət-Prosessual Qanun dərc edildiyi gündən (həmin gün gecə saat 24-dən sonra) respublikanın bütün ərazisində bir vaxtda qüvvəyə minir. Cinayət-prosessual hüquq nəzəriyyəsində cinayət-prosessual qanunun hüquqi qüvvəsini itirməsinin iki əsas forması şərh edilir: qanunun ləğv edilməsi və qanunun dəyişdirilməsi (əvəz edilməsi). Cinayət-prosessual qanunun ləğv edilməsi (qüvvədən salınması) səlahiyyətli dövlət orqanı tərəfindən (Milli Məclis tərəfindən) qanunun qüvvədən salınmasıdır və bu da qanunvericilik aktlannda aşağıdakı formalarda öz əksini tapır: 1)
cinayət-prosessual qanunu qüvvədən salan digər müstəqil qanun qəbul edilir; 2)
cinayət-prosessual qanunların siyahısı verilir; Mirağa Cəfərquliyev 3)
köhnə qanunu əvəz edən yeni cinayət-prosessual qanunda onun qüvvədən salındığı elan edilir; 4)
qaydası haqqında aktda köhnə qanunun qüvvədən salınmasına dair göstəriş olur. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının 1960-cı il Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin qüvvədən düşməsinə yeni qəbul edilən 2000-ci il Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 1 sentyabr 2000-ci ildən qüvvəyə minməsinə dair Azərbaycan Respublikasının 14 iyul 2000-ci il tarixli Qanunu əsas olmuşdur. Cari
qanunvericilik fəaliyyətində qəbul edilən
yeni cinayət-prosessual qanunları qüvvədə olan cinayət-prosessual qanunvericiliyində qismən
dəyişiklik etməklə
müəyyən cinayət-prosessual hüquq normaları qüvvədən salınaraq, başqa qəbul edilən normalarla əvəz edilə bilər. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi tərəfindən “Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında” 2 iyul 2001-ci il tarixdə qəbul olunmuş Qanunla qüvvədə olan CPM-in 87-dən çox maddəsinə dəyişiklik və əlavələr edilmişdir. Müəyyən hallarda qəbul edilən yeni cinayət-prosessual qanunda, əgər belə qanun CPM-in bu və ya digər nonnalarmda dəyişiklik edirsə, bəzən “fəaliyyəti” dayandırılan cinayət-prosessual hüquq normasının qüvvədən düşməsinə dair göstəriş olmur, lakin qəbul edilən yeni qanunun mahiyyətindən köhnə qanunun qüvvədən düşdüyü tam aydın olur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son illərdə cinayət-prosessual qanunvericilikdə belə təcrübədən istifadə olunmur. Qəbul edilən cinayət-prosessual qanunda onun qüvvədə olacağı dövrə dair qanunun özündə göstəriş vardırsa, müddət tamamlanan andan belə qanun qüvvəsini itirmiş olur. Bəzən qəbul edilən cinayət- prosessual qanun müəyyən fövqəladə vəziyyətlə bağlı ola bilər. Belə vəziyyətin aradan qalxması, şəraitin dəyişməsi ilə qanun da avtomatik öz qüvvəsini itinuiş olur. Qanunun zamana görə qüvvəsi ilə bağlı bir maraqlı cəhəti də nəzərdən qaçırmaq olmaz. Bu ondan ibarətdir ki, bəzən cinayət-proses- sual qanunun özündə “keçid müddəaları” təsbit olunur. Məsələn, 10 iyun 1997-ci il tarixdə “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” qəbul Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|