Microsoft Word milli inkishaf doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
ƏL İ H ƏS ƏNOV 8 Bütün bu transmilli proseslər digər postsovet respublikalarında olduğu kimi Azərbaycan dövləti qarşısında da öz milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasətinin formalaşdırılması, təhlükəsizlik sa- həsində milli strategiyanın yaradılması və həyata keçirilməsi vəzifəsini irəli sürdü. 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasətinin, onun nəzəri və praktiki əsaslarının formalaşdırılması, müstəqil döv- lətin həyati maraqları çərçivəsinin müəyyənləşdirilməsi və təmin olunması, milli təhlükəsizliyin mexanizmlərinin, ehtiyat- larının yaradılması, cəmiyyətin sosial-iqtisadi, siyasi və mənə- vi təməlinin yeni dəyərlər və prinsiplər əsasında qurulması və b. vəzifələr dövlət siyasətinin xüsusi istiqamətinə çevrilərək, ümumi dövlət quruculuğu prosesinin təxirəsalınmaz və vacib məsələlərindən birini təşkil etdi. Azərbaycan Respublikasının milli inkişaf və təhlükəsizliyi qarşısında dayanan həmin döv- rün əsas vəzifələrini şərh edən ümummilli lider Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, müstəqil dövlət taleyin xalqımıza bəxş etdiyi dəyərli töhfə və əvəzsiz milli sərvət idi. Lakin müstəqilliyin qorunması, ölkənin milli inkişafının və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ondan qat-qat çətin idi, ölkə rəhbərliyindən, hər bir vətəndaşdan xüsusi səy, məsuliyyət və iradə tələb edirdi. Yeni tarixi şərait Azərbaycan Respublikasının qarşısında dövlət müstəqilliyinin qorunması və möhkəmləndirilməsi, demokra- tik, hüquqi və dünyəvi dövlət qurulması, ərazi bütövlüyünün bərpası, Dağlıq Qarabağ probleminin milli maraqlara uyğun həlli, ölkənin və onun əhalisinin inkişafının, təhlükəsizliyinin və rifahının təmin edilməsi kimi vəzifələr qoyurdu. Bütün bun- lar ardıcıl, məqsədyönlü, düşünülmüs daxili və xarici siyasətin AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 9 həyata keçirilməsini, ölkənin intellektual və sosial-iqtisadi po- tensialından, ictimai-siyasi qüvvələrindən səmərəli istifadə olunmasını tələb edirdi. 1 1993-cü ildən başlayaraq Prezident Heydər Əliyevin rəh- bərliyi ilə özündə müstəqil dövlət maraqlarını və beynəlxalq dəyərləri, ümumi təhlükəsizlik normalarını və milli postulatları əks etdirən - şəxsiyyətin, cəmiyyətin, dövlətin təhlükəsizliyinin əsas vəzifələrini, istiqamətlərini və prioritetlərini ehtiva edən yeni milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasəti formalaşdırıldı, son- rakı dövrdə müxtəlif inkişaf mərhələlərindən keçərək təkmilləş- dirildi və həyata keçirilməyə başlandı. Keçən iyirmi ildə Azər- baycanda milli inkişaf və təhlükəsizlik sahəsində müəyyən qanunlar yazılıb, konsepsiyalar, doktrinalar, xüsusi dövlət proqramları qəbul edilib, çoxsaylı praktiki addımlar atılıb və işlər görülüb. Hazırda bütün bu işlərin öyrənilməsi, ümumiləş- dirilməsi, dəyərləndirilməsi və həyata keçirilən siyasətin effek- tivliyinin qiymətləndirilməsi, ölkənin milli inkişaf və təhlükə- sizlik strategiyasının elmi-nəzəri cəhətdən təhlil olunması ehti- yacı yaranıb ki, bu da ölkə siyasətşünasları qarşısında bir çox aktual vəzifələr qoyur. Müasir dünyanın beynəlxalq və regional təhlükəsizlik sis- temi, planetin ictimai-siyasi, iqtisadi, mədəni-mənəvi inkişaf meyilləri özünəməxsus xüsusiyyətləri və dinamikası ilə fərqlə- nir. Bütün bunlar müstəqilik yolu ilə irəliləyən Azərbaycanın milli inkişafına, daxili və xarici vəziyyətinə, dövlət təhlükəsiz- liyinə ciddi təsir göstərir. 1 Bax: Əliyev H.Ə. Yeni əsr və üçüncü minillik münasibətilə Azərbaycan xalqına müraciət. Müstəqilliyimiz əbədidir. Elektron külliyyat. http://heydaraliyev. preslib.az ƏL İ H ƏS ƏNOV 10 Bundan başqa, üçüncü minilliyin başlanğıcından beynəl- xalq münasibətlərin və dünya siyasətinin vahid prinsiplərinin pozulması, getdikcə daha açıq formada fərqli standartlar əsa- sında formalaşması və idarə edilməsi, iqtisadi və siyasi müna- sibətlərin praqmatik sisteminin təşəkkül tapması, nəhəng trans- milli korporasiyaların dünyadakı aşkar hegemonluğunun və ölkədaxili proseslərə təsirinin artırması, mütərəqqi texnologi- yalara əsaslanan informasiya cəmiyyətlərinin yaranması və milli sədləri aşması və s. proseslər də milli dövlətlərin inkişafı və təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərir. Bütün bu hadisələrin səbəbləri, mahiyyəti, inkişaf perspektivləri və ölkələrin mili inkişafına, təhlükəsizliyinə təsiri məsələlərinin öyrənilməsi Azərbaycan üçün də mühüm elmi-nəzəri və siyasi aktuallıq kəsb edir. Keçən əsrin sonlarına yaxın SSRİ-nin və dünya sosializm sisteminin süqutu, planetar səviyyədə mövcud olan ideoloji qarşıdurmanın “birqütblü hegemonluq siyasəti” ilə əvəzlənmə- si, müstəqil dövlətlərə təsiretmənin daha cəlbedici vasitələrinin işə salınması və s. ilə beynəlxalq münasibətlərdə yeni standart- ların bünövrəsini qoydu. Bundan başqa, postsovet məkanınının özündə də müstəqil- lik əldə etmiş dövlətlərin milli inkişaf və təhlükəsizlik sahəsin- də yürütdükləri fərqli siyasət Avrasiyanın və dünyanın geosi- yasi reallıqlarına, təhlükəsizlik sistemlərinə təsirsiz ötüşmədi. Qeyd etdiyimiz faktların əksəriyyəti həm də qlobal və regional təhlükəsizlik sistemində, onun anlayışlarında, strukturunda bə- zi ciddi dəyişikliklər yaratdı. Məsələn, SSRİ-nin dağılması ilə bir çox nəzəri-hüquqi terminlərdə olduğu kimi, geosiyasət və geostrategiya sahəsində də, milli təhlükəsizliyik və onun təmin AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 11 olunması ilə bağlı o dövrə qədər mövcud olan yanaşmalarda da ciddi fərqlər meydana çıxdı. Məlum olduğu kimi, “təhlükə- sizlik”, “milli təhlükəsizlik”, “dövlət təhlükəsizliyi” və s. kimi anlayışlar mürəkkəb siyasi-sosial hadisə olaraq həm subyektiv, həm də konkret-tarixi xarakter daşıyır. Bu anlayış “təbiət- insan-cəmiyyət-dövlət-xarici aləm” sistemində hər bir ölkənin beynəlxalq hüquq normaları və öz milli maraqları çərçivəsin- dəki fərdi yanaşmasına və qarşılıqlı təsir etmə, münasibət ya- ratma və s. hərəkətlərə söykənir. Dövlətin təhlükəsizlik siyasə- tinin əsas məqsədi xarici aləmlə təmas zamanı ölkənin həyati əhəmiyyətli milli maraqlarını (subyektiv yanaşma əsasında müəyyən olunmuş - Ə.H.) qorumaq və yüksək səviyyədə təmin etməkdən ibarət olduğu üçün, hər bir ölkənin milli maraqları, milli təhlükəsizliyi və planetar nüfuzu həm beynəlxalq hüqu- qun subyekti kimi dünyada nəzərə alınır, beynəlxalq qurumlar tərəfindən qorunur, həm də dövlətin özünün daxili-xarici ehti- yatlarının, mexanizmlərinin köməyi ilə təmin olunur. Hazırda təzahür etmə miqyasından və məkan amilindən asılı olaraq, beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi əvvəlki dövrdə olduğu kimi, sosializm və kapitalizm düşərgələrinin ideoloji qarşıdurması çərçivəsində deyil, milli, regional və qlobal olmaqla üç fərqli məkan ölçülərini və ayrılıqda hər bir dövlətin fərdi təhlükə- sizlik səviyyəsini özündə əks etdirir. Təhlükəsizliyin bu tipolo- giya üzrə təsnif olunmasına planetin, ayrı-ayrı regionların və dövlətlərin hərbi-geostrateji və geosiyasi təhlükəsizlik mühiti- nin xarakteristikası, birlikdə və ayrılıqda hərbi blokların, müx- təlif ölkələrin dünya təhlükəsizlik siyasətində rolu, milli döv- lətlərin ərazi suverenliyi amili və s. kimi təhlükəsizlik məsələ- ləri də təsir göstərir. Müasir təhlükəsizliyin müxtəlif səviyyə- Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|