Microsoft Word mahmudlu ayxan doc

 

73

qiymətləndirilməsini  keçirmək,  amortizasiya  ayırmalarının  hesablanması  üsulunu 

müəyyən etmək hüqüquna malikdir. 

Amortizasiya

 – əsas istehsal fondlarının dəyərinin buraxılan məhsulun üzərinə 

tədricən  keçirilməsidir.  Amortizasiya  özünü  əsas  vəsaitlərin  və  qeyri-material 

aktivlərinin bərpası üçün olan maliyyə ehtiyatları kimi göstərir. 

Amortizasiya  siyasəti  dövlətin  ümumi  elmi-texniki  siyasətinin  əsas  tərkib 

hissələrindəndir.  Amortizasiya  normalarını  müəyyən  edərək  və  amortizasiya 

ayırmalarını  və  onlardan  istifadəni  qaydaya  salaraq  dövlət  ayrı-ayrı  sahələrdə 

istehsalın xarakteri və tempini nizamlayır. 

Amortizasiya

  –  əsas  fondların  fiziki  və  mənəvi  aşınması  dəyərinin  pula 

ifadəsidir.  Amortizasiya  ayırmaları  bir  neçə  üsulla  müəyyən  edilir:  xətti,  azalan 

qalıq və s. 

Sürətli amortizmsiya metodu müəssisəyə imkan verir ki, inflyasiya şəraitində 

çəkilən  xərcləri  tez  bir  vaxta  geri  qaytarsın  və  onu  avadanlıq  parkının 

təzələnməsinə yönəltsin. 

Müəssisənin  amortizasiya  siyasəti

  –  xüsusi  maliyyə  resurslarının 

formalaşması siyasətinin tərkib hissəsi sayılır. Müəssisənin amortizasiya siyasəti 2 

istiqamətdə mövcud olur: mühasibat və vergi uçotu. 

Məlum  olduğu  kimi,  müəssisənin  amortizasiya  siyasətinin  əsas  məsələləri 

aşağıdauılardan ibarətdir: 

1.

 

Amortizsiya  olunan  əmlakın  qiymətləndirilməsi  və  yenidən 

qiymətləndirilməsi. 

2.

 

Ə

sas  vəsaitlərin  və  qeyri-material  aktivlərinin  faydalı  istifadə 

müddətinin müəyyən olunması. 

3.

 

Amortizasiya ayırmalarının seçimi və əsaslandırılması metodları. 

4.

 

Amortizasiya ayırmalarından məqsədli istifadənin təmin olunma. 

5.

 

Ə

sas vəsaitlərin təkrar istehsalının daha effektli formasının seçimi. 

6.

 

Vergi ödənişlərinin optimallaşdırılması. 

Amortizsiya  siyasətinin  əsas  kapitalın  idarə  olunması,  xüsusi  investisiya 

resurslarının formalaşı siyasətinin tərkib hissəsi kimi baxmaq olar. 

---

 

74

 

                                                                                    Cədvəl 3.1.4. 

qtisadiyyata yönəldilən investisiyalar 

(milyon manat) 

 

2005 

2010 

2011 

2012 

2013 

nvestisiya  qoyuluşları  bütün 

mənbələr üzrə (daxili və xarici 

investisiyalar 

6733,4 

14118,9 

17048,8 

20250 

21974 

1. Azərbaycanın statistik göstəriciləri. Bakı, 2014. 

 

Azərbaycan iqtisadiyyatına yönəldilən investisiyaların həcmi ildən-ilə artır ki, 

bunu yuxarıdakı cədvəl məlumatları xarakterizə edir. Belə ki, iqtisadiyyata qoyulan 

investisiyaların həcmi 2005-ci ildə 6733,4 milyon manat olduğu halda, bu məbləğ 

2010-cu ildə 14118,9 milyon manatı, 2013-cü ildə isə 21974 milyon manatı təşkil 

etmişdir.  Müqayisə  ilə  götürülsə  isə  2005-ci  ilə  nisbətən  investisiyanın  həcmi 

2013-cü ildə 15240,6 milyon manat artmışdır. 

Dövriyyə  vəsaiti,  debitor  və  kreditor  borclarının  idarəolunması  siyasəti.  Bu 

istiqamətdə  maliyyə  siyasəti  hazırlanan  zaman  burada  əsaç  problem  maliyyənin 

idarəolunmasıdır. Deməli, müəssisədə maliyyə fəaliyyətinin idarəolunması sistemi 

səmərəli  təşkil  olunarsa,  o  zaman  xüsusi və  borc  alınmış  vəsaitlərdən  də  effektiv 

istifadə olunar. 

Müəssisədə maliyyə siyasəti hazırlanan zaman dövriyyə vəsaitindən səmərəli 

istifadənin əsas amili olan dövriyyə vəsaitinin dövriyyəsi əsas problem kimi nəzərə 

alınır. 

Müəssisədə  dövriyyə  vəsaitindən  səmərəli  istifadə  bir  sıra  göstəricilərlə 

müəyyən  edilir:  dövri  sürəti  (bir  dövriyyənin  gün  hesabı  ilə  müddəti);  dövretmə 

ə

msalı  (satılan  məhsulun  həcminin  hər  bir  manat  dövriyyə  vəsaitinə  nisbəti) 

dövriyyənin  yüklənməsi  əmsalı  (hesablnmış dövr  ərzində  dövriyyə  vəsaiti  ilə baş 

verən dövriyyənin sayı). 

---

 

75

Dövriyyə vəsaitinin dövriyyəsi satışdan əldə edilən gəlir (plan və ya hesabat 

dövrü  üçün)  və  plan  ili  üçün  dövriyyə  vəsaitinin  ortaillik  qalığı  əsasında 

hesablanılır. 

Plan  və  faktiki  dövriyyəni  müqayisə  etməklə  dövriyyə  vəsaitinin 

dövriyyəsinin  sürətlənməsi  və  ya  yavaşılması  müəyyən  edilir.  Nəticədə 

dövriyyədən vəsaitlərin mütləq və nisbi azad olması baş verir. 

Dövriyyədən  vəsaitin  nisbi  azad  olmasının  haqq-hesabı  aşağıdakı  kimi 

aparılır: 

 

(min manat) 

 

Göstəricilər 

Ə

vvəlki il 

Hesabat dövrü 

1. 

Satılan məhsulun maya dəyəri 

10000 

11000 

2. 

Dövriyyə  vəsaitinin  orta  illik 

qalığı 

2000 

2100 

3. 

Dövretmə əmsalı 

5 

5,24 

4. 

Bir  dövriyyənin  uzunluğu  (gün 

hesabı ilə) 

72 

68,7 

  

Beləliklə,    hesabat  dövründə  dövriyyə  vəsaitinə  olan  tələbat  (əvvəlki  ilin 

dövriyyəsindən asılı olaraq – 5) 2200 min manat (11000:5), faktiki olaraq isə 2100 

min manat olmuşdur. Deməli, burada nisbi azad olma (qənaət), (2100-2200)=100 

min manata bərabərdir. 

Bazar  münasibətləri  şəraitində  dövriyyə  vəsaitindən  istifadənin  keyfiyyətinin 

xarakteristikası kimi aşağıdakılardan istifadə edilir: 

- xüsusi dövriyyə vəsaitinin mövcudluğu; 

- xüsusi dövriyyə vəsaiti ilə təmint əmsalı. 

Müəssisənin  maliyyə  fəaliyyətinin  idarəolunması  siyasətinin  mühüm  tərkib 

hissəsini uçot siyasətinin hazırlanması təşkil edir

. 

Müəssisədə  uçot  siyasətini  işləmək  üçün  birinci  növbədə  müəssisənin 

maliyyə-iqtisadi  vəziyyəti  təhlil  olunmalı  və  təhlilin  nəticələrinə  əsasən  uçot 

siyasətinin  bir  neçə  variantının  əsasları  hesablanılır.  Uçot  siyasəti  ilə  əlaqədar 

---