Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ subyektləri
- 1.6.Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun sistemi, funksiyaları və prinsipləri
- Ümumi hissə
- Beynəlxalq nəq- liyyat hüququ- nun funksiyaları
- Təqsirə görə məsuliyyət prinsipinə görə
43
(məhdud) beynəlxalq hüquq subyektliyi 1 əldə etməklə hakimiyyət xarakterli beynəlxalq nəqliyyat münasibətlərində subyekt qismində iştirak edirlər. Qeyri-hökumət beynəlxalq təşkilatlara gəldikdə isə, qeyd etmək lazımdır ki, onların üzvləri dövlətlərdən deyil, ayrı-ayrı ölkələrin şəxslərindən ibarətdir. Odur ki, belə təşkilatlar hakimiyyət səlahiyyətinə malik olmurlar. Bu xüsusiyyət isə onları beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququnun subyekti olmaq imkanından məhrum edir. Bu səbəbdən ayrı-ayrı ölkələrin fiziki və hüquqi şəxsləri beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququnun subyekti hesab edilmir. Beləliklə, beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququnun iki kateqoriyada subyekti vardır: dövlət və hökumətlərarası beynəlxalq təşkilatlar. Dövlət universal (ümumi) beynəlxalq hüquq subyektliyinə, hökumətlərarası beynəlxalq təşkilatlar isə məhdud (funksional) beynəlxalq hüquq subyektliyinə malikdir. Beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququnun subyektləri dedikdə beynəlxalq nəqliyyat daşıma prosesində, yəni xarici elementli daşıma münasibətlərində (daşıma öhdəliklərində) iştirak edən şəxslər başa düşülür. Bu münasibətlər qeyri-hakimiyyət xarakterli əlaqələr olduğuna görə onlarda hakimiyyət səlahiyyətli (funksiyalı) subyektlərin iştirak etmələri tələb olunmur. Buna görə də beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququnun subyektləri aşağıdakılardan idarətdir: - yükgöndərən; - yükalan; - daşıyıcı.
1 Веляминов Г.М.Международное экономическое право и процесс. М., 2004, с.63. Beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ subyektləri 44
Yükgöndərən və yükalan yük sahibi adlanır. Əgər dövlət yük sahibi rolunda çıxış edərsə, o, beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququnun subyekti kimi tanınır. Dövlət bu zaman beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququnun subyekti qismində hakimiyyət səlahiyyətindən (funksiyasından) istifadə etmir və qarşı tərəflə (kontragentlə), yəni daşıyıcı ilə bərabər hüquqlu sayılır. Belə hallarda dövlət mülki hüquq subyektliyinə malik olur. Ümumilikdə götürsək, beynəlxalq nəqliyyat hüququnun subyektlərinə aiddir: - dövlət; - hökumətlərarası beynəlxalq nəqliyyat təşkilatları; -yükgöndərən; - yükalan; - daşıyıcı.
və prinsipləri Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun sistemi dedikdə onun daxili strukturu başa düşülür. O, belə bir suala cavab verir: beynəlxalq nəqliyyat hüququ hansı elementlərdən təşkil olunmuşdur və bu elementlər arasında əlaqə necədir? Qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququnu təşkil edən hüquq normaları xaotik halda deyil, müəyyən ardıcıllıqla, daxili vəhdət halında düzlənirlər, yəni sistem halında yerləşirlər. Belə ki, həmin normalar subinstitutlarda, subinstitutlar isə, öz növbəsində, beynəlxalq nəqliyyat hüququ institutunda yerləşirlər. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ iki hissəyə ayrılır: - ümumi hissə; - xüsusi hissə.
ümumi xarakter daşıyan məsələləri tənzim edən hüquq Beynəlxalq nəq- liyyat hüququ- nun sistemi 45
normalarının sistemi başa düşülür. Bu normalar xüsusi hissəyə aid istənilən hər hansı konkret məsələyə tətbiq edilə bilər. Onlar beynəlxalq nəqliyyat-hüquqi münasibətlərin, subyektlərin, prinsiplərin, beynəlxalq daşıma müqaviləsinin və ümumi xarakterli digər məsələlərin tənzimlənməsinə həsr edilmişdir. Xüsusi hissə elə normalardan ibarətdir ki, həmin normalar konkret məsələləri tənzimləmək məqsədinə xidmət edir. O, özü aşağıdakı subinstitutlara (və ya yarıminstitutlara) bölünür: -beynəlxalq dəmir yolu hüququ; -beynəlxalq avtomobil hüququ; -beynəlxalq dəniz hüququ; -beynəlxalq hava hüququ; -beynəlxalq su (çay) hüququ; -beynəlxalq boru kəmər nəqliyyat hüququ; -beynəlxalq qarışıq (intermodal) daşımalar hüququ və s. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun funksiyaları dedikdə onun beynəlxalq nəqliyyat daşıma münasibətlərinə göstərdiyi təsir istiqamətləri başa düşülür. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ iki əsas funksiyanı yerinə yetirir: -tənzimləyici funksiya; -qoruyucu funksiya. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ tənzimləyici funksiyasına görə, beynəlxalq nəqliyyat daşıma münasibətlərini nizamlayır və onları qaydaya salır. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq nəqliyyat və beynəlxalq daşımalar sahəsində subyektlərin, beynəlxalq daşıma müqaviləsi iştirakçılarının hüquq və vəzifələrini müəyyənləşdirir. Bu, onun öz tənzimləyici funksiya həyata keçirməsini ifadə edir.
Beynəlxalq nəq- liyyat hüququ- nun funksiyaları 46
Beynəlxalq nəqliyyat hüququ qoruyucu funksiyasına görə, beynəlxalq nəqliyyat daşıma münasibətlərini hüquq pozuntularından mühafizə edir və beynəlxalq münasibətlərin normal inkişafını təmin edir. Əgər həmin münasibətlər pozularsa, beynəlxalq nəqliyyat hüququ onları müdafiə edir və təqsirli şəxslərə qarşı müvafiq məsuliyyət tədbirləri tətbiq edilməsini nəzərdə tutur. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ, xüsusən, daşıyıcının məsuliyyət məsələsinə prioritet əhəmiyyət verir. Ona görə ki, o, daşıma prosesini həyata keçirən subyektdir. Beynəlxalq nəqliyyat daşımalarının təşkili və həyata keçirilməsi zamanı beynəlxalq nəqliyyat hüququnun tətbiq edilən prinsiplərini, praktiki olarq, iki yerə bölmək olar: -ümumi prinsiplər; -xüsusi prinsiplər.
-beynəlxalq nəqliyyat münasibətlərində dövlətlərin suveren bərabərliyi prinsipi; -dövlətlərin qarşılıqlı əməkdaşlıq prinsipi; -dövlətlərin öz üzərinə götürdükləri öhdəliklərin vicdanla yerinə yetirməsi prinsipi və s. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun xüsusi prinsiplərinə isə aşağıda göstərilənlər aiddir: -təqsirə görə məsuliyyət prinsipi; -məhdud məsuliyyət prinsipi; -nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunması prinsipi; -nəqliyyat standartlaşdırılması prinsipi və s. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun iki ənənəvi prinsipinə qısaca toxunaq: təqsirə görə məsuliyyət prinsipi, məhdud məsuliyyət prinsipi.
təqsiri olduqda məsuliyyət daşıyır. «Əgər təqsir varsa, onda Beynəlxalq nəq- liyyat hüququ- nun prinsipləri Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|