Bundan sonra qalan yerlərinə bax. Əgər
qaş-gözdə
gözəllik, burunda zəriflik, dodaq və dişlərdə şirinlik, dəridə
təmizlik varsa al, bədəninə, əl-qoluna fikir vermə. Bunların heç
biri yoxdursa, onda məlahətli olmalıdır. Mənim əqidəmə görə,
gözəlliyi olmayan məlahət məlahəti olmayan gözəllikdən
yaxşıdır.
Demişəm, qulu hansı iş üçün alırsan al, gərək o, hər şeydə:
uzunluq-gödəklikdə, köklük-arıqlıqda, ağlıq-qırmızılıqda,
yekəpərlik və naziklikdə, boyunun yoğun və incəliyində, saçın
cod və yumşaqlığında mütənasib olsun. O, girdədal, yumşaqət,
gözəlqamət, hamardəri, düzsümük, qəhvəyisaç, qaragöz,
enliqaş, nazikburun, incəbel, yumruçənə, ağdiş və onun
bədəninin bütün üzvləri dediyimə münasib olmalıdır. Hansı qul
gözəl, xoşxasiyyət və qürurlu olsa, o, yumşaq təbiət, iş bacaran
və şirinsöhbət olar.
Ev üçün alınan xoşbəxt qulun əlamətləri:
qaməti düz,
köklüyü orta, dərisi ağ, rəngi al, enlikürək, barmaqları aralı, alnı
geniş, şəhlagöz, gülərüz olmaqdır. Belə qul elm öyrənmək,
təsərrüfatı idarə etmək, katiblik, xəzinədarlıq və başqa bütün
işlərə yarar.
Musiqi üçün yarayan qulun: əti yumşaq və az, xüsusilə dal
tərəfdə nə kök, nə arıq və barmaqları nazik olmalıdır. Ayıq ol,
üzü ətli alma, heç nə öyrənə bilməz. Lakin ovucu yumşaq,
barmaqları aralı, üzügülər, dərisi nazik, tükü nə uzun, nə gödək,
nə tünd qırmızı, nə tünd qara, şəhlagöz, ayağının altı düz
olmalıdır.
Belə qul hansı peşəni istəsən tez öyrənər, xüsusilə
musiqişünaslığı.
Hərbi işə yarayan qulun: tükü cod,
qaməti uca, yekəpər, əti
möhkəm, sümüyü bərk, oynaqları qüvvətli olmalı, əzələləri
uzun, qabarıq, bütün bədənində damarlar aydın və iri
görünməlidir, barmaqları sərt, ovucu iri, sinəsi geniş, kürəyi
enli, boynu güclü, başı yumru (daz olsa daha yaxşı), qarnı batıq,
beli təng, yeriyərkən baldırları yuxarı dartılan, üzü qəzəbli, gözü
qanlı olmalıdır. Belə qulam vuruşda şücaətli və xoştaleli olar.
Hərəmxana üçün yarayan qul: qaradəri, turşüz, gönüqalın,
qurubədən, naziktük, qayışpaça, yoğundodaq, yastıburun,
gödəkbarmaq, əyribel, çöpboyun olmalıdır. Belə qul
hərəmxanaya xidmət etməyə layiqdir, amma ağdərili, alyanaqlı
yaramaz.
100 /
ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ .……………………………………………..
Kürən quldan, xüsusilə saçlarını uzadanlardan ehtiyatlı ol,
onların gözündə nəmlik və qəmlik olmamalıdır. Belələri ya
arvadsevən olar, ya aradüzəldən.
Utanmaq bilməyən ortayaşlı qul mehtərliyə yaxşıdır. O,
enliqaş, irigöz, enlikürək, əl-ayağı kobud və gödək, xüsusilə əyri
olmalıdır. Üzü kürən, gözü göy, gözünün ağında qırmızı
dənələr, uzundodaq, iridiş, böykağız olmalıdır. Belə qul çox
həyasız, nanəcib, ədəbsiz, qarayaxan və dava axtaran olar.
Aşpazlığa və fərraşlığa
88
yarayan qulun əlamətləri
bunlardır: onun üzü təmiz, bədəni pak, çöhrəsi girdə, əl-ayağı
zərif, gözləri mavi, boyu uca, az danışan, saçı qumral
və uzun
olmalıdır. Belə qul dediyim işə yarar.
Deməli, bil, dediyim bu şərtləri nəzərə al.
İndi də onların hərəsinin müsbət və mənfi cəhətlərini
deyirəm, biləsən.
Türkan
89
qulları doqquz cür olur, hərəsinin də özünə görə
ayrı xasiyyəti və təbiəti var. Onların hamısından pis xasiyyətlisi
qıpçaq və quzlardır
90
, hamısından xoşxasiyyət və üzüyolaları isə
xötənlilər
91
, xalluxlar
92
, bəxşilər
93
, tibetlilər
94
, hamısından süst
və tənbəlləri çigillər
95
, hamısından ürəkli və şücaətliləri
rumilərdir
96
. Hamısından zəhmətkeş, əməksevən və işə
yarayanları çiyan
97
, tatar
98
və yağmalardır
99
.
Türklərin gözəllikləri ümumi görünüşlərindən mə'lum olar,
onların yaxşı cəhətlərini tə'rif, pis tərəflərini tənqid etməkdən bir
şey çıxmaz. Hindlilərdə isə əksinə. Məsələn, türkə baxdıqda,
başı böyük, üzü enli, gözləri kiçik, burnu yastı, dişləri kobud
nəzərə çarpır və ayrılıqda bunların heç biri gözəl deyildir, lakin
hamısına bir yerdə baxanda sima çox qəşəng görünər.
Hindlilərin üzləri isə əksinədir, ayrı-ayrı baxdıqda hərəsi
özlüyündə gözəldir, lakin hamısına birlikdə baxdıqda
türklərin
surəti kimi görünər, lakin türklərdə elə xasiyyət, məziyyət və
adət var ki, onlar hindlilərdə yoxdur. Amma cəldlikdə türklərə
çatan olmaz, türklərin nəyi gözəldirsə—ən gözəldir, nəyi
pisdirsə—ən pisdir. Onların ən böyük eybi odur ki, huşsuz,
nadan, dikbaş, davakar, narazı, qəddar, bədməst, səbəbsiz
qarışıqlıq salan, danışığını bacarmayan olarlar. Gecələr daha
cür'ətli olarlar, gecə göstərdikləri şücaəti gündüzlər göstərə
bilməzlər. Onların üstün cəhəti odur ki, çox igiddirlər,
qorxmadan, açıqdan-açığa düşmənçilik edər, tapşırılan bütün
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib
işləri hərisliklə yerinə yetirərlər. Çox incə ruhlu və kefcil
olarlar, eyş-işrət məclislərində, şənliklərdə onların üstü yoxdur.
Səqləbilər
100
, rumilər,
alanlar
101
təbiət e'tibarı ilə türklərə
yaxındırlar, lakin türklərdən daha təmkinli və zəhmətkeşdirlər.
Alanlar gecə türklərdən daha çox igid, daha çox Allahpərəst
olarlar. İşləməkdə rumilərə yaxın olsalar da, ruhda türklərə
yaxın olarlar. Lakin onlarda bir neçə eyib vardır: oğurluq, əmrə
tabe olmamaq, vəfasızlıq, qeyri-səmimilik, səbirsizlik,
yavaşkarlıq, süstlük, ağasına düşmənlik, bir ayağı qaçmaqda
olmaq.
Üstün cəhətləri: bədəni yumşaqlıq, xoştəbiətlilik,
istiqanlılıq, səliqə ilə işləmək, doğru danışmaq, qoçaqlıq,
üzüyolalıq, hafizəlilik.
Ruminin eyibləri: danışıq bilməyən, kinli, süst təbiətli,
nasaz, çırtqoz, acgöz və dünyapərəst olmaqdır.
Üstün cəhətləri: özünə baxan, mehriban, xoşətirli,
təsərrüfatçı, zarafatçı, dillərini saxlayan olmalarıdır.
Erməninin eybi: bədfe'l, kündəbədən, oğru,
gözügötürməyən, bir ayağı qaçmaqda olan, əmrə baxmayan,
yersiz hay-küy salan, vəfasız, riyakar, söyüş sevən, ürəyi xıltlı,
ağasına düşmənçilikdir. Ümumiyyətlə,
onlar başdan ayağa
müsbətdən çox mənfiyə yaxındırlar, lakin doğru danışan, tez
başa düşən, işlərini bilən və zəhmətsevən olarlar.
Hindlilərin eybi odur ki, dili bilməzlər, evdəki kənizləri
rahat buraxmazlar. Lakin hindlilərin də cinsi başqa tayfaların
cinsinə oxşamaz, çünki hindlilərdən başqa, bütün xalqlar bir-biri
ilə qarışmışlar, hindlilərin Adəm zamanından başlamış belə bir
adətləri var ki, heç bir təbəqə başqa təbəqəyə qatışmaz,
baqqallar qızlarını baqqallara, qəssablar qəssablara, çörəkçilər
çörəkçilərə, hərbçilər hərbçilərə, brəhmənlər brəhmənlərə
verərlər. Onlarınt hərəsinin isə bir xasiyyəti var və bunları bir-
bir şərh edə bilmərəm, kitab əndazədən çıxar. Onların yaxşısı:
həm mehribanı, həm ağıllısı, həm şücaətlisi ya brəhmən olar, ya
brəhmən kimilər.
Nubilərin
102
və zəncilərin eybi daha azdır. Zənci nubidən
yaxşıdır, peyğəmbərin hədisində zəncilərin haqqında çox
tə'riflər vardır. Cinsləri tanımaq, onların hərəsinin mənfi və
müsbət cəhətlərini bilmək bunlardan ibarətdir.
İndi də üçüncü şərti deyirəm, biləsən.
Zahiri və batini xəstəliklərin hamısını xarici əlamətdən
bilməyi öyrən ki, xam düşüb ilk baxışdan almayasan. Çünki ilk
102 /
ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ .……………………………………………..
baxışda gözəl nəzərə gələnlərin çoxları sonradan
çirkin
görünürlər, çox çirkinlər olur ki, sonra gözəl görünür. Bir də
insanın üzü həmişə bir qaydada qalmır, həmişə gah gözəlliyə
meyl edər, gah çirkinliyə. Ona diqqətlə bax ki, heç şey sənin
nəzərindən qaçmasın. Bir çox daxili xəstəliklər olar ki, gəlməyə
hazırlaşarlar, lakin hələ gəlməmiş olarlar. Bir neçə gündən sonra
başlayacaq xəstəliklərin isə xüsusi əlamətləri olar. Məsələn,
əgər yanağı bir az sarıya çalsa, dodağının rəngi qaçmış olsa
gözləri pərişanlıq ifadə etsə, bu babasil əlamətidir; göz qapaqları
həmişə şişmiş olsa, istisqa
103
xəstəliyidir. Gözün qırmızılığı,
alın damarlarının şişkinliyi ürəkkeçmə xəstəliyi əlamətidir.
Kirpikləri gec-gec vurmaq, dodağı tez-tez gəmirmək,
melanxoliyalıq, burun sümüyünün əyriliyi,
burunun düz
olmaması burun babasili
104
və burundan qanaxma xəstəliyi
əlamətidir. Tük tünd qara, cod və arabir daha qara olsa, demək,
o, saçını qaraltmışdır. Bədənin dağlanma yeri olmayan müxtəlif
yerlərində dağ olsa, duda sürtə bilərlər, fikir ver cüzam olmasın;
dodağın rənginin qaçması, gözünün sarılığı sarılıq xəstəliyinə
dəlalət edər.
Qul alarkən arxası üstə yerə uzat, hər iki böyrünü əlinlə
yoxla, gör şiş, ağrıyan yeri varmı, olsa bu, qaraciyər və ya dalaq
xəstəliyinin olduğuna dəlildir.
Gizli xəstəlikləri yoxladıqdan sonra açıq xəstəlikləri
yoxlamağa başla: ağzın iyini, burnun iyini, qulağın karlığını,
dilin pəltəkliyini, səsin yoğun və cırlığını, sözün səlis və
pozğunluğunu, yerişini, dişin sıra və saflığını, diş diblərinin
möhkəmliyini yoxla ki, səni aldatmasınlar. Bütün bu
dediklərimi etdikdən, görüb hər şeyi aydınlaşdırdıqdan sonra,
alacağın qulu e'tibarlı və düz adamdan al, qoy sənin də evində
düz dolansın.
Əcəmi
105
tapsan,
fars alma, çünki xaricini öz xasiyyətinə
uyğunlaşdıra bilərsən, farsı isə yox.
Şəhvət üstün gələn vaxt qul və cariyələrin göstərilməsini
tələb etmə, qul çirkinsə, ehtirasın çoxluğu onu sənin gözünə
gözəl göstərər. Əvvəlcə, şəhvətini söndür, sonra onları almaqla
məşğul ol. Başqa yerdə əzizlənmiş qulu alma. Əzizləsən, sənə
minnətdar olmaz, çünki başqa yerdə bunu görmüşdür, pis
saxlayıb əzizləməsən, qaçar, ya satılmasını istər, ya ürəyində
sənə qarşı kin bəslər.
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib