Microsoft Word be-8-24. 12 azeri
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
bu elementlərinin kommunikasiya funksiyası ilə istiadəsi mükəmməl olmayacaqdır. 1. Leksiki –frazeoloji səviyyə Leksiki-frazeoloji səviyyədə dili öyrənənə xüsusi sözlər və ifadələri təklif etmək lazımdır, bunlar onlara həm gündəlik, qeyri-rəsmi nitqdə, eləcə də müxtəlif kommunikasiya məsələlərinin (işgüzar, rəsmi, akademik) həllində lazım olacaqdır.
Bunlardır: a. Salamlaşma: gamarjoba / gamarjobaT (Salam) dila (saRamo) mSvidobisa ( Sabahınız (axşamınız xeyir )) salami (Salam) mogesalmebiT (Sizi salamlayırıq) Dili öyrənənə salamlaşmanın bütün bu formalarını elə ilkin səviyyədə çatdırmalı və izah etməliyik ki, gürcü dilində bu formalar fərqli kommunikativ vəziyyətlərdə isitfadə olunurlar: məsələn
qeyri-rəsmi salamlaşma zamanı, ingiliscə hi yaxud da rusca privet sözlərinə uyğun olaraq
və ya
salami
deyilir. Qeyri-rəsmi salamlaşma zamanı təbii ki, gamarjobaT, mogesalmebiT formaları is- tisna edilir. Bu cəhətdən dila (saRamo) mSvidobisa neytraldır, amma yenə də dostuna və ya həmyaşıdına belə bir müraciət az-az təsadüf edilir. Həmsöhbətin yaş və sosial vəziyyətini də nəzərə almaq lazımdır; demoqrafik mənsubiyyət (şəhər sakini, region sakini) də müəyyən rol oynayır.
İngilis dilindən fərqli olaraq təsadüfi tanışlar bir-birindən necəsən? (necəsiniz) soruşmurlar.
c. Təbrik gilocav/gilocavT ( Təbrik edirəm/təbrik edirik ) (ad gününü, yeni ili, milad bayramını..) Bu halda da registr seçilir ( həmyaşıdlarla və ya ailə üzvləri ilə ünsiyyət zamanı nəzakət formasının cəm şəklindən istifadə edilmir ); pra-
voslav xristianlarının əsas bayramı – Pasxa üçün xarakterik təbrikin spesifik forması var:
qriste aRdga! (Xristos dirildi), müqayisə: ingiliscə Happy eastern (şən Pasxa); amma bunu eyni dini mədəniyyətin nümayəndəsi asanlıqla qəbul edir (məs.,. rusca, müq.: Христос воскрес!).
! – xudahafisləşmənin bu
forması daha çox istifadə edilir və gələcək görüşün tezliklə baş tutacağını nəzərdə tutur. kargad brZandebodeT ! – bu ifadə xüsusilə hörmətli şəxsə qarşı istifadə edilir.
!) - bu
forma isə yaxınlar, həmyaşıdlar arasında istifadə olunur.
mSvidobiT! – xudahafisləşmənin bu forması görüşün uzun müddət və ya həmişəlik baş tutmayacağında istifadə olunur. momaval Sexvedramde!
– xudahafisləşmənin nəzakətli formasıdır və
tezliklə görüş ümidini nəzərdə tutur.
mSvidobiT brZandebodeT! – bu,
kargad brZandebodeT -ə uyğundur, amma məsafə daha çox vurğulanır.
– xudahafisləşmənin rəsmi İkidilli təhsil, #8, 2011 3
formasıdır; yaxınlara və özününkülərə, bir qayda olaraq, arzu edirsən: Zili nebisa! Xudahafisləşmə qaydalarında dil registrləri kifayət qədər aydın seçilir. Yaxın adama, ailə üzvünə
kargad brZandebodeT demək
olmaz, çünki müəyyən kinayə çalarını verir, tez- tez isə nailiyyətsiz kommunikasiya aktının və ya münaqişənin sonunda istifadə edilir (neqativ konnotasiyalıdır). Dilin tədrisi prosesində yaxşı olardı ki, imkan daxilində müəyyən frazeoloji ifadələrin və ya sözlərin etimologiyasını izah edək. Bu da dili öyrənənin koqnitik (idraki) bazasında möhkəm yer tutacaqdır. Məsələn, salamlaşma formasını (
) öyrətdikdə, öyrənilən dilin daşıyıcılarının mədəniyyətini öyrənmək üçün
və mSvidoba mənalarının əlaqəsinə bir növ “tarixi ekskursiya” keçirmək yersiz olmazdı (daim qəsbkarlarla mübarizədə olan kiçik ölkənin əbədi çətinliyi, bu da dildə öz əksini tapmışdır....).
Bu
ifadələrlə bölüşmək müxtəlif kommunikasiya vəziyyətində başqa-başqadır. Həmyaşıdlarla həddən artıq nəzakətli forma qəbul edilmir (həmsöhbət sadə bodiSi –dən
istifadə etməklə kifayətlənəcək, didi bodiSi və ya
bodiSs gixdi seçməkdən boyun qaçıracaqdır). Eləcə də qeyri-rəsmi mühitdə
və ya
momiteve - nin istifadə edilməsi qəbul edilmir.
Gürcü dilində, Avropa dillərindən fərqli olaraq profesoro! ,
və s. kimi müraciət formalarından istifadə etmək qəbul edilmir. Dili öyrənənə izah etməliyik ki, bütün bu hallarda
batono ... və ya qalbatono ...
formasından istifadə etməliyik. Bundan başqa gürcü dilində yaşca özündən böyüyə, vəzifəcə yuxarı pillədə duran şəxsə və ya yenicə tanış olan insana adı ilə müraciət etmək qəbul olunmur. Gürcü mədəni məkanında soyadı ilə müraciət edilmir və bu, “pis ton” kimi qəbul olunur. Müraciət formaları ilə sifətlərin seçilməsinə xüsusi diqqət verilməlidir. Məsələn, tamamilə yolverilməzdir ki, rəsmi şəxsə sayvarelo və
ya Cemo... (reqtoro, ministro və s..) müraciət edək və əksinə, yaxın adamlara müraciət zamanı da dil qadağaları təsir göstərir, belə demək olmaz:
(dili
öyrənənə lazımi vahidləri təklif etmək lazımdır: məs.:
Zvirfaso, sayvarelo... ).
ə) imtina etmək İmtina etmək kommunikasiya prosesinin iştirakçılarından xüsusi takt və diqqəti tələb edir. Avropa dillərinə uyğun olaraq gürcü dilində də imtinanı ifadə edən başqa-başqa vasitələr var. Tələbəyə izah etməliyik ki, ciddiyyət səviyyəsinə əsasən etiraz formaları seçilir:
(heç cür olmaz ) _ ciddi imtina. albaT, ar gamova ( yəqin, alınmaz ) _
bir az ciddi .
( təəssüf edirəm ki,imtina etməliyəm ) samwuxarod, ara... ( təəssüf ki, yox )
2. Qrammatik səviyyə Ümumiyyətlə, gürcü dilini öyrəndikdə b.a. “nəzakət formasının cəminin” öyrənilməsi çox vacibdir. Təcrübə göstərir ki, ana dillərində bu qrammatik kateqoriya olmayan gürcü dilini öyrənənlər gürcü dilini öyrənməkdə çətinlik çəkirlər. Qrammatik səviyyədə mühüm sual cümləsi əmr cümləsinin əvəzinə istifadə olunur:
İkidilli təhsil, № 8, 2011 4 Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|