75
insan m
əsuliyyətə cəlb olunur, lakin belə halda, məsuliyyəti
yüngüll
əşdirən hal qeydə alınmalıdır).
IV İctimai təhlükəyə səbəb olmayan, az əhəmiyyətli
hü
quq pozuntuları;
V Qanunların çatışmamazlığı (qanun kazusu) ilə əlaqə-
dar n
əzərə alınmayan (nəzərdən qaçmış) ictimai təhlükəli hə-
r
əkətlər (əməllər).
VI İmmunitеt hüququ sahibləri, yəni fəaliyyətinə (si-
yasi f
əaliyyətinə) görə toхunulmazlıq hüququ sahibləri (Prе-
zid
еnt, Dеputat, diplomat və s.) tərəfindən törədilən hüquq
pozuntu
ları. Lakin, immunitеt sahiblərinə qarşı digər təsir
vasit
ələri mövcuddur.
Xüsusil
ə qeyd etmək labüddür ki, qanunları bilmədən
hüquq pozuntusuna yolverm
ə, hüquqi məsuiyyəti istisna et-
mir!
76
II HİSSƏ
İNZİBATİ TERMİNLƏR
A
ABDİKASİYA – istefa, (vəzifədən, taxtdan) əl çəkmə.
ABOLİSİONİZM (latın abolitio - ləğvetmə, məhvetmə) - bu
v
ə ya digər qanun aktının, yüksək vəzifəli şəxslərin, Hökümə-
tin q
ərarlarının qüvvədən düşməsinə və ya ləğvinə yönəlmiş
ictimai h
ərəkat. A. XVIII-XIX əsrlərdə Amerika və Avropa
dövl
ətlərində yayılmışdır və əsasən quldarlığın ləğvi məqsə-
dini güdürdü.
ABSENTİZM (latın absens, absentia – olmayan, iştirak
etm
əmək) - əhalinin öz vətəndaşlıq hüquq və vəzifələrinə
laqeyd münasib
ət bəsləməsi, seçkilər zamanı səsvermədən
boyun qaçırmaları. A.-in müxtəlif səbəbləri ola bilər, o cüm-
l
ədən: vətəndaşların siyasi passivliyi və siyasi bisavadlığı;
v
ətəndaşların yalnız gündəlik qayğılarla yaşaması; vətən-
daşlar tərəfindən siyasəti ambisioz şəxslərin eqoistik maraq-
larının toqquşması kimi qəbul edilməsi; qeyri-demokratik
seçkil
ərə, seçkilərin saxtalaşdırılmasına qarşı olan vətəndaş-
ların passiv etiraz forması və s. A.-ə yol verməməkdən ötrü
b
əzi dövlətlərdə məcburi səsvermə sistemi tətbiq edilir və,
h
ətta müəyyən məsuliyyət formaları tətbiq edilir.
AB
SOLYUTİZM (bəzi mənbələrdə absolyut monarxiya)
(latın absolutus – mütləq, qeyd-şərtsiz, çərçivəsiz) – heç bir
ç
ərçivə ilə məhdudlaşmayan monarxik, despotik idarəçilik
forması, harada ki, bütün hakimiyyət resursları, siyasi haki-
miyy
ət, mütləq şəkildə bir şəxsə - monarxa məxsusdur. A.
özünd
ə mükəmməl hakimiyyət iyerarxiyası strukturunu etiva
edir. A. – bütün dövl
ət hakimiyyətinin (o cümlədən: Qanun-
verici, İcra və Məhkəmə hakimiyyətinin) və bəzi hallarda dini
hakimiyy
ətin – taxt-tac sahibinə mənsub olmasının hüquqi və
77
faktiki b
ərkidilməsidir, lakin dövlət idarəçiliyində Monarx öz
işini asanlaşdırmaq üçün müxtəlif növ məsləhət, məşvərət
orqanlarını yarada bilər. Müasir dünyada, 8 dövlətdə A. Qal-
maqdadır, o cümlədən: Bəhreyn, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri
(BƏƏ), Bruney, Küveyt, Qətər,Oman, Səudiyyə Ərəbistanı
v
ə Vatikan. Absolyut hakimiyyət bir qayda olaraq imperator-
lara, çarlara, şahlara, sultanlara məxsus olub və xüsusi ilə son
orta
əsrlərdə inkişaf etmişdir.
ACLIQ (AKSİYASI) – insanlar tərəfindən dövlətin apardığı
siyas
ətə və ya dövlət məmuru tərəfindən qəbul edilən qərara
qarşı etiraz olaraq, qida qəbul etməsindən imtina etməsi ilə
əlaqədar olan aksiya. A. iki forması mövcuddur: nisbi aclıq
v
ə susuz aclıq. A. hər iki forması ağır nəticələrə gətirib çıxara
bil
ər, o cümlədən: infeksion, psixi və mübadilənin pozulması
il
ə əlaqədar digər xəstəliklərə; fiziki və zehni zəifləməsinə və,
h
ətta insanın vaxtsız ölümünə gətirib çıxara bilər.
ADAPTASİYA (latın adaptare-uyğunlaşdırmaq; adaptio-
uyğunlaşıram) – subyektin ətraf mühitə uyğunlaşması prosesi.
Subyektin c
əmiyyətlə ünsiyyəti, qarşılıqlı fəaliyyəti nəticəsin-
d
ə həmin subyekt tərəfindən cəmiyyətdə hökm sürən hakim
normaları və dəyərləri qəbul etməsi prosesi, eyni zamanda
c
əmiyyət tərəfindən həmin subyekti qəbul edilməsi prosesi.
A. dig
ər forması cəmiyyətin yeni zəmanənin tələblərinə
uzlaşması prosesidir və yeni siyasi kursun, iqtisadi islahat-
ların qəbulu prosesidir və həmin siyasi kursun, iqtisadi isla-
hatların cəmiyyətin maraqlarına uyğunlaşdırması prosesidir.
ADMİNİSTRASİYA (latın administratio - rəhbərlik, başçı-
lıq) – geniş mənada: idarəçilik sahəsində dövlətin fəaliyyəti;
dövl
ətin İcra hakimiyyəti orqanlarının (Hökumət, Nazirliklər,
Komit
ələr və s.) məcmuəsi; idarə, müəssisə, təşkilatların
r
əhbər orqanları; həmin orqanların vəzifəli şəxsləri, idarəçilik
personalı.
AGENTLİK – 1. müəyyən tapşırıqları icra edən dövlət və ya
78
qeyri-dövl
ət təşkilatı; 2. hər hansı bir idarə və ya müəssisənin
nümay
ədəliyi; 3. kütləvi informasiya vasitələri (KİV) üçün
qanuni yollarla m
əlumatı axtaran, əldə edən, hazırlayan
mü
əssisə.
AGİTASİYA (latın agitatio-hərəkətə gətirmək; vadar,
m
əcbur, təhrik etmək) - kütləvi informasiya vasitələri (KİV)
il
ə (televiziya, radio, qəzet və jurnal vasitələri ilə), eləcə də
mitinql
ərdə, yığıncaqlarda çıxışlar, məruzələr vasitələri ilə,
bundan savayı görüntü (plakat, stend şüarları) və incəsənət
yaradıcılığı (kino, klip, bədii ədəbiyyat) və s. vasitələri ilə
insan kütl
əsini siyasi aktivliyə cəlb etmək və ya öz tərəfinə
c
əlb etmək məqsədini güdən siyasi fəaliyyət.
AKKLAMASİYA (latın acclamatio-nida, səsləmə, qışqırma)
– m
əsələni səsverməyə çıxartmadan, yəni çapançalmaqla,
replikalar işlətməklə - beynəlxalq təşkilatların və ya kon-
fransların təcrübəsində istifadə edilən – qərar qəbul etmə me-
todu.
AKKREDİTASİYA (latın accredere - etibar göstərmək) – 1.
beyn
əlxalq hüququn institutu: bir dövlətin nümayəndəsinin
dig
ər dövlətin ərazisində və ya beynəlxalq təşkilatın yanında
t
əsis edilməsi prosedurası; 2. jurnalistin Qanunvericilik orqa-
nı və ya beynəlxalq təşkilatın yanında fəaliyyət göstərməsi
üçün xüsusi icaz
əsi. Bəzi hallarda, müəyyən dövlətlərdə (baş-
qa dövl
ətin vətəndaşı olan) jurnalistin və ya sahibkarın fəaliy-
y
ətinə də, A. tələb olunur.
AKSİDENSİYA (latın accidens-təsadüf) - dövlətin, cəmiy-
y
ətin siyasi həyatına təsir göstərə bilən və qabaqcadan
gözl
ənilməyən siyasi hadisə və ya digər siyasi apanentləri
üçün gözl
ənilməz olan siyasi hərəkat.
AKSİONER BİRLİK (alman Aktionär-aksiya saxlayan
aksiya sahibi) – (s
əhmdar cəmiyyət) - bazar iqtisadiyyatı
şəraitində, öz kapitalını aksiyaların buraxılması və satılması
vasit
ələri ilə formalaşdıran iri sosial-iqtisadi birlik. Aksiya
Dostları ilə paylaş: |