Mövzu – 07. Zəlzələlər zamanı həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi [3, 4, 8, 14, 22]

Şəkil 9.11. 1980-2002- ci illər üzrə Azərbaycan

ərazisinin seysmik aktivlik xəritəsi
Zəlzələnin proqnozu bu təbii fəlakətin müjdəçiləri olan bir sıra amillər üzərində mü­şahidələrin aparılması, qeydə alınması və təhlili yolu ilə həyata keçirilir. Bu amillərə ilkin təkanlar, yer səthinin deformasiyası, geofiziki sahələrin parametrlərinin dəyişməsi, yeraltı suların tərkibi və rejimi, gələcək zəlzələ oca­ğı zonasında maddələrin vəziyyətinin və xas­sələrinin digər də­yişmələri, heyvanların təlaşlı davranışları aiddir. Müasir za­man­da zəlzə­lənin etibarlı proqnoz üsulları yoxdur.

Amplituda şkalası ABŞ seysmoloqu Çarlz Fren­sis Rixter (1900-1985-ci illər) tərəfin­dən 1935-ci ildə işlənil­mişdir və zəlzələnin gücü bu şkalaya görə 1≤Μ≤9 arasında ola bilir. Maq­nituda seysmo­qraf adlanan cihazla da təyin edilir. Ci­hazın göstəricisi (amplituda və seysmik dalğaların periodu (şə­kil 9.14)) zəlzələ prosesində ayrılan elastiki deformasiya ener­jisi­nin miqdarını göstərir.