Microsoft Word kip\307aklar

Fakat  Türkler  bu  defa  hücûm  için  acele  etmediler.  Han  Balamir,  bayrağı  öptü;  güvenli  bir 

şekilde  yemin-temennî  kelimelerini  telâffuz  etti  ve  ancak  ondan  sonra,  eski  Türk  geleneği 

üzerine, Tengri işâreti ile askerleri kutsadı. Ve ordu, düşman üzerine harekete geçti. 

Atlılar,  düşman  safları  önünde  ayağa  kalktılar.  Savaş  şarkısı  duyuluyordu.  Okçular  ileriye 

çıktılar.  Islık  çalan  okların  salvosu,  düşmanı  korkuya  düşürdü.  Alanların  başları  üzerinde, 

sanki  kötü  ruhlar  uğuldamaya,  cadılar  belâ  çağırmaya  başlamışlardı.  Ordu  telâşa  düştü... 

Fakat bu, sâdece psikolojik bir saldırı idi. Başarılı da oldu. 

Bahâdır-okçular, bunu devâm ettirdiler. Onların ağır okları çok hızlı idiler. Alanları, yumurta 

kabuğu  gibi,  bakır  pusatlar  korumaktaydılar:  Türk  okları  onları  delip  geçtiler.  Asker  safları 

çöktüler. Panik başladı. Savaş, ancak o zaman arzûlanan istikâmeti aldı. Türkler hızla kılıçları 

çektiler  ve  çaldılar,  çaldılar,  çaldılar...  Yorulmadan  çaldılar.  Irmak  kandan  artık  kıpkırmızı 

olmuştu. Toprak artık cesetten kararmıştı. Her şeyi kestiler, doğradılar. 

Türkler muzaffer olarak gittiler. Ve iki yıl kanlı Don’a dönmediler; sakinleşmek için toprağın 

zamâna ihtiyâcı vardı. 

Ancak  372  yılında,  öncüler  ilk  yürüyen  evleri  tekrar  buraya  sürdüler.  Bu  defa,  şehirler  ve 

kasabalar için yerler seçmeye... Arkeologlar, Don üzerinde tam bu sırada temeli atılmış olan 

hemen bütün eski şehirleri kesin olarak tesbit ettiler. Kıpçaklarca! 

Böylece  Tanais  ırmağı  için  Don  adı  yerleşip  pekişmiş  oldu.  Veya,  Kumukların  bâzan 

söyledikleri gibi, Ana-Don (Anne-Don) adı. 

Don, aslen Türkçe bir kelimedir (bu kelime çok önceleri “dalgalı arâzî” mânâsına geliyordu). 

Eski Altay’daki Don-Terek, Don-Hotan ve diğerleri  ile mukâyese  ediniz... Demek ki, Türkler 

bu  kelimeyi  biliyorlardı;  bu  söz  onlarca  kullanılıyordu.  İsim,  ırmağın  dümdüz  bir  bozkırda 

değil, sırtları - tepeleri olan bir bozkırda aktığını vurguluyordu. 

İşte kısa ve mânâlı bir isim neyi ifâde ediyor. 

TÜRKLER AVRUPA’DA

 

Bozkır  yerleşim  yerleri,  Altay’dan  çok  çok  uzağa  taşındılar.  Çok  çok  uzağa,  batıya,  uçsuz 

bucaksız  ülkelerin  sınırına  taşındılar.  Dünyâda  artık  onun  benzeri  büyüklükte  bir  devlet 

yoktu. 

En  iyi  yıllarındaki  Roma  imparatorluğu,  Deşt-i  Kıpçak’ın  dörtte  biri  büyüklüğünde  bir  alana 

bile  sâhip  değildi.  Bizans  hakkında  ise  konuşmak  gereksiz;  onun  yüzölçümü,  bozkır 

ülkelerinin ancak bir-iki yurtuyla (bölgesiyle) mukâyese edilebilir. 

Büyük Bozkır’ın doğusundan batı sınırına, Orta Avrupa’dan taygalı İlin ırmağı kıyılarına kadar 

sekiz ay alıyordu. 

Kıpçaklar,  gayr-i meskûn (şeneltilmemiş) toprakları  şenelttiler. Bu topraklar sâyesinde  ülke 

büyüyüp  gelişti.  Tabiî  ki  o,  mayalı  hamur  gibi,  kendi  kendisine  büyümedi.  İnsanlar 

yolsuzlukla,  şiddetli  kışlarla,  kuraklıkla,  ilkbahar  taşkınlarıyla  sürekli  mücâdele  ettiler.  Ve, 

şehirleri  ve  kasabaları,  yolları  ve  geçitleri,  tarlaları,  bahçeleri,  kanalları,  otlakları  geride 

bırakarak tekrar gittiler. 

Bu,  çok  güç  bir  iş:  Şeneltilmemiş  toprakları  şeneltmek.  Her  defasında,  her  şey  yeniden 

başlıyordu.  Yollar,  geçitler,  kasabalar,  tarlalar,  şehirler...  Ve yıldan  yıla  hep  böyle  oldu.  Bir 

ömür boyu. 

---

Elbette düşmanlarla çatışmalar da oldu. Fakat, bunlar o kadar büyük, –Don için olduğu gibi– 

meydan  savaşı  büyüklüğünde  değillerdi.  Kıpçakların  gücünü  Avrupa’da  biliyorlardı: 

Rivâyetler, onların ordularının çok önlerinde koşuyorlardı. 

Kılıç  ve  pulluk,  savaş  atı  ve  koyun  sürüsü,  savaşçı  ve  çoban...  Büyük  kavimler  göçünün 

armasında  bunlar  vardı;  onu,  bunlar  sembolize  ediyorlardı.  (Onlara  inşaatçı,  zanaatkâr, 

demirci,  silâhçı,  dokumacı,  hattâ  şarapçı  ve  ekmekçi  katıldı.)  Şeneltilmemiş  toprakları 

şeneltmek, ancak kendi işlerini kendileri yapan ustaların gücüyle olabilirdi.   

Ustaların temaları Türk milleti oldu! Büyük kavimler göçü, başka ülkelerin ve kavimlerin fethi 

değil,  göçenlerin  kendi,  yeni,  ülkelerini  kurma  hâdisesidir.  Bozkırı  –her  zaman  tavsif 

edilegeldiği  gibi–  pis  Tatarlar  ve  saldırgan  göçebeler  değil,  asıl  hünerli  ustalar  ve  çalışkan 

insanlar iskân ve ihyâ ettiler. 

Kıpçaklar,  V.  yüzyılda  Desna  ırmağı  yakınında,  yüksek  kıyılarda,  Türkçe  “birinci”  mânâsına 

gelen Birinçi (daha sonraki Bryaneçsk) şehrinin temelini attılar; bu şehir, daha sonra Deşt-i 

Kıpçak’ın başkenti, Avrupa’nın îtibarlı bir şehri oldu. 

Güzel bir yer. Bozkır burada ormanla, Türk dünyâsı ise Kuzey Avrupa ile buluştu. Şimdi, bu 

şehri Bryansk olarak tanıyorlar. Kuşkusuz, eskiler şehir hakkında susuyorlar. Ancak, mahallî 

arkeologlar,  geçmişi bin  beş yüz yıldan  daha az olmayan  buluntulara  şaşırıyorlar. Fakat  bu 

“tuhaf/garip” buluntuların doğuşunu kimse îzâh edemiyor. Şehirliler, kendileri, kendi şehirleri 

hakkında  hiçbir  şey  bilmiyorlar.  Onlar,  eski  binâların  kerpiçlerini  ve  temellerini,  zaman 

zaman  toprak  içinde  buldukları  kilden  yapılmış  kap-kacak  kırıntılarını,  altın  mâmulleri 

görüyor ve hayret ediyorlar. 

Onlara  şaşıracak  ne  var.  Burada  bin  yıl  onların  atalarının  dili  çınladı.  Fakat,  bunu 

hatırlamıyorlar... Eski şehrin şimdi târihi yok; onu, I. Petro’nun buyruğu üzerine, unuttular. 

Daha doğrusu, sildiler. 

Oysa Birinçi, Türk dünyâsında çok mühim bir rol oynadı. Burada baş din-adamı yaşıyordu ve 

onun  “beyaz  garipleri”  (Kıpçaklar,  kendi  vâizlerini  böyle  isimlendiriyorlardı).  Şehir,  Büyük 

Bozkır’ın rûhî/mânevî merkezi idi. Kutsal yerleriyle. 

Zengin  demir  cevheri  yatakları,  ona  büyük  bir  ehemmiyet  kazandırdı.  Onun  için  merkezdi! 

Mâdenlerin yanı başında ise şehirler. Pek çok şehirler ve siteler. 

Meselâ,  Büyük  kavimler  göçü  sırasında  Tolu  (bugünkü  Tula)  şehrinin  temellerini  attılar. 

Zanaatkârların,  metalürji  uzmanlarının,  silâh  yapımcılarının  ve  basit  ustaların  şehri.  Tolu, 

Türkçe  “Tolum”  (“silâh”)’dan  geliyor...  Ne  yazık  ki  bu  şehir,  çoktandır  geçmişsiz  yaşıyor; 

sanki  rüyâda  gibi  yaşıyor.  Büyük  Bozkır’ın  ve  Türk  kavminin  eski  târihiyle  bütün  bağlarını 

kestikleri gibi, onunkini de kestiler. 

Eski  Kursıka’nın  (bugünkü  Kurska’nın)  kaderi  o  kadar  hüzün  verici  ki.  Bu  nasıl  bir  şehirdi? 

Sâkinleri  neyle  meşgûl  oluyorlardı?  Toponomi,  bunu  açık  bir  şekilde  îzâh  ediyor:  “Savaşa 

hazır”. İsmi Türkçe’ye böyle tercüme ediyorlar. Başka bir deyişle, “muhâfız şehir”. 

Karaçev  şehri  de,  askerî  kalk  borusu  sesleriyle  uyanan  bir  şehirdi...  Bu  savaşçı-şehirler, 

Birinçi’nin uzak ve yakın civârını korudular. Diğer şehirler kendi ustalıklarıyla ve atölyeleriyle 

yaşadılar:  Kipenza  (Penza),  Buruninej  (Boronej),  Şapaşkar  (Çeboksarı),  Çelyaba 

(Çelyabinsk), Bulgar... Onlarca şehir. 

Deşt-i Kıpçak şehirlerini yollar, posta birbirine bağladılar.   

Bu  uzun  zaman  içinde  Baltavar  (bugünkü  Poltava)  şehri  büyüdü;  o,  ticâretle  şöhret 

---