Microsoft Word mahmudlu ayxan doc
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
54 sonrakılardan ibarətdir: məlumatların torlanması, sistemləndirilməsi, verilməsi və saxlanması, qərarların qəbul edilməsi və s. Maliyyənin idarəolunmasında idarə subyektinin funksiyalarına daxildir; planlaşma, proqnozlaşdırma, təşkil olunma, tənzimləmə, stimullaşma, nəzarət və s. Bazar şəraitində müəssisələrin maliyyəsinin idarəolunmasının təşkili müəyyən priniplər əsasında qurulur. Bu prinsiplərə daxildir; təsərrüfat sərbəstliyi; özünümaliyyələşmə; maddi-maddi məsuliyyət; fəaliyyətin nəticələri üçün maraqlı olmaq; maliyyə ehtiyatlarının təşkili və s. belə ki, müasir dövrdə mülkiyyət formasından asılı olmayaraq sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən bütün müəssisələr təsərrüfat və maliyyə sferasında real sərbəstliyə malikdir. Müəssisənin fəaliyyətinin bütün istiqamətlərində sərbəstliyi kommersiya hesabının xüsusiyyətləri ilə əlaqədarodır. Kommersiya hesabının əsas məqsədi mənfəət əldə etməkdir. Mənfəətin əldə edilməsi üçün müəssisə özü sərbəst qaydada müəyyən edir; nə istehsal etməli, hansı həcmdə istehsal etməli və kimə satmalı. Deməli, müəssisə mənfəətin alınması üçün xərclərini, onların istiqamətlərini və maliyyələşmə mənbələrini sərbəst qaydada müəyyən edir. Bazar iqtisadiyyatı şə raitində müəssisələrin öz fəaliyyətlərində sərbəst olmalarına baxmayaraq, dövlət, vergilər, amortizasiya siyasəti, büdcədənkənar fondlar, kredit və s. istiqamətlərdə onların fəaliyyətində iştirak edir. Təsərrüfat subyektlərində maliyyənin təşkilinin ən mühüm prinsiplərindən birini özünümaliyyələşmə təşkil edir. Belə ki, sahibkarlıq fəaliyyəti üçün özününmaliyyələşmənin təmin olunması və ən mühüm şəraitlərdən biridir. Özünümaliyyələşmə istehsal və satış xərclərinin öddənilməsini, istehsalın genişləndirilməsini, maliyyə-kredit orqanları qarşısında öhdəliçilitklərin yerinə yetirilməsini, müəssisədə iqtisadi həvəsləndirmə fondlarının təşkilini nəzərdə tutu rvə bütün istiqamətlərdə investisiyaların xüsusi vəsait, yəni mənfəət, amortizasiya ayırmaları və s. hesabına aparılmasını tələb edir. Beləliklə, bazar münasibətləri şə raitində təsərrüfatçılığın təşkilati-hüquqi formalarından asılı olmayaraq kommersiya fəaliyyəti göstərən müəssisələr özünümaliyyələşmə prinsipi əsasında işləyirlər ki, bu da özündə aşağıdakı xərclərin ödənilməsini nəzərdə tutur: 55 - məhsul istehsalı və satışı ilə əlaqədar xərcləri; - istehsalın genişləndirilməsi xərcləri; - iqtisadi həvəsləndirmə fondlarının təşkil xərcləri; - maliyyə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar xərclər; - sair xərclər. Özünümaliyyələşmə yuxarıda qeyd edilən xərclərin müəssisənin öz xüsusi pul vəsaiti heabına ödənilməsini nəzərdə tutur. Lakin, müəssisələr xəruri hallarda öz dövriyyələrinə kredit də cəlb edilə bilərlər. Bazar münasibətləri şəraitində sahibkarlıq fəaliyyəti maliyyənin təşkilinin ən mühüm prinsiplərdən biri olan maliyyə ehtiyatlarının təşkilini zəruri edir. Çünki, müasir dövr sahibkarlardan risk tələb edir. Lakin riskin nəticəsi mənfəət və ya zərərlə başa çata bilər. Bu isə müəssisələrdə maliyyə ehtiyatlarının təşkilini tələb edir. Müleiyyət formasından asılı olmayaraq bütün müəssisələr xalis mənfəət hesabına maliyyə ehtiyatını formalaşdırır. Müəssisə öz təsərrüfat – maliyyə fəaliyyətinin nəticələri üçün maddi məsuliyyət daşıyır ki, bu da kommersiya fəaliyyəti göstərən müəssisələrdə maliyyənin təşkilinin mühüm prinsiplərindən biridir. Bunun üçün müəssisələrdə müəyyən məsuliyyət sistemi var, yəni, bu prinsip müəyyən maliyyə metodları ilə təmin edilir. Belə ki, əgər müəssisə müqavilə və hesablaşma intizamını pozarsa, vergi öhdəliklərini yerinə yetirməzsə və s. o zaman ona qarşı müəyyən maliyyə sanksiyaları tətbiq ediləcəkdir. Yəni o cərimə və s. ödəməlidir. ş in nəticələrinə görə ayrı-ayrı işçilər və müəssisə rəhbəri də məsuliyyət daşıyır. Məsələn, müəssisə rəhbəri vergi qanunvericiliyinin pozulmasına görə inzibati məsuliyyət daşıyır. Müəssisələrdə maliyyənin təşkilinin mühüm prinsipini fəaliyyətin nəticələri üçün maraq təşkil edir. Bazar münasibətləri şəraitində sahibkarlıq fəaliyyətinin məqsədi təsərrüfat fəaliyyətini mənfəətlə başa çatdırmaqdır. Deməli, müəssisə kollektivi və rəhbərliyi müəssisənin iş fəaliyyətinin nəticələrinin mənfəətli olması üçün maraqlıdırlar. Maddi marağı isə ancaq müəssisə gəlirinin və mənfəətinin həm
56 dövlətin və həm də müəssisənin mənafeyinə cavab verən sistemlə bölüşdürülməsi yolu ilə təmin etmək olar. Ə gər müəssisənin maliyyə vəziyyəti pisləşərsə və maliyyə öhdəliklərini yerinə yetirə bilməzsə, o zaman ona qarşı hətta müflisləşmə sanksiyası da tətbiq oluna bilər. Sahibkarlıq fəaliyyətinin nəticələri üçün işçilər, müəssisə rəhbərləri, dövlət və s. maraqlıdırlar. Məsələn, işçilər üçün yüksək əmək haqqının müəyyən edilməsi; müəssisə üçün dövlət tərəfindən optimal vergi siyasətinin tətbiq edilməsi; dövlətin mənafeyi müəssisənin rentabelli işləməsi ilə təmin edilir. Maliyyənin təşkilinin prinsipləri mülkiyyət formalarından və iqtisadiyyatın sahələrindən asılı olmayaraq bütün müəssisə və təşkilatlara aiddir. Lakin müəssisələrin təşkilati-hüquqi formaları və sahə xüsusiyyətləri də hər bir müəssisədə maliyyənin təşkilinə birbaşa təsir göstərir, yəni müəssisələrdə maliyyənin idarəolunmasının təşkili bir sıra faktorlardan asılıdır və onlara aşağıdakıları göstərmək olar; - müəssisələrin müəyyən təşkilati-hüquqi formalara aid olması; - müəssisələrin mülkiyyət hüquqi olan müəyyən subyektlərə məxsus olması;
2012 2013 2014 Dövlət
10942 9230
9208 9087
Bələdiyyə 1759
1756 1755
1758 Xüsusi
74310 59407
62143 68642
Xarici 4693
3937 4404
4922 Qarışıq
1712 1302
1456 1601
1. Azərbaycanın statistik göstəriciləri. Bakı, 2014.
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|