momaswavliT
rusTavelis
quCas
?
(Rustaveli küçəsini yerini deyərsiniz?)
SegiZliaT, rom puri momawodoT?
(
çörəyi mənə verərsiniz?
)
Buradaca izah etmək lazımdır ki, sual
cümləsi –
xom ar iciT, dRes ra dRea
(bu gün hansı gündür?) - bilirəm cavabını deyil,
həmin
günü
söyləməyi
tələb
edir
(
xuTSabaTia, kviraa
....).
3. Stilistik səviyyə
Stilstik səviyyədə dil etikasının tədrisi
müəllimdən xüsusi səy tələb edir və dilə sahib
olmanın yüksək pilləsində əldə olunur. Nəzərdə
tutulur ki, həmsöhbət xoşagəlməz və şokasalıcı
sözlər və ifadələrdən necə boyun qaçırmalı və
onları efemistik ifadələrlə necə əvəz etməlidir.
Dil öyrənənə dəqiq informasiya verməliyik ki, bu
mədəniyyət üçün qəbuledilməz nədir: məsələn,
qadınlarla, uşaqlarla hansı mövzular barədə
söhbət aparmaq qadağandır (seksual mövzular, iş
münasibətləri və s.)…. Məsələn, əgər ingilisdilli
üçün -
ra seqsualurad gamoiyurebi
T!
N
(
necə də seksual görünürsünüz!
) – tamamilə
qəbul ediləndirsə və adresat belə bir tərifi
məmuniyyətlə
qəbul
edirsə,
Qafqaz
mədəniyyətlərinin (gürcü, Azərbaycan, erməni)
daşıyıcıları
üçün
analoji
ifadə
təsəvvüredilməzdir…
Kommunikasiya
zamanı
mənfi
informasiyanı
ötürdükdə
maraqlı
əvəzetmələrimiz var. Məsələn, təbii halda gürcü
həmsöhbət belə bir ifadədən çəkinəcəkdir:
ver
gadarCeba
! (sağ qalmayacaq) _ mütləq
evfemist
ifadələrlə
əvəz
edəcəkdir:
mdgomareoba
TiTqmis
unugeSoa...
(
vəziyyət təhlükəlidir
)
Duymaq-qavramaq fellərinə qarşı da çox
həssas yanaşılmalıdır: kommunikativ akt zamanı
həmsöhbət mütləq mənfi konnotasiyası olan
formanı açıq istifadə etməkdən çəkinəcəkdir:
`me
is ar miyvars, mZuls~ (mən onu sevmirəm,
nifrət edirəm) – bi ifadəni əvəz edəcəkdir:
CemTvis
miuRebeli
adamiania,
ar
mesimpaTiureba
(
mənim
üçün
qəbul
edilməzdir, xoşuma gəlmir
)
və s.
4. İntonasiya səviyyəsi
Dil bilmənin yüksək səviyyəsi intonasiya
səviyyəsində söylənilənin məzmunu ayırd etməyi
tələb edir:
aq ra xdeba?
_ (burada nə baş verir?) –
həqiqətən də marağı ifadə edə bilər və ya baş
verənə və ya fakta/hadisəyə qarşı daha aqressiv
yanaşmanı bildirə bilər.
modi CemTan, ori yava momitane!
(yanıma gəl, iki qəhvə gətir!) – intonasiya ilə
seçilir ki, nəzakətli formadır və ya tələbdir.
Müəyyən hallarda dil etiketi orfoepiya
səviyyəsində də ifadə olunur. Amma tələbələrə
izah etmək lazımdır ki,
gencvale/gencva –
genacvale-
nin əvəzinə qəbul edilən deyil…
* * *
Dil etiketini öyrəndikdə tədrisin kom-
munikativ prinsipini həyata keçirmək vacibdir.
Etiketin “düsturlarının” didaktik material kimi
çatdırılması əvəzinə tələbələrə kommunikasiya
vəziyyətini yaratmaq lazımdır, hansılarda bu
düsturları
seçmək
imkanını
verəcəyik.
Tapşırıqlarda sosial, kontekstual və vəziyyət üzrə
fon
əks
olunmalıdır,
yəni
tələbələri
hazırlamalıyıq ki, nəyi, harada, necə, nə üçün
deyəcəklərini ayıra bilsinlər və dil repertuarından
düzgün seçim etsinlər.
Bəzi hallarda tələbələrin ana dilləri və
öyrəndikləri dillərin etiketinin müqayisəsi dil
öyrənənlər üçün əhəmiyyətli tərəqqi gətirə bilər.
Xüsusilə də avtentik materialların istifadəsi ef-
fektlidir. Bu da tədris prosesini təbii, real kom-
munikasiya şərtləri ilə maksimum yaxınlaşdırır.
İkidilli təhsil, #8, 2011
5
İstifadə olunan ədəbiyyat
İldiko, 2010 - Ildiko Csajbok-twerefou –language etiquette and culture in teaching of foreign languages,
2010
İngilis, ikinci dil kimi..., 2011 - Teaching English as a Foreign Language, http://www.ehow.
com/how_2170747_prepare-teach-english-abroad.html
Saimedo, I, 2006 – Qeyri-gürcüdilli məktəblər üçün dərslik, “Saimedo”, 2006.
ŞavTvaladze, 2006 – N. Şavtvaladze, Bilik, Gürcü dili ingilisdillilər üçün; Kitab I; Nəşriyyat “Leqa”, Tbi-
lisi, 2006 il;
Şaraşenidze, 2010 - N. Şaraşenidze, Midamo (ünsiyyət üçün vəziyyətlər və qrammatika) Tbilisi, 2010.
Ketevan Gochitashvili
Ivane javakhishvili Tbilisi State University
Kakha Gabunia
CCIIR
The role of Language etiquette while Teaching Georgia
as a Second Language
ABSTRACT
According to the newer methods and approaches of Second/Foreign Language, the main goal of the learn-
ing is to provide learners with the all necessary skills and knowledge that will help them to communicate
successfully while in the target language culture. There is a dialectic connection between language and cul-
ture. That’s why teaching by just offering grammar rules and forms, syntactic structures and artificial texts
is not enough to accomplish learning objectives. Learners, usually, are not prepared for the real commu-
nicative situations and are unable to overcome the adaptation process in the new language/cultural envi-
ronment. There are some reasons for these communicative failure, but from our point of view, the most im-
portant issue is the lack target language (culture) components.
Verbal communication is a essential part of communication. Naturally, language etiquette (regulated rules
of communication, the system of national stereotypes expressed verbally, the “solid formulas” of addressing
accepted by the society) teaching is a very important task for the language teachers.
In the paper we are discussing the different levels of language etiquette realization. While teaching Geor-
gian as a second language we should take into consideration the components listed as follows:
lexical-phraseological level _ special words and sayings, the forms of addressing as well, which
are characteristic for Georgian Language.
Grammatical level _ Georgian polite plural; Interrogative sentences substituting declarative in or-
der to protect the polite tone etc.
Stylistic level _ how to choose and use adequate euphemisms, words of rejection and etc.
Intonational level _ the way of changing imperative and categorical tone using the proper intona-
tion.
Speech organizing level _ the samples of organizing of communication process, involvement, quit-
ting, interrupting the speech and etc.
The paper contains the practical suggestions on which level of the language learning and for obtaining of
which competences the components can be offered to the students.
İkidilli təhsil, № 8, 2011
6