Microsoft Word S?M?D vurgun doc

________________________Milli Kitabxana________________________ 
6 
 
isə  belə  idi!  Və  həmin  tənliyin  ən  klassik  həllini  də  öz  poeziyasında  Vurğun  özü 
vermişdi. 
Könül  və  can  kimi,  Vurğun  və  Azərbaycan  da  bir-birindən  ayrılmaz  idi: 
"Ayrılarmı könül candan?" - bu, kiməsə,  yaxud nəyəsə  yönələn ritorik  sual deyil, 
ş
airlə vətən arasında "elani-eşq" və "əhdi-peyman" idi. Təsadüfi deyil ki, bir bədii 
metafora  kimi  Azərbaycan  Vurğuna  qədər  hələ  heç  bir  şeirdə  bu  qədər bütöv,  bu 
qədər  tam  olmamışdı.  Heç  nə  bu  rəmzi  əbədi,  mənəvi  vəhdəti  parçalamağa  qadir 
deyildi. 
Səməd  Vurğunun  qartal  kimi  sinə  gərdiyi,  səmasında  pərvaz  etdiyi  ən  uca 
tribunaların  biri  -  Yazıçılar  ttifaqının  ikinci  qurultayının  xitabət  kürsüsü  oldu. 
Səməd  Vurğun  həmin  kursüdən  sovet  poeziyasını  uçmağa  hazırlaşan  qartala 
bənzədir  və  bu  sözləri  deyərkən  kürsüyə  sinə  gərmiş  şairin  özü  işlətdiyi  obrazın 
ə
yani heykəlinə çevrilirdi. Vurğun bu qartalı daha da uzaqlara, romantik zirvələrə 
səsləyirdi.  Ümumiyyətlə  o,  romantikadan  həmişə  romantik  bir  ehtirasla  danışırdı. 
Bütün  sovet  ədəbiyyatında  M.Qorkidən  sonra  romantikanın  böyük  bayraqdarı 
Səməd Vurğun idi! 
Poeziyanın "Vurğunlu tribuna" obrazına üçüncü bir xitabət kürsüsünü də əlavə 
etmək  olar:  şair  "Ölüm  kürsüsü"  əsərində  bolqar  öndəri  Dimitrovu,  "Zəncinin 
arzuları"nda isə rəssam zəncini xitabət və ittiham kürsüsündə təsvir edir. 
Nəhayət,  onun  özünün  Londondakı  ziyafət  kürsüsündən  dünyaya  yayılan  gur 
səsi,  romantik  portreti  realist  bir  qələmlə  şeirdə  həkk  olundu.  K.Simonovun 
"Dostum  Səməd  Vurğunun  Londondakı  ziyafətdə  nitqi"  adlı  məşhur  şeri 
"Vurğunlu tribuna" obrazını rus poeziyasında da yaratdı. 
Bu yüksək tribunadan o, uca fikirlər, işıqlı, qanadlı ideallar təbliğ və tərənnüm 
edirdi.  Lakin  "sovet  poeziyasının  problemlərini"  şair  yalnız  yüksək  xitabət 
kürsülərindən  söylədiyi  elmi-nəzəri  çıxışlarda  həll  etmirdi.  Vurğun  ilhamının  ən 
uca  orbiti  poeziyanın  səması  idi:  o,  hələ  "Muğan"  poeması  ilə  özündən  sonrakı 
poetik perspektivin - Tvardovskinin və Yeqor  sayevin gələcək epik axtarışlarının 
—  "Üfüqlərdən  üfüqlərə"  və  "Yaddaşın  məhkəməsi"  üslubunun  ilk  özül  daşlarını 
qoyur. Elmi-texniki inqilabın təbiət əleyhinə çevrilən nəticələrinə qarşı poeziyanın 
böyük  üsyanını  elan  edir.  XX  yüzilin  təbiəti  müdafiə  salnaməsinin  ilk  səhifəsinə 
məhz  Səməd  Vurğunun  "Muğan"  poemasındakı  ceyranın  emblemini  həkk  etmək 
lazımdır. 
Daha  sonrakı  poemasında  -  "Zamanın  bayraqdarı"nda  Səməd  Vurğun  sovet 
hakimiyyəti  dövründə  həqiqi  istedadın  həmişə  qarşılaşdığı  böyük  bədii  çətnliyi 
yenidən  və  uğurla  həll  edir:  mühüm  ideoloji  sosial-tarixi  mövzunun  konyunktur 
çərçivədə "adi siyasi təfsir"ini yox, əsl fəlsəfə və poeziya səviyyəsində həllini verir. 
Repressiya dövrünün ən sərbəst sulı o illərdə Vurğun poeziyasından eşidilir: "Qalib 
gələcəkmi  cahanda  kamal!".  Həm  qədim  intibahın,  həm  də  bizimlə  çağdaş  illərin 
bu Hamlet sualnı o, " nsan" dramında əsl bir Tolstoy vüsəti ilə XX yüzilin "Hərb 
və sülh"ü barədə bədii və fəlsəfi düşüncələr əzəməti ilə  yenidən, özü də hamıdan 

---

________________________Milli Kitabxana________________________ 
7 
 
ə
vvəl irəli sürür! Bu gün həmin mövzu xüsusilə aktual səslənsə də, sonrakı ikinci 
" nsan"ı səhnəmiz və poeziyamız hələ də gözləməkdədir. 
Səməd  Vurğunun  poeziyası  da,  bioqrafiyası  da  bilavasitə  xalqın  tarixinin  və 
taleyinin  iradəsidir.  Onun  gəncliyi  müsibətdə,  ölüm  və  qanlı  keçmişindən  ayrılan 
və əzablar içində təzədən doğulan ölkənin ilk gəncliyi ilə eyni tarixi dövrə təsadüf 
edir.  Yenj  epoxa  ictimai-siyasi  həyatda  aprel  çevrilişi  ilə,  çağdaş  milli  poeziyada 
isə  Səməd  Vurğunla  və  onun  təmsil  etdiyi  ədəbi  nəsillə  başlayır.  Şəxsiyyətinə  və 
yaradıcı  lığma  məxsus  bədii  və  inqilabi  miqyaslar  şairin,  bütünlükdə  milli 
poeziyanın  da  bioqrafiyasında  tarixi  yerini  və  xidmətini  müəyyənləşdirir. 
Nizaminin və Xaqaninin, Nəsiminin və Füzulinin, Vaqifin və Sabirin böyük varisi 
və xləfi rolunda indi o tayda Şəhriyar, bu tayda Vurğun çıxış edirdi! 
Azərbaycan xalqının milli-ictimai düşüncə, əxlaq və mənəviyyat, bədii təfəkkür 
və  intellekt  ənənəsi  XX  yüzilin  ortalarında  öz  təkrarsız  əksini  bu  bədii-tarixi 
fenomendo  -  Səməd  Vurğun  poeziyasında  tapır.  Qanadlı  və  romantik  bir 
vətəndaşlıq  amalına,  bədii-estetik  və  ləlsəfi  ideala  xidmətdə  miqyaslı,  qlobal 
meyarlar və hüdudlar onu yalnız böyuk sələfləri ilə yox, həm də böyük müasirləri 
ilə müqayisə edəndə görünür, 
Xüsusən, o dövrün böyük romantik ənənəsi hamıdan çox Səməd Vurğunun adı 
ilə  bağlı  idi.  Füzulidən  və  Hafizdən,  Bayrondan  və  Puşkindən,  Əbdülhəqq 
Hamiddən  və Namiq Kamaldan, Məhəmməd Hadidən və Hüseyn  Caviddən sonra 
romantik  poeziyada  ən  böyük  yeri  Səməd  Vurğun  tuturdu.  Romantika  ona,  o, 
romantikaya  yaraşırdı.  Poetik  ərşə  və  zirvəyə  yüksəltdiyi  Vaqiflə,  Fərhadla, 
Ş
ahbazla birlikdə o, özü də romantik ucalığı və zirvəyə yüksəlirdi. 
Özünün möhtəşəm nəzəri-estetik irsində və poeziyasında Səməd Vurğun bütün 
sovet  ədəbiyyatının,  dünya  və  Şərq  şerinin  problemlərini  həll  edirdi.  Sovet 
dövründə yeganə şair idi ki, xaricdəki, Londondakı çıxışına K.Simonov özü poema 
həsr  etmişdi.  Bütün  keçmiş  sovet  məkanında  poetik  fikrin  axtarışı,  hərəkəti  və 
perspektivliyi  haqda  manifesti  -  II  Qurultayda  hesabat  məruzəsini  ona  etibar 
etmişdilər. 
Səməd  Vurğunun  müharibədən  sonrakı  ilk  epik  dastanları  ("Leninin  kitabı", 
"Muğan",  "Aygün",  "Zamanın  bayraqdarı"  poemaları)  xalis  mündəricə,  bilavasitə 
movzu, obraz, ideya və fikir baxımından olmasa da, sənətkarlığın, poetikanın, bədii 
dil  və  üslubun  nəzərə  çarpacaq  dərəcədə  yeniliyi,  novatorluğu  baxımından  həm 
özünün,  həm  də  bütünlükdə  poeziyanın  inkişafında  yeni  mərhələnin    əsərləri  və 
hadisələri  kimi  səslənirdi.  Növbəti  mərhələ - 
  

---