Mövzu İqtisadi fikir tarixi fənninin predmeti, metodu və strukturu
Yüklə 312,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Pozitivist metodologiya:
pozitivistlər empirik (təcrübi) biliyi əsas hesab edirdilər və onlar empirizm tərəfdarları sayılır. Onlara görə təcrübi bilik daha dəqiqdir və mütləqdir, sadəcə düşüncədə olan, təcrübə ilə duyulmayan bilik isə cəfəngiyyatdır. Pozitivistlərə görə ağıl özü öz həqiqiliyinin meyarı ola bilməz. Biliyin həqiqiliyinin meyarını idrak (təfəkkür) xaricində – praktikada axtarmaq lazımdır. Bu metodologiyaya əsasən bir nəzəriyyənin həqiqət olub- olmamasını aşağıdakı prinsiplərə uyğun yoxlamaq lazımdır:
verifikasiya (do ğ rulama) prinsip ə
sas ə n нязяриййянин
емпирик тясдиги
(praktikada s ü but edilm ə si)
онун
елм i лийинин ясас meyar ı (kriterisi) щесаб
еди lir. Бу
бахымдан
нязяриййя емпирик
(t ə cr ü bi)
фактларла
ня дяряжяд
ə
дольун тясдиг олунурса, онун елмилик сявиййяси дя бир о гядяр йцксякдир. Bu prinsipə görə təcrübədə yoxlanılması mümkün olmayan nəzəriyyələr isə qeyri-elmi sayılır. Məsələn, “Adam Smit əxlaqlı insandır” qeyri-elmi, “Con Keyns ağ dərilidir” elmi ifadə sayılır. Çünki ikincisini praktik olaraq test etmək (yoxlamaq) mümkündür, birincisini isə yox.
Karl Popper qeyd edirdi ki, истянилян гейри - елми нязяриййяйя мцяййян ялавяляр етмякля вя йа ону хцсуси гайдада шярщ етмякля щямишя онун емпирик фактлара уйьунлуьуну тямин етмяк мцмкцндцр. Bu səbəbdən də biz hansısa nəzəriyyənin praktika ilə doğrulanmasına deyil, yalnışlanmasına çalışmalıyıq. Falsifikasiya (yalnışlama) prinsipinə görə bir nəzəriyyəni təkzib etmək imkanı yoxdursa həmin nəzəriyyə elmi sayıla bilməz, çünki elmi nəzəriyyələr həmişə təkzib edilmək imkanına malik olan fikirlərdən ibarət olur. Məsələn, “Evdə gözəgörünməz bir varlıq var” ifadəsi ona görə elmi sayılmır ki, onu təkzib etmək mümkün deyil. Amma müxtəlif uydurmalardan və yalnış əlamətlərdən istifadə etməklə həmin fikri təsdiq etməyə çalışmaq mümkündür. Həmçinin də, bir fikri inkar etməyə çalışmaq onu təsdiq etməyə çalışmaqdan daha asan və səmərəlidir. Çünki ən səhv nəzəriyyələrdə də belə praktikada özünü doğruldan fikirlər olur. Bu səbəbdən də K.Popper parapsixologiyanı, astrologiyanı (ulduz falı), hətta Marks və Freydin nəzəriyyələrini elm saymırdı. Karl Popper ə g ö r ə ə g ə r praktikada bizim ir ə li s
ü rd ü y ü m ü z n
ə z ə riyy ə il ə uy
ğ un
g ə lm ə y ə n v ə ona zidd bir fakt a ş karlanarsa, dem ə li, n
ə z ə riyy ə miz s ə hvdir.
Ə g ə r b ü t ü n n ə z ə riyy ə l ə rd ə praktika il ə zidd olan h ə r hans
ı sa bir fakt a ş karlan
ı bsa, onda b ü t
n n ə z ə riyy ə l ə r yaln ış d ı r? Popper qeyd edir ki, n ə z
riyy ə l ə rd ə n бязиляри
диэярляриня
нисбятян
даща
чох
йанлышдыр , демяли
, онларын
щягиг
ə тя йахынлашма дяряcяляри мцхтялифдир. Беляликля, елми нязяриййяляри онларын щягигилийиня эюря мцгайися етмяк мцмкцн олмаса да (онларын щамысы,
1 Hissi idrak 5 hiss üzvü vasitəsilə əldə edilən bilikdir. Məntiqi idrak isə təfəkkür və ağıla əsaslanan dərketmədir.
Попперя эюря, йанлышдыр), онлары щягигятя йахынлашма дяряcясиня эюря гиймятляндирмяк мцмкцндцр.
Yüklə 312,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|