Microsoft Word fuattez doc

 
323 
gördüğümüz  yelpaze  Hellen  sanatında  karşımıza  çıkmamaktadır.
611
  Karaburun  II’deki 
kline  sahnesinin  Akhaemenid  dünya  ile  ilişkide  olduğu  açıktır.
612
  Özellikle  Anadolu-
Pers mezar stellerinde bu ilişki rahatlıkla kurulabilmektedir. Hellen sanatında genellikle 
yataklar  üzerine  uzanmış  pek  çok  davetlinin  betimlendiği  ve  birkaç  hizmetkarın  eşlik 
ettiği  kline  sahnelerinde  bulunmaktadır.  Batı  Anadolu  örneklerinde  Karaburun  II’de 
olduğu  gibi  tek  bir  yatak  üzerindeki  tek  bir  kişinin  etrafında  çok  daha  kalabalık 
hizmetkarlar grubunun bulunduğu sahneler yaygındır. 
Mezar  ikonografisiyle  ilişkili  olan  başka  bir  konu  ise  mezar  sahibinin  kahramanlığını 
vurgulayan  savaş  sahneleridir.  Bu  sahneler,  sadece  Karaburun  II    (Lev.  32;  33)  ve 
Tatarlı’da (Lev. 44: e) resmedilmiştir. Karaburun II’de Hellenler ile Persler, Tatarlı’da 
skitler ile Persler arasındaki savaş
613
 betimlenmiştir. Her iki sahnede de Perslerin üstün 
gelmekte  olduğu  net  bir  şekilde  anlaşılmaktadır.  Her  iki  betimde  de  Persler  soldan 
gelmekte, yenilgiye uğramış karşı taraf ise sahnenin sağında yer almaktadır. Sahnenin 
ortasında  Pers  komutanı  hasmı  üzerinde  galip  gelmiş  olarak  gösterilmiştir.  Pers 
komutanı Karaburun II’de at üzerinde düşmanına mızrağını saplarken, Tatarlı’da yaya 
olarak düşmanına kılıç saplamaktadır.  
Tatarlı’nın savaş sahnesinin merkezindeki figür (Lev. 46: a, b) ile sol başta (Lev. 45: a) 
yer alan iki figür dışında tüm Pers askerleri tiara takmakta ve at üzerinde bulunmaktadır. 
Bu  üç  figür,  saçları,  sakalları,  kıyafetleri  ve  başlarındaki  taçları  ile  diğer  Pers 
figürlerinden  ayrılmaktadır.  Benzer  kıyafette  ve  duruştaki  betimleri  Persepolis 
kabartmalarında  görmekteyiz.  Persepolis  kabartmalarında  Pers  kralları  genellikle 
imparatorluğun  her  köşesinden  gelen  hediyeleri  kabul  ederken  ya  da  kendisi  için 
düzenlenmiş  şölenlere  katılırken  tasvir  edilmiştir.  Bir  Pers  kralının  düşmanla  birlikte 
tasvir edildiği tek yer, Dareios tarafından yaptırılan Bisütun kabartmasıdır. Burada kral 
yerde  yatan  düşmanın  üzerine  bir  ayağıyla  basmaktadır.
614
  Bu  duruş  Tatarlı’da  ortada 
                                                 
611
 Dentzer 1982, 284 vd. 
612
 Karaburun II’nin diğer resimlerinde de aynı ilişki kurulabilmektedir. 
613
 Summerer 2005, 135; Calmeyer 1993, 14-15; Borchhardt 2002, 95. 
614
 Jacobs 1987, Taf. 3.1. 

---

 
324 
yer alan Pers figürü ile aynıdır. Bunun yanı sıra figürlerin başında yer alan surlu taç bir 
Pers başlığı olan kidaristir.
615
  
Burada betimlenen savaşın I. Dareios’un  skitlere karşı yaptığı savaş olduğu ve büyük 
kral  Dareios’un  tasvir  edildiği  konusunda  görüşler  vardır.
616
  Tatarlı’da  çalışan 
sanatçının, Pers eserlerinden etkilendiği anlaşılmaktadır. Savaş sahnesinin merkezindeki 
figür  giysileri  ve  duruşuyla  Bisütun’da  betimlenmiş  olan  Dareios’tur.  Sahnenin  en 
solunda  ok  atan  benzer  figürler  Dareios’un  komutanlarını  sembolize  ediyor  olmalıdır. 
Sahnede  yer  alan  tek  savaş  arabası  içersinde  ok  atan  figür  tiara  takmaktadır.  Burada 
mezar  sahibi,  kralın  hemen  arkasında  arabası  ile  savaşa  katılmış  olarak  gösterilmiş 
olmalıdır.  Arabayı  çeken  iki  kırmızı  at,  diğer  at  figürlerine  göre  çok  daha  özenli 
çizilmişlerdir. Ayrıca bu figürün diğer ok atan Pers figürlerinden farklı olarak sol elini 
kullandığı dikkati çeker. Bu da burada hayali bir kahramanı ve hayali bir savaşı değil, 
yaşanmış bir savaşa katılmış gerçek bir kişiyi temsil ettiği fikrini desteklemektedir.  
Pers  etkili  steller  üzerinde  av  sahneleri  sıklıkla  betimlenen  bir  konu  olmasına  karşın 
incelediğimiz  eserler  içersinde  sadece  Kızılbel’de  karşımıza  çıkmaktadır.  Kızılbel 
mezar odasının  doğu  duvarı  II.  frizinde  geyik  avı  (Lev.  21:  b),  III.  frizinde bataklıkta 
geçen  domuz  avı  (Lev.  23:  a)  sahneleri  bulunmaktadır.  Mezarın  güney  duvarında  ise 
aslan avı sahnesi (Lev. 27: b, c) yer almaktadır.  
Betimlemelerde  görülen  av  sahnelerinin  kökeni  doğuya  dayanmaktadır.
617
  Aynı 
zamanda  av  sahneleri  Asur  saray  kabartmalarında  da  görülür.
618
  Akhaemenid  sanatta 
görülen  kral  ve  beraberindekilerin  betimlendiği  av  sahneleri  aslında  birer  saltanat 
simgesidir. Bu tip sahneler sadece mimari kabartmalarda veya mezar stellerinde değil, 
Anadolu-Pers sanatının başka ürünleri olan mücevher ve sikkelerde de farklı stilde fakat 
aynı  temada  yer  almaktadır.
619
  Anadolu-Pers  stel  ve  kabartma  eserlerinde  tek  cins 
hayvan  avı  nadir  olarak  görülmektedir.  Genellikle  geyik  ve  domuz  avı  aynı 
                                                 
615
 Thomson 1965, 125-126, figs. a-h. 
616
 Calmeyer 1993, 14-15; Borchhardt 2002, 95. 
617
 Cremer 1984, 91 vd.  
618
 Barnett 1975, Abb. 127. 
619
 Karagöz 2003, 40. Mühür baskıları için ayrıca bkz. Kaptan-Bayburtluoğlu 1988. 

---

 
325 
kompozisyon  içinde  yer  almaktadır.  Kızılbel  resimlerinde  ise,  ya  tek  bir  türe  ait  bir 
hayvan,  ya  da  aynı  türe  ait  birden  fazla  hayvan  avı  sahneleri  bulunmaktadır.  Güney 
duvarının III. frizinde aslan avında yem olarak boğa kullanıldığı görülmektedir. Aslanı 
yönlendirmek üzere de ellerinde kalkan ile kovalayıcılar betimlenmiştir. Doğu duvarı II. 
frizinde avcıların  doğal  ortamlarına  yayılmış  olan  geyiklere  yaklaşmasını  gösteren  bir 
sahne betimlenmiştir. 
Kızılbel  güney  duvarı  II.  frizinde  yer  alan  aslan  avı  sahnesinde  kovalayıcılar  soldan, 
okçular sağdan koşarak çok iyi organize edilmiş bir avı canlandırmaktadır(Lev. 27: b, 
c). Bataklıktaki domuz avı, geyik sürüsü, boğanın yem olarak kullanılması ile avlanan 
aslan  sahneleri  simgesel  olmalarından  daha  çok  bölgede  yaşayanların  gerçek  bir 
faaliyetidir.  Hitit  mparatorluk  kasesinde
620
  görülen,  geyiği  yem  olarak  kullanma 
hareketi Kızılbel aslan avı sahnesinde boğayı yem olarak kullanma anlayışıyla aynıdır. 
Geyik  sürülerinin  doğal  ortamlarında  serbest  olarak  betimlendiği  sahne  Alacahöyük 
orthostatlarında da bulmaktayız. Bu da bize Mellink’in de işaret ettiği üzere Kızılbel’de 
Demir Çağı’ndan beri devam eden bir Anadolu geleneğinin varlığını göstermektedir.
621
 
Güney  duvarın  dar  olan  II.  frizindeki  aslan  avı  kompozisyonu  Arkaik  Dönem’de 
görülen simetrik düzen içindedir. Ancak resimlerin işlenişindeki kalite, bu frizin duvar 
ressamlarının repertuarının bir parçası olduğunu göstermektedir.
622
  
ncelemiş olduğumuz örneklerde sadece Kızılbel’de mitolojik konuların tasvir edildiği 
tespit  edilmiştir.  Mezar  odasının  güney  duvarının  II.  frizinde  Medusa’nın  başının 
kesilmesi (Lev. A, b), IV. frizde ise Troilos’un Akhilleus tarafından pusuya düşürülmesi 
(Lev.  28:  c,  d)  mitosları  betimlenmiştir.  II.  frizdeki  sahnede  iki  Gorgon  sola  doğru 
koşmakta, başı kesilen Medusa sağda yerde oturmaktadır. Medusa’nın kesik boynundan 
Khrysaor  ve  Pegasos  çıkmaktadır.  Medusa’nın  Perseus  tarafından  başının  kesilmesi 
sahnesi  vazo  resimlerinin  yanı  sıra  mimari  ile  bağlantılı  taş  eserler  üzerinde  de 
karşımıza  çıkmaktadır.  Kızılbel  örneğinde  de  Perseus  Medusa’nın  başını  kesmiş  ve 
kaçarken  gösterilmiştir.  Kıbrıs’ta  bulunmuş  kireçtaşından  Golgoi  lahdinin  kısa 
                                                 
620
 Jacob 2002, kat. no. 101, 554-555. 
621
 Mellink 1998, 63. 
622
 Mellink 1998, 60. 

---