68
Tüpürəsən surətinə, nakişi ad verəsən.
***
Hekayət.
Bir sərxoş evindən çıxıb küçənin ortasına yıxıldı, qusub
ağız-burnunu buladı. Bir it gəlib onu yalamağa başladı. Elə
təsəvvür etdi ki, adamdır, oiun üz-gözünü təmizləyir. Təşəkkür
edib dedi: «Allah sənin balalarını sənə çox görməsin». İt bir
ayağını qaldırıb onun üzünə fəvvarə vurdu. Sərxoş dedi:
«Afərin sənə, ağa, üzümü yumaq üçün isti su da gətirdin».
Q i t ə
Sərxoş rəva görərsə, çirkin qusuntu ilə
Öz bığını bulayıb yaxasını pak etsin.
Layiqdir o sərxoşun çirkab olmuş bağını,
Bir it isti sidiklə yuyub təmiz pak etsin.
***
LƏTİFƏ. Bir culfa bir alimin evinə əmanət qoymuşdu.
Bir neçə gündən sonra ona ehtiyacı oldu. Alimin evinə getdi,
gördü, döşəkcə üstə əyləşib, qarşısında cərgə ilə oturan uşaqlara
dərs verməklə məşğuldur. Dedi: «Ey ustad, o əmanətə
ehtiyacım var». Dedi: «Bir saat otur, dərs qurtarsın, verərəm».
Bir saat oturdu, dərs uzandı, o isə tələsirdi. Alimin adəti bu idi
ki, dərs deyərkən, başını yırğalayardı. Culfa elə bildi ki, dərs
demək elə baş yırğalamaqdan ibarətdir. Dedi: «Ey ustad, mən
sənin əvəzinə başımı yırğalayaram, sən get, mənim əmanətimi
gətir ki, tələsirəm». Alim bunu eşitdikdə gülüb dedi:
Q i t ə
Məclisdə dəm vurar şəhər fəqihi
1
,
1
Фягищ – Шярият ганунларыны билян, фигщ елминдян
69
Bilirəm hər elmi tamam, mükəmməl.
Lakin ondan hər nə sual etdikdə
Ya başın bulayar, ya oynadar əl.
***
LƏTİFƏ. Bir kor qaranlıq bir gecədə, əlində çıraq, çiy-
nində sənək, yol gedirdi. Bir dələduz ona yanaşıb dedi: «Ay ax-
maq, gecə və gündüz sənin qarşında eyni, qaranlıq və işıq sənin
gözündə bərabərdir, bu çırağın nə faydası var?» Kor gülüb
dedi: «Çıraq mənim üçün deyil, sənin kimi kor dələduzlar
üçündür ki, mənə toxunub bardağımı sındırmasınlar».
Q i t ə
Nadanın halını tez bilər nadan,
Bilikli olsa da İbn-Sinadan,
Kora tənə vurma «gözlüyəm» deyə,
Kor da öz işində gözlüdür inan.
***
LƏTİFƏ. Vəhm ibn Fazil nəql edir ki, bir dostumla yolda
durub söhbət edirdim. Bir arvad gəlib qabağımda dayandı və
diqqətlə üzümə baxmağa başladı. Onun bu hərəkəti çox uzun
çəkdiyi üçün qulamı göndərdim, səbəbini öyrənsin. Qulam geri
qayıdıb dedi: «Deyir: mənim gözüm böyük bir günah etmişdi,
ona cəza vermək istəyirdim, nə qədər düşündüm, bu çirkin
sifətə baxmaqdan daha ağır cəza tapa bilmədim».
Q i t ə
Yuyulmadı günahdan gözlərimin naməsi,
Onu iki yüz dəfə göz yaşımla yudumsa.
Qurtarmaqçın sabah mən qiyamətin odundan,
башы чыхан рущани, дин щцгугшцнасы.
70
Bu gün baxıb o çirkin üzünə, verdim cəza.
***
LƏTİFƏ. Cahiz
1
deyir: «Məni heç belə utandıran
olmamışdı. Bir gün bir arvad məni tutub heykəltəraş dükanına
apardı. Təəccüb etdim. Səbəbini heykəltəraşdan soruşdum.
Dedi: bu arvad mənə bir şeytan surəti yaratmağı sifariş etdi.
Mən dedim, şeytan görməmişəm, necə düzəldim? Tutub səni
gətirdi, dedi: «Bax, belə!»
1
Ъащиз – Ялъащиз. Ясил ады Ямир ибн Бящрдир.
Мяшщур яряб алим вя йазычысы. Бир сыра гиймятли
ясярлярин мцяллифидир. (773–869)
71
Q i t ə
Qəribə yanağın, əcəb üzün var.
Bu günə salammaz kimsə özünü.
Şeytan surətini çəkmək istəyən,
Gəlib görməlidir sənin üzünü.
***
LƏTİFƏ. Birisi bir çirkin adamın dua etdiyini,
günahlarının bağışlanıb, cəhənnəm odundan nicat istədiyini
gördü, dedi: «Dostum, bu çirkin üzü də sən cəhənnəmdən
əsirgəyirsən və onun odda yanmasına heyfsilənirsən?!»
Q i t ə
Sən üzünü görməyirsən, bu üzdən
Sənə deyil, qoy baxana vay olsun.
Bu üz ilə səni odda yaxsalar,
Sənə deyil, qoy yaxana vay olsun.
***
LƏTİFƏ. Çirkin üzlü birisi bir həkimin yanına gedib dedi
ki, ən çirkin yerimə bir çiban çıxıbdır. Həkim dərhal diqqətlə
onun üzünə baxıb dedi: «Yalan danışma, mən sənin üzünə
baxıram, orda heç bir çiban görmürəm».
Q i t ə
Şəriətdə rəva deyil çirkin yerlər görünə.
Ona görə örtülüdür beldən aşağı yerlər.
Axı sənin hər yerindən çox çirkindir sifətin,
Başqa yerdən çox üzünü örtsən, məqbul görünər.
***
72
LƏTİFƏ. Böyük burunlu bir kişi bir arvadı istəyir, özünü
ona belə tərifləyirdi: «Mən az yatan, ağırbatman, tədbirli, arvad
şıltağına səbirli bir adamam». Arvad dedi: «Səbirli olmasaydın,
qırx il o boyda burunu gəzdirə bilməzdin».
Q i t ə
Nə vaxtadək hara gəldi soxacaqsan burnunu?
Buna-ona mane olan burnun yaman böyükdür.
Hər an sənin əyilməyin taət üçün deyildir.
Yer üstünə səni əyən daşıdığın bu yükdür.
***
LƏTİFƏ. Zarafatcıl bir adam üz-gözünü tük basmış
birisinə dedi: «Tez ol, nə qədər ki, üzün başına çevrilməyib,
tüklərini qırxdır».
Q i t ə
Xacə hər gün bir tük çəksə üzündən,
Tüklərinin sayı olmaz müəyyən.
Çünki bir az keçən kimi haman tük
Bitəcəkdir öz yerində yenidən.
***
LƏTİFƏ. Xəlifə bədəvi bir ərəblə nahar edirdi. Birdən
ərəbin tikəsində bir tük gördü, dedi: «Ya ərəb, o tükü tikəndən
götür». Ərəb dedi: «Tikədə tükü seçə biləcək qədər diqqətlə
adamın ağzına baxan bir şəxsin süfrəsində çörək yemək haram-
dır». Sonra and içdi ki, bir də onun çörəyini yeməsin.
Q i t ə
Süfrə açan zaman evin sahibi,
73
Qonağı güdməsi yaxşı deyildir.
Yediyi şeylərə gözaltı baxıb,
Saymasın qəlbində tikəni bir-bir.
***
LƏTİFƏ. Bir dəstə adam oturub insanların kamilliyindən
və naqisliyindən danışırdı. Onlardan biri dedi: «Kimin iki görən
gözü yoxdursa, yarımadamdır, kimin evində gözəl arvadı
yoxdursa, yarımadamdır, kimin dəniz səyahətindən xəbəri
yoxdursa, yarımadamdır». Orada bir kor var idi, hələ
evlənməmiş və səfər görməmişdi, qışqırıb dedi: «Əzizim, əcəb
söz danışırsan, sən ki belə başlamısan, yarımadam nədir, mənə
heç adam demək olmaz»...
LƏTİFƏ. Bəhlul Harun-ərrəşidin yanına gəldi. Vəzirlər-
dən biri dedi: «Ey Bəhlul, muştuluğumu ver. Əmirəlmöminin
səni öküz və eşşəklərə sərkərdə təyin etmişdir».
Bəhlul dedi: «Mənə qulaq as, əmrimi yerinə yetir, sən də
mənim rəiyyətlərimdənsən».
Q i t ə
Müjdə verdin: öküzə, eşşəyə mən şah olum,
Belə şaha rəiyyət, a kəlləxər özünsən.
Dedin, mənim qoşunum ayı, donuz olacaq,
Bu hesaba birinci girən nəfər özünsən.
***
LƏTİFƏ. Zalım şahlardan birinin dövründə bir dövlətli
öldü. Həmin zalım şahın vəziri onun oğlunu çağırıb soruşdu:
«Atan nə qoyub getmişdir?» Oğlu dedi: «Var-dövlətdən filan
və filanı, varislərdən isə böyük vəziri, bir də ki, mən yazığı,
fəqiri».
Vəzir güldü, dedi, onun mirasını ikiyə böldülər, yarısını
Dostları ilə paylaş: |