Microsoft Word Mahmudova sebine doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
29 − Firma əmtəəni xaricə satmaq üçün iki üsuldan istifadə edə bilər. Bunlardan birincisi birbaşa ixrac, digəri isə birbaşa xarici investisiyanın həyata keçirilməsi ilə xaricdə istehsalın təşkil edilməsi və kapital ixrac edən ölkənin daxili bazarında əmtəə satışının təşkil edilməsidir. Bundan əlavə, kapital dövlət ticarət maneələrini daha asan keçir və firmaya bu və ya digər ölkənin bazarında möhkəmlənməyə imkan verir. − Xarici ticarət və birbaşa xarici investisiya ümumi hərəkətverici amillərə malikdirlər. − Xarici ticarət və birbaşa xarici investisiyalar qarşılıqlı surətdə bir-birlərini stimullaşdırırlar. Belə ki, ilkin ixrac mümkün investisiyaları stimullaşdırır, investisiyalar isə öz növbəsində özləri ilə yerli müəssisələr və digər xarici filiallar tərəfindən istehsal edilməyən kapital tutumlu və digər əmtəələr gətirirlər. − Xarici investisiyalar kapitalı idxal edən ölkələrin yerli müəssisələri, həm də bu ölkələrdə yerləşən xarici filiallar və qız şirkətləri tərəfindən ixracı stimullaşdırır. − Hökumətin ticarətə münasibətdə həyata keçirdiyi siyasət birbaşa investisiyaların axınına güclü təsir göstərir. Belə ki, ticarət siyasətinin liberallaşdırılması investisiya sahəsində liberallaşdırmanın həyata keçirilməsi ilə nəticələnir. Bu cür “ikiqat” effekt dünya üzrə birbaşa xarici investisiya axınlarının güclənməsinə səbəb olur. − Çoxsaylı tədqiqatlar göstərir ki, investisiyanın həm ixracı, həm də idxalı ə mtəə ixracını stimullaşdırır. Ölkədən investisiya axını əmtəə idxalına dəstək verir. Ölkəyə investisiya axını isə idxalın həcminin azalmasına cüzi təsir göstərir. − Birbaşa xarici investisiyaların və xarici ticarəti aparıcı subyektləri kimi transmilli şirkətlər çıxış edirlər. 30 Dünya təcrübəsi göstərir ki, kapitalı idxal edən ölkə üçün birbaşa xarici investisiyalar digər beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq formalarına nisbətən bir sıra potensial üstünlüklərə malikdir. Birincisi, onlar əmtəə və xidmət istehsalına kapital qoyuluşunun sabit mənbəyi kimi çıxış edirlər, texniki yardım, nou-hau, idarəetmənin və marketinqin qabaqcıl metodlarının transfertlərini təmin edirlər. kincisi, xarici investisiyalar xarici borclardan və kreditlərdən fərqli olaraq ölkənin xarici borcuna əlavə yük olmur, əksinə onun ödənilməsi üçün vəsaitlərin ə ldə edilməsinə şərait yaradır. Üçüncüsü, birbaşa xarici investisiyalar milli iqtisadiyyatın dünya iqtisadiyyatına daha səmərəli inteqrasiyasına imkan verir, ixrac diversifikasiyasına şə rait yaradır. Birbaşa xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatına müsbət təsirini aşağıdakı istiqamətlər üzrə qruplaşdırmaq olar: 1. Transmilli şirkətlərin qız şirkətlərinin və filiallarının yaradılması iqtisadiyyata kapital qoyuluşlarının artımına səbəb olur ki, bu da əmək məhsuldarlığının artımı və məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə nəticələnir. 2. Birbaşa xarici investisiyalar texnologiyaların, idarəetmə və marketinq bacarıqlarının ötürülməsinə şərait yaradır. 3. Birbaşa investisiyalar ixrac bazarlarına çıxışı genişləndirir, belə ki, transmilli ş irkətlərdən digər dövlətlərin daxili bazarlarına əmtəə ixracı kanalı kimi aktiv surətdə istifadə edilir. 4. Transmilli şirkətlər filialların potensial zərərlərini tam örtmək qabiliyyətinə malikdirlər. Əgər filialların əməliyyatları qeyri-rentabellidirsə, onda gəlirlər repatriasiya edilir və deməli, kapital qoyuluşları əldə edilmiş mənfəət hesabına özünü doğruldur. Birbaşa xarici investisiyaların mənfi effektləri kimi aşağıdakıları göstərmək olar: 31 1. Yerli şirkətlər tərəfindən milli istehsal və milli inkişaf strategiyasının seçimi üzərində nəzarətin itirilməsi. stehsalın müəyyən sahələri üzrə nəzarət faktiki olaraq xaricilərin əlinə keçir ki, bu da inkişaf strategiyasının müəyyən edilməsinə öz təsirini göstərir. 2. Birbaşa xarici investisiyalar milli şirkətləri qeyri-ədalətli rəqabət əsasında daxili bazardan çıxara bilər. 3. Birbaşa xarici investisiyalar, əgər filialların istehsalı iri həcmli idxal tələb edirsə, kapitalı idxal edən ölkənin tədiyyə balansına mənfi təsir göstərə bilər. Bu zaman istehsal xarici bazara deyil, daxili bazara daha çox istiqamətləndiyi halda mənfi effekt daha güclü olacaq. 4. Uzunmüddətli perspektivdə birbaşa xarici investisiyaların dəyəri bahalaşa bilər. Belə ki, kapital qoyuluşları nə qədər uzunmüddətlidirsə, repatriasiya edilən gəlirlərin və “royalti”nin məbləği bir o qədər çox olacaq. “ nvestisiyanın qocalması” baş verə bilər, yəni elə bir an yetişə bilər ki, ölkədən çıxarılan gəlir ölkə iqtisadiyyatına yatırılan birbaşa investisiyaların həcmindən çox ola bilər. Kapitalın beynəlxalq hərəkəti prosesi kifayət qədər dinamikdir və hazırda o bir sıra yeni xüsusiyyətlər əldə etmişdir. Sahibkar kapitalının miqrasiyasının müasir tendensiyalarına aşağıdakıları aid etmək olar: 1. Kapital ixracının dinamikası bir qayda olaraq əmtəə və xidmət ixracının dinamikasını, dünya ÜDM-nin artım tempini əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir. Belə ki, 1996-2000-ci illər ərzində əmtəə və xidmət ixracının illik artım tempi 3,4%-ə bərabər olduğu halda investisiyalar üzrə bu göstərici 40,4%-ə bərabər olub. 2. Firmaların beynəlmiləl birləşmələrinin və alınmalarının sayı artır. Qovuşma və birləşməni müşayiət edən kapital qoyuluşlarının həcmi 2002-ci ildə 370 mlrd. dollara bərabər olmuşdur ki, bu da birbaşa xarici investisiyaların 57%-nə bərabərdir. 3. Xarici investisiyaların dünya bazarının əsas subyekti kimi transmilli ş irkətlərin rolunun artımı. BMT-nin göstəricilərinə görə, transmilli şirkətlərin sayı Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|