Microsoft Word Magistr-dissertas doc
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
13 də reallaşdırılan məkanın müvafıq qanunvericiliyi əsasında da təyinatı vardır. Buradakı fərq o, qədər kəskin olmasa da, statistik hesabatlanmalar prosesində normativ-huquqi bazaya istinad əsas götürülür. Orta biznes daxili iqtisadi konyukturadan asılı olaraq qrupu daxilində rəqabətə istinad edən oxşar prinsiplər əsasında təşəkkül tapır. Adından göründüyü kimi bu biznes kateqoriyası müvafiq sferada orta aralıqlığı nişan verir. Belə aralıq isə çox zaman sadəcə olaraq qızıl orta kimi dəyərləndirilir. Lakin bazar iqtisadiyyatının bu günkü reallıqları fonunda qızıl ortalıq prinsipini heç də biznesin bu növünə qətiyyətlə şamil etmək olmaz. Çünkü iqtisadi məkanda biznesin kiçik qolu daha manevrli hesab olunur. Əsasən daxili bazara köklənərək əmtəə və xidmətləri reallaşdıran kiçik biznes öz təsnifat həlqəsində istənilən inkişaf etmiş təsərrüfat sisteminin ayrılmaz hissəsini təşkil edir. Çevikliyi ilə fərqlənən kiçik biznes sahibkarlıq üçün daha əlverişli imkanlar açır. Əgər böyük biznes ümumtəsərrüfat səmərəliliyinin artırılmasına xidmət edirsə, kiçik biznes təsərrüfata elastiklik və mobillik yaradaraq tezdəyişən struktura texniki perspektivlər verir. O, çox asanlıqla yeni şəraitə adaptasiya olunur, müasir texnologiyaları mənimsəyir və riskdən çəkinməyərək yeni istehsal sahələri yaradaraq innovasiya işlənmələrinin fövqündə dayanır. Şəxsi təşəbbüslərə əsaslanaraq gəlir məqsədi güdən iqtisadi fəaliyyət kimi biznes istehsal, kommersiya və maliyyə tipində növ müxtəlifliyinə görə müvaflq bölgüyə məruz qalır. Hər bir biznes tipinə uyğun olan başlıca funksiyalar, əlamət- lər və fəaliyyət meyarları xasdır. Tipoloji müxtəlifliyə baxmayaraq biznes növləri bu və ya digər funksiyalar çevrəsində həmcinsləri ilə qarşlıqlı əlaqədədirlər. Biznesin növlər və əlamətlər üzrə bölgüsünü daha aydın təssüratını vermək üçün aşağıdakı sxemə diqqət yetirək: 14 Sxem 1. B ZNES N NÖVLƏR N N ƏSAS ƏLAMƏTLƏR stehsal biznesinin siyasi və iqtisadi stabillik şəraitində və real bazar iqtisadiyyatı sferasında xüsusi mövqeyi vardır. Məramını əmtəə, pul, ticarət mübadilə əməliyyatları təşkil edən kommersiya biznesi isə ölkə iqtisadiyyatının inkişafında mühüm təminatçı rolunda çıxış edir. stehsal biznesindən fərqli olaraq kommersiya biznesində mühüm əlamət olaraq nəyi almaq və harada yenidən satmaq əhəmiyyət daşıyır. Maliyyə biznesi isə kommersiya fəaliyyətinin xüsusi növü olaraq mənfəət əldə etmək üçün alqı-satqı obyekti kimi spesifik əmtəələr, pul, valyuta, qiymətli kağızlar ticarətini əhatə edir. Biznesin fəaliyyətinin növ müxtəlifliyinin sahəvi məkanı daha genişdir. O, adi ticarət əməliyyatlardan başlamış ən yüksək riskli fəaliyyətləri, vençur biznesi və hətta hərbi biznesi də özündə əhatə edir. Bununla belə biznes fəaliyyətinin strukturu yuxarıda qeyd olunan üş əsas istiqamət üzərində qurulur. Biznesin mənsub olduğu xüsusi subyektləri vardır və o, ictimai-iqtisadi sistemin tələbləri əsasında quruluş alaraq insan cəmiyyətinin bütün tarixi formalarında kateqoriya xarakterlidir. Biznes subyekti istənilən sövdələşmənin Məhsul, əmtəə, iş, xidmət, informasiya istehsalı Əmtəə və xidmətlərin alqı-satqısı Pul, valyuta, qiymətli kağızlar ƏSAS FUNKS YALAR FƏAL YYƏT N MÜHÜM MEYDANLARI stehsal müəssisə və təşkilatları Ticarət təşkilatları, əmtəə birjaları Banklar, fond birjaları, sığorta və trast B ZNES STEHSAL KOMMERS YA MAL YYƏ 15 aktiv tərəfıdir. O, sövdələşməyə hazırlıq və reallaşma prosesində hüquq və məsuliyyətlərin məcmusunu təşkil edir. «Biznes subyekti» termini hər bir ölkənin normativ-hüquqi sənədlərinə müvafıq olaraq müxtəlif cür şərh edilə bilər. Lakin bu şərhin hamı üçün mümkün ümumi olan cəhətləri vardır. Belə ki, biznes subyekti qismində fiziki və hüquqi şəxslər, bələdiyyələr və sair bu kimi təsisatlar çıxış edə, işgüzar maraqları rəhbər tutaraq müvafiq ərazi qanunvericiliyi şəraitində istənilən kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. Sahibkarlar, istehlakçılar, muzdla işləyənlər və dövlət strukturları biznesin subyektlərini təşkil edir və aşağıdakı təsnifatla xarakterizə olunurlar. Cədvəl 1. B ZNES SUBYEKTLƏR VƏ ONLARIN Ə SAS XARAKTER K CƏHƏTLƏR B ZNES N SUBYEKTLƏR ŞGÜZAR MARAQLAR B ZNES N ƏSASLARI Sahibkarlar Gəlirlərin əldə edilməsi stehsal vasitələri üzərində şəxsi mülkiyyət Fərdi və kollektiv istehlakçılar stehlak tələblərinin ödənilməsi stehlak şeyləri üzərində şəxsi mülkiyyət Muzdla işləyənlər Şəxsi gəlirlər şçi qüvvəsi üzərində şəxsi mülkiyyət Dövlət strukturları və bələdiyyələr Ümumi dövlət proqramlarının və bələdiyyə layihələrinin reallaşması stehsal vasitələri üzərində dövlət və bəbdiyyə mülkiyyəti Beynəlxalq və milli ictimai təşkilatlar Nizamnamə tələblərindən irəli gələn öhdəliklər Kollektiv və səhmdar mülkiyyət Biznes fəaliyyətinin səmərəliliyi onun mühit kompozisiyasının dəyərləndir- məsindən keçir. Bu baxımdan biznes mühiti həm daxili və həm də xarici mühit əlamətləri üzrə təsnifləşdirilir. Biznesin xarici mühit anlayışı ətraf mühitin amil və şərtlərində əhatə olunaraq, firmanın fəaliyyətinə təsir göstərir və ondan qarşılıqlı reaksiya tələb edir. Biznesin xarici mühiti aşağıdakı hissələrlə səciyyəvidir: Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|