Microsoft Word Mahmudova sebine doc

74 
 
2013  –cü  ildə    ölkənin  ehtiyat  aktivləri  3841mln.  $  məbləğində  artmışdır. 
Tədiyə 
balansında 
profisit 
ölkənin 
irihəcmli 
strateji 
valyuta 
ehtiyatlarınınformalaşmasına səbəb olmuşdur. 2013-cü ilin yekunları üzrə ölkənin 
ehtiyat  aktivlərinin  ÜDM-ə  nisbəti  68%,  idxala  kifayətliyi  isə  30  aydan  çox 
olmuşdur. 
Birbaşa  investisiyalar  formasında  xaricdən  cəlb  olunmuş  sərmayələrin 
ümumi məbləği 6.3 mlrd.$ olmuşdur. Bu investisiyaların strukturunda neftqaz 
 sektorunun xüsusi çəkisi 82.4% təşkil etmişdir. 
Beynəlxalq  tranzit  koridorlar.  Avropa  və  Asiya  arasında  yerləşməsi 
Azərbaycanı  tranzit  ölkəyə  cevirmişdir.  Beynəlxalq  tranzit  koridorları  aşagıdakı 
qlobal əhəmiyyətlı lahiyələr çərçıvəsində həyata keçirilməkdədir:  
•  Şimal-Cənub  
•  Sərg-Qərb  
•  Bakı-Tbilisi-Kars dəmir yolu. Geoiqtisadi cəhətdən Azərbaycanı Turkiyə və 
Avropa ilə birbaşa əlaqələndirə bilər. 
Azərbaycanda  təbii  qaz  ixracı  marşrutlarının  diversifikasiyası.  Azərbaycan 
perspektivli neft-gaz ehtiyatlarına malikdir . Dəyişən dunyada  yeni geoiqtisadi 
situasiya bu ehtiyatlardan səmərəli istifadə problemini aktuallaşdırmaqdadır.  
Beynəlxalq  enerji  daşıyıcıları  bazarındakı  müasir  meyllər  və  «energetik 
ingilab»  xüsusilə  təbii  qaz  ixracı  marşrutlarının  diversifikasiyasını  tələb  edir. 
Azərbaycanda hasil olunan təbii qaz üç istiqamətdə ixrac olunur: 
•  Bakı-Tbilisi-Ərzurum  magistral  boru  kəməri  (Azərbaycan-Gürcüstan-
Türkiyə);  
•  Qazıməmməd  -  Astara  –  Bind-Biand  magistral  boru  kəməri  (Azərbaycan-
ran)  (burada  ran  tərəfi  alınan  qaz  həcmlərinin  əvəzinə  müvafiq  olaraq 
Naxçıvan MR-nı qazla təchiz edir);  
•  Qazıməmməd-Mozdok magistral boru kəməri (Azərbaycan-Rusiya).  

---

75 
 
     Azərbaycanda  hasil  olunan  qazın  xarici  bazarlara  perspektiv  nəqlinə 
gəldikdə isə bu günə 4 potensial marşrut mövcuddur. Bunlara TANAP, Nabucco-
West, TAP və AGR  layihələri aiddir. 
Azərbaycanda üzən dəniz platformaları sahəsində xidmətlərin diversifiksıyası 
beynəxalq kooperasiya əməkdaşlığı əsasında həyata keçirilir.  Bunu  Azərbaycanda 
iqtisadi diversifikasiyanın ən ugurlu nümunələrindən biri kimi göstərmək olar. 90-
cı illərin «neft bumu» - müasir tələblər baxımından mövçud texnologiyaların 
texnologiyaların yararsızlıgını göstərdi.  
Azərbaycanda bu sahadə  beynəlxalq kooperasiyaya aşagidakılar aiddir: 
1.  Azərbaycan-Türkiyə-Britaniya alyansı ATA (Amec-Tekfen-Azfen) 
2.  SOCAR-  KEPPEL  (Singapur)  gəmi  təmiri  müəssisəsi.  Azərbaycan 
nvestisiya Şirkəti  (A K) də konsorsiuma daxildir. 
Üzən  dəniz  platformaları  sahəsində  xidmətlərin  diversifikasiyası  və  yaxın 
gələcəkdə    bu  siyasətin  perspektivlərinin  təmin  olunması  iki  aktual    problemin 
həllini tələb edir: 
A. Azərbaycanda neft-gaz flotunun yeni nəslini yaratmaq; 
B.  Qonşu  Xəzəryanı  ölkələrin  Azərbaycanın  təklif  etdiyi  xidmətlərdən 
aktiv istifadəyə cəlb etmək  
Dövlət  və  biznes  iqtisadi  münasıbətlərinin  diversifikasiyası  zəruriliyi. 
Azərbaycanda  Dövlət-biznes  əməkdaşlıgına  xüsusi  diqqət  verilməkdədir. 
Azəbaycan  nvestisiya  Şirkətinin    (A Ş)  yaradılması  bu  tərəfdaşlıgın  uğurlu 
nümunəsi hesab oluna bilər.  A Ş-in birbaşa iştirakı ilə gəmi təmiri zavodu, sement 
zavodunun  rekonstruksiyası  və  iqtisadiyyatin  diversifikasiyasına  xidmət  göstərən 
digər bir sira mühüm lahiyələr həyata keçirilir.  
Azərbaycanda diversifikasiya modeli  iqtisadi fəaliyyətin universal “inkisaf” 
forması    və    yeni  biznes  sferalarına  cıxış  strategiyası  kimi  perspektiv  əhəmiyyət 
kəsb edir.Azərbaycan iqtisadiyyatı yeni inkişaf dövrü mərhələsinə daxil olmuşdur. 
Yaxin  keçmiş  dövr  ərzində  iqtisadi  artımı  təmin  edən  amillər  obyektiv  səbəbdən 
gələcəkdə  bu  funksiyanı  yerinə  yetirə  bilməz.  Reallıq  bundan  ibarətdir  ki, 

---

76 
 
beynəlxalq  bazarlarda  rəqabət  güclənir  və  yeni  artım  amillərinin  roluna  ehtiyac 
artir  (insan  kapitali,  informasiya  texnologiyalarının  istehsal  prosesləri  ilə 
integrasiyası,  alternativ  energetika,  nano  –  texnologiyalar).  Bu  baxımdan  nəzəra 
almınmalıdır ki: 
-  Diversifikasiya iqtisadi artımın uzunmüddətli əsasıdır; 
-   Uzunmüddətli dövrdə daxili bazarın artımı məhduddur; 
-  stehlak bumu obyektiv olaraq real hüdudlara malikdir; 
-  nvestisiya  dalgalarının  azalması  yeni  geoiqtisadi  situasiya  üçün 
xarakterikdir.  
Azərbaycanda xarici iqtisadi  fəaliyyətin genişlənməsi və və yeni bazarların 
mənimcənilməsi prioritet kimi elan olunmuşdur. Beynəlxalq miqyasda nəticələrin 
kifayət  qədər  geniş  olmaması  yenicə  diversifikasiya  siyasətinini  reallaşdıran  ölkə 
üçün aydındır və gələcəyə hesablanan kursun davam etdirilməsi zəruridir. 
Bunun  üçün  milli  innovasiya  sisteminin  formalaşması  zəruri  şərtdir.  Milli 
nnovasiya  Sisteminin  əsas  formalaşma  elementi  kimi  aşagıdakıları  göstərmək 
olar:   
- strateji məqsədlərə uygun innovasiyaların yaradılması [təminedici innovasiyalarla 
yanaşı,  yeni  texnologiyalar,  yeni  bazarlara,  yeni  istehlakcılara  cıxışa  təhrikedici 
innovasiyalar] ; 
-      KT  sirkətlərinin  sürətli  artımı,  intelektual  resurslar  bazarı,  elmtutumlu 
məhsullar bazarı və s. bazarların yaradilması və inteqrasiyalı inkişafı; 
-  Yeni  institutların  formalaşdırılması:  texnoloji  transfer  mərkəzləri,  innovasiya 
klasterləri,  strateji  innovasiyalı  transmilli  alyansların,  qlobal  innovasiya 
firmalarının  yaradılması;  biznes  subyektlərinin  yeni  qarşılıqlı  münasibətlərinin 
inkişafı- şəbəkə, interaktiv, virtual; 
-  Müasir    sivilizasiya  tələbləri  səviyyəsində  qanunvericilik  bazası  yaratmaq  – 
Intellektual  mülkiyyət  hüquqlarının  qorunması  haqqinda  qanunlar,  informasiya 
təhlükəsizliyinin  qorunması;  Milli  Innovasiya  Sisteminin  bütün  elementlərinin 

---