Microsoft Word ?Bdurr?Him mhm doc
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
46
Rasional davranışın iqtisadi nəzəriyyəsi müxtəlif tələbatların məntiqə uyğun balansını nəzərdə tutur və fərdin hərəkətlərinə həzz almaq amillərinin təsiretmə qabiliyyətini nəzərə almır. Həmin amillər isə resursların iqtisadi nəzəriyyənin diktə etdiyi bölüşdürmədən fərqli bölüşdürülməsinə gətirib çıxara bilər. Bununla yanaşı, tez-tez belə davranış müşahidə edilir: insanlar hərdən bir tam həzz almağa çalışdıqda öz ehtiyaclarının tam ödənilməsi momentini və ya dövrünü müəyyən edirlər. Bu tip davranış sərayecə inkişaf etmiş ölkələr üçün, məsələn, insanların asudə vaxtlarında onlara xidmətlərin göstərilməsi sferası üçün daha xarakterikdir. Tələbatların ödənilməsi ilə əlqədar olan həzz almadan əvvəl diskomfort vəziyyəti yaranmalıdır. Bu, hələ haqqında qədim yunanların bəhs etdiyi ən ağıllı düşüncə qaydasıdır. Psixiatorlar onu qedonizmin təzadları qanunu (qedonizmin semantik mənası həzz almaq, ləzzət almaqdır ) adlandırırlar. Bu qanuna görə həddən artıq komfort həzz almağa əngəl ola bilər. Bu faktın mövcudluğu varlı ölkələrdə hərdən bir distrofiya hallarının: tələbatların ödənilməsinin ləzzət vermədiyinin meydana çıxmasının səbəbini izah edir. Həddən artıq komfort bizi sadə sevinclərdən də məhrum edir və daha güclü duyğular axtarmağa vadar edir. Bu mərhələdə həzz almanın ikinci mənbəyi: öz-özlüyündə stimulyasiyadan yaranan həzz alma meydana çıxır. Bu halda tələbat hər hansı bir şeyin çatışmamasını aradan qaldırmağa cəhd göstərmək nəticəsində yox, fərdin inkişafa öz töhvəsini vermək istəməsi nəticəsində yaranır. Bu, C. Nattenin dediyi kimi, motivasiyanın güclənməsi fazasıdır. Bu mərhələdə meydana çıxan yeni dəyişiklik və dissonanslar fərdlərdə tərəqqiyə və özünü inkişafa tələbat yaradır. A. Maslounun təbirincə bu özünü aktuallaşdırmağa tələbdır. nsanlar ehtizazdan ləzzət alırlar. Mübarizə, məqsədə nail olunması məqsədin özündən daha çox təmin olunma hissi yaradır. Qələbə anı keçdikdən sonra insan əldə etmək istədiyinə nail olduğuna görə, demək olar ki, təəssüflənir. Çox güman ki, insanlar passiv həyat tərzi keçirməkdənsə, nail olduqları ilə kifayətlənməkdənsə fəaliyyətə üstünlük verdiklərindən belə situasiyalarda onların ə ksəriyyəti qarşılarına daha əlçatmaz məqsədlər qoyur. Bu, insanların ətraf mühitin onları stimullaşdırmağa başlamasına və ya bu stimulaşdırmaqda davam etməsinə nail olmasına kömək edir. Bu tip stimulyasiyalardan irəli gələn ehtizazlar həmin 47
vaxt müşahidə olunan müvəqqəti gərginlikdən yaranır. Bu ehtizazlar komfort vəziyyətindən irəli gələn ehtizazlardan fərqlənir və uzunmüddətli olurlar. Çünki stimulyasiya insanların fantaziyası və yaradıcılığı üçün daha geniş imkanlar yaradır. ndi biz ehtizazın nə olduğunu və onun komfortla necə əlaqəli olduğunu başa düşə bilərik. Ehtizaz komfortun variasiyasıdır. Əgər xoşbəxtlik komfortun adi vəziyyətidirsə, onda o, istəklərin ödənilməsi intensivliyindən asılıdır. Əgər tələ- batlar əvvələr ödənildiyindən bir qədər çox (və ya daha çox) ödənilirsə, onda ehti- zazlar qeyri-məhddud olurlar. Əgər xoşbəxtlik komfortda deyil ehtirazazdadırsa, onda biz, onu yalnız yaddaşımızda müəyyən iz buraxan anlarda hiss edə bilərik. Psixoloqların nöqteyi-nəzərindən ehtizaz insanın davranışının mühüm amilidir. Bu, istənilən fərdi alıcının davranışının təhlilində nəzərə alınması zəruri olan prinsipial motivləşdirci gücdür. Fərdin firavanlığının determinantları. Praktiki psixoloqların insanların motivasiyası sahəsində əldə etdikləri nailiyyətlərin nəzərə alınması, bizə tələbatı daha geniş başa düşməyə imkan verir. Motivasiya sahəsində hər hansı bir nəzəriyyənin olmaması onları reallıqda müşahidə edilən alıcı davranışı ilə çox az ümumiliyyi olan və ilkin müddəa kimi baxılması mümkün olan normativ tövsiyələr verməyə vadar edir. Psixoloqların apardıqları tədqiqatlrara əsaslanaraq motivasiyanın bir sıra ümumi istiqamətlərini göstərə bilərik. Bu istiqamətlər motivasiyanın müxtəlifliyini izah edir və insanların firavanlığını şərtləndirən amillər hesab edilir. Bu determinantları üç qrupda: komfort, ehtizaz və stimulyasiyada birləşdirmək olar. Bu üç determinantın qarşılıqlı əlaqəsi, həmçinin insanların firavanlığı ilə onların əlaqəsi sxem formasında 2.2. saylı şəkildə verilmişdir (6 s 150 ). Fərdin şəxsi firavanlığını müəyyən edən üç motivləşdirici gücü yığcam formada aşğıdakı kimi təsvir etmək olar: • ki növ davranışın nəticəsi olan komforta cəhd edilməsi. Bu davranışlardan biri qomeostatik tələbatların ödənilməsi hesabına gərginliyi azaldır, digəri isə özünü yenilik, uyğunsuzluq, qeyri-müəyyənlik, risk və s. kimi qıcıqlandırıcılar vasitəsilə qəm-qüssə ilə mübarizə vasitəsi kimi təqdim edir.
48
. •
qaldırılmasından, digəri isə qıcıqlandırıcılardan yaranan ehtizazdır. • Stimulyasiyaya cəhd edilməsi. Stimulyasiyaya həm qəm-qüssə ilə mübarizə vasitəsi kimi, həm də müstəqil məqsəd kimi - gərginlik yaradılması, məmnunluq təklif etmək, fərdə özünün inkişafı və aktullaşdırılması imkan yaratmaq - cəhd göstərilir. Komforta cəhd edilməsi çatışmayan şeylərin, yəni müdafiə nemətlərinin təmin edilməsinə, ehtizaz və stimulyasiya isə kreativ nemətlərin əldə edilməsinə yönəldilir. Mühüm motivasiya gücləri haqqında olan bu təsəvvürlərə əsaslanmaqla fəslin ə vvəlində qoyulan marketinq sualına cavab tapa bilərik. Marketinqdən daha çox məhsul çeşidinin daima təzələnməsi, daha az görünən diferensiallaşdırma, müəyyən həyat tərzini təbliğ edən və mürəkkəb qavranılan mövqeləşdirmə, reklam və s. formasında istifadə edilməsi yalnız ehtizaza və stimulyasiyaya olan tələbata cavab verir. Bu tələbatlar əsas tələbatların kifayət qədər ödənildiyi və yeniliyin, Спесифик чатышмазлыглар (щяддян артыг эцcлц ещтизаз) Даьыныг дискомфорт (щяд- дян артыг зяиф ещтизаз) Гям-гцсся иля мцбаризя Эярэинлийин арадан галдырылмасы ЕЩТИЗАЗ (ДИНАМИК) СТИМУЛЙАСИЙА КОМФОРТ
ЦМУМИ ФИРАВАНЛЫГ Дойдурул- майан тялябат Дойдуру-
лан тялябат Дойдурул- майан тялябат
Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|