Microsoft Word 09 Drilling eia final az

Şahdəniz 2 Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

Fəsil 9 

Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf 

mühitə təsirin qiymətləndirilməsi, 

azaldılması və monitorinqi 

 

Noyabr 2013-cü il 

 

9/38 

Yekun variant

 

Bütün planktonlar üçün atqı  şleyfi ilə qarşılıqlı  təsir onun ətraf sulardan çəkilib 

götürülməsindən asılıdır və bu proses təmin edəcək ki, ayrı-ayrı plankton orqanizmləri şleyfdə 

bir neçə on saniyədən artıq qalmasın. 

 

“Heydər  Əliyev” adına qazma qurğusu üçün suyun götürülmə  və axıdılma temperaturları 

arasında fərqin az olmasına görə, atqının ölçülə bilən termik təsiri olmayacaq. 

 

Soyuducu suyun atqısı “İstiqlal” qazma qurğusu üçün dəniz səthindən 12,5m aşağıda, Heydər 

Əliyev adına qazma qurğusu üçün isə dəniz səthindən 10,9-12,9 m aşağıda həyata keçirilir. 

Ona görə də, bentik onurğasızlar ilə qarşılıqlı təsirə girmək potensialına malik deyil. 

 

Cədvəl 9.28-da Aşağı Reseptor Həssaslığını  əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması 

əsaslandırılır. 

 

Cədvəl 9.28  Reseptorların həssaslığı (Bütün reseptorlar) 

 

Parametr 

İzahı 

Qiymətləndi

rmə 

Davamlılıq 

Təsirə məruz qalma əhəmiyyətsiz səviyyədədir, çünki davamlılıq  yüksək 

dərəcədədir. 

1 

Mövcudluq 

Nadir, unikal, yaxud nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan növlər əhəmiyyətli 

dərəcədə mövcud deyil. 

1 

Cəmi 

2 

 

9.4.5.4 Təsirin əhəmiyyəti 

 

Cədvəl 9.29-da Fəsil 3-də  təsvir olunmuş  təsirin dərəcəsi üzrə meyarlara əsasən soyuducu 

suyun dənizə atqılarının suitilərə  və balıqlara, zooplanktona və fitoplanktona təsiri xülasə 

şəklində təqdim olunub: Təsirin qiymətləndirilməsi üzrə metodologiya. 

 

Cədvəl 9.29  Təsirin əhəmiyyəti 

 

 

Qiymətləndirmə göstərdi ki, soyuducu suyun yığımı  və atqısı  nəticəsində suitilərə, balıqlara, 

zooplanktona və fitoplanktona cüzi mənfi  təsirlər olacağı proqnozlaşdırılır. Faktiki olaraq, bu 

təsirlər “İstiqlal” SDQQ ilə daha birbaşa  əlaqəlidir; aşağı atqı temperaturları “Heydər  Əliyev” 

adına SDQQ-da daha az təsirlə nəticələnir. Ona görə də, mövcud nəzarət tədbirləri xaricində 

heç bir əlavə təsirazaldıcı tədbirə zərurət olmadığı hesab edilir.  

 

Hadisə 

Hadisənin 

miqyası 

Reseptorun 

həssaslığı 

Təsirin əhəmiyyəti 

SDQQ-nun soyuducu sularının dənizə 

atqısı 

Orta 

(Suitilər və 

balıqlar) Aşağı

 

Cüzi mənfi 

(Zooplankton)  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

(Fitoplankton)  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

Fəsil 9 

Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf 

mühitə təsirin qiymətləndirilməsi, 

azaldılması və monitorinqi 

 

Noyabr 2013-cü il 

 

9/39 

Yekun variant

 

9.4.6 Digər atqılar 

Bunlar ballast suyu, təmizlənmiş fekal sular, məişət çirkab suları  və drenaj sularından 

ibarətdir.  

9.4.6.1 Təsirlərin azaldılması 

 

SDQQ-nun digər atqıları ilə əlaqədar mövcud nəzarət tədbirlərinə aşağıdakılar daxildir: 

 

 Ballast 

suyu: 

o

  Ballast suyu – SDQQ-nun su yığımı qurğusu balıqların su ilə birlikdə 

götürülməsinin qarşısını almaq üçün barmaqlıq torlar ilə təchiz olunacaq; 

o

 Ballastlaşdırma  əməliyyatı ballast suyu üzrə mövcud idarəetmə planlarına 

(buraya sahilyanı növlərin açıq dənizə  gətirilməsinin qarşısının alınması (və 

əksinə)) uyğun həyata keçirilir; 

o

 

SDQQ-nun Ballast sistemi elə idarə ediləcək ki, Qazma işlərinin səmərə ilə 

aparılması  məqsədilə SDQQ-nun sabitliyini qoruyub saxlamaq üçün gündəlik 

olaraq həyata keçirilən təmizlənməmiş dəniz suyu ilə ballastlama əməliyyatı; və 

o

 Yağ  tərkibi 15 ppm-dən artıq olan təmizlənmiş yağlı suların dənizə atqısı 

planlaşdırılmır.  

 

 

Təmizlənmiş fekal sular: 

 

o

 Müntəzəm şərtlərdə fekal sular, MARPOL 73/78 Əlavə IV uyğun olaraq, SDQQ-

nun çirkab suların təmizlənməsi sistemində təmizlənəcək: Gəmilərin çirkab suları 

ilə dənizi çirkləndirməsinin qarşısının alınması üzrə standartlar: Beş günlük OBT 

– 50 mq/l-dən az, asılı  bərk hissəciklər 50 mq/l-dən az (laboratoriyada) və ya 

100mq/l (göyərtədə) və koliform bakteriyaları hər 100ml üzrə 250 ƏÇEG (ən çox 

ehtimal olunan göstərici). Qalıq xlor praktiki mümkün olan qədəraşağı; və 

o

 Qeyri-müntəzəm  şərtlərdə SDQQ-nun kanalizasiyanın təmizləmə sistemi işlək 

vəziyyətdə olmadıqda, fekal sular  AGT Regionunun hazırda mövcud olan 

idarəetmə planlarına və prosedurlarına uyğun olaraq idarə olunacaq və  tələb 

olunduğu kimi ETNS-ə məruzə ediləcək. 

 

 Drenaj 

suları: 

o

 Göyərtədəki drenaj və yuyuntu sularında parıltılı  təbəqə müşahidə edilmədikdə, 

onlar dənizə axıdıla bilər; və 

o

 Göyərtənin axıntı suları, o cümlədən qazma qurğusunun döşəməsindəki drenaj 

xəttində toplanılan dağılmış  SƏQM qazma məhlulu sisteminə geri vurulacaq, 

yaxud texniki səbəblərdən bu mümkün olmadıqda, qüvvədə olan HPBS 

tələblərinə uyğun durulaşdırılaraq dənizə axıdılacaq (dəniz səthindən >60sm). 

Qazma məhlulu sisteminin maksimum xlorid konsentrasiyası qəbuledici suyun fon 

konsentrasiyasından 4 dəfədən artıq olduqda, qazma şlamları  və qazma 

məhlulunun atqısı baş verməyəcək.  

9.4.6.2 Hadisənin miqyası 

 

Təsvir və qiymətləndirmə 

 

Dənizə axıdılan digər atqılar aşağıdakılardan ibarətdir: 

 

 

Ballast suyu – SDQQ-nun ballast fəaliyyətləri əsasən bunları əhatə edəcək: 

 

o

 Qazma qurğusunun qazma işləri aparılacaq yerə daşınması üçün 

ballastlaşdırılması – yedəkləmə üçün minimum suya oturma konfiqurasiyası (əgər 

gəmi işə  cəlb edilməzdən  əvvəl sahilə yaxın yerdə yan almış olarsa, müəyyən 

qədər ballast suyunun sahilə yaxın zonada dənizə atılmasına imkan yaradacaq 

dərəcədə); 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

Fəsil 9 

Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf 

mühitə təsirin qiymətləndirilməsi, 

azaldılması və monitorinqi 

 

Noyabr 2013-cü il 

 

9/40 

Yekun variant

 

o

 Sahəyə çatdıqda, suya oturmanın qazma konfiqurasiyasına uyğun artırılması 

üçün ballast suyunun götürülməsi; 

o

 Qazma 

əməliyyatları zamanı ballast suyunun arabir götürülməsi və atqısı; və 

o

 Qazma 

işləri başa çatdıqda, demobilizasiya edilməzdən  əvvəl ballast suyunun 

boşaldılması. 

 

Mövcud təsirazaldıcı  tədbirləri nəzərə alsaq, suyun götürülməsinin və atqısının  ətraf 

mühitə cüzi təsir göstərəcəyi gözlənilir.  

 

 

Təmizlənmiş fekal sular – “İstiqlal” və “Heydər  Əliyev” adına qazma qurğuları üçün 

müvafiq olaraq 120 və 130 PS (göyərtədəki heyətin sayı) və fekal suların 

0,1m

3

/şəxs/gün norması ilə yaranmasının proqnozlaşdırılmasına  əsasən,  ŞD2 

Layihəsinin qazma işləri  ərzində bu qazma qurğularında təxminən 12-13m

3

/gün 

həcmində fekal suların əmələ gəlməsi gözlənilir. Axın sürəti aşağı olduğuna görə, axıntı 

suları atqı nöqtəsinin yaxınlığında sürətlə durulaşacaq. Bioloji təmizlənmə prosesindən 

keçirilmiş fekal suların dənizə atqısı, o cümlədən nəzərdə tutulan təmizlənmə 

səviyyəsində asılı  bərk hissəciklərin ümumi miqdarı  ətraf mühitə  hər hansı  təsir riski 

yaratmır. 

 

 

 

Məişət çirkab suları – Məişət çirkab suları bilavasitə  dənizə atılacaq. Məişət çirkab 

sularının (duşlardan, camaşırxanalardan və s.) tərkibində  əsasən təmizləyici vasitələr 

(sabunlar və yuyucu vasitələr) olacaq. Heç bir üzən bərk maddənin müşahidə 

olunmadığını təsdiqləmək üçün atqı zamanı gündəlik vizual yoxlamalar aparılır. 

 

 

Drenaj suları – Tərkibi: 

o

 Drenaj 

suları, yuyuntu suları  və qazma məhlulu sisteminə qaytarıla bilməyən 

dağılmış 

SƏQM məhlullar olan qazma qurğusunun döşəməsindəki 

kanalizasiyadan tullantılar  dənizə atılacaq baxın Bölmə 9.4.6.1);  

 

o

 Dağılma baş verərsə, göyərtənin  əsas drenajı dağılmış maddələr, o cümlədən 

ATMNƏQM, SƏQM , neft/dizel/sement və yağlı sular üçün təhlükəli maddələrin 

drenaj çəninə yönləndiriləcək. Təhlükəli tullantı  çəninin tərkibindəkilər utilizasiya 

olunmaq üçün AGT Regionunun hazırda mövcud olan tullantıların idarəetmə 

planlarına və prosedurlarına uyğun olaraq sahilə daşınacaq. 

Heydər Əliyev adına SDQQ  

o

 Drenaj 

sistemindən yığılan neft tullantısı tullantı neft çəninə göndəriləcək. Çənin 

içindəkilər qazma qurğusunun sobasından istifadə etməklə yandırılacaq.  

o

 Anbar 

suları yalnız neftli su separatoruna göndəriləcək. Tərkibindəki neft tərkibi 

15 ppm-dən az olan təmizlənmiş anbar suları dənizə axıdılacaq; və 

o

 Qazma 

sahəsində olan drenajlar qazma şlam sisteminə qoşulub. Tullantıların, o 

cümlədən şlamların şlam sisteminə göndərmək mümkün olmadıqda, o q sıfır atqı 

sentrifuqasına istiqamətləndiriləcək. Neft tərkibi 15 ppm-dən az olan 

sentrifuqadan təmizlənmiş sular dənizə axıdılacaq. Ayrılmış çirkab lil utilizasiya 

olunmaq üçün AGT Regionunun hazırda mövcud olan tullantıların idarəetmə 

planlarına və prosedurlarına uyğun olaraq sahilə daşınacaq və ayrılmış neft 

tullantı neft çəninə göndəriləcək;  

 

Hadisənin miqyasının xülasəsi Cədvəl 9.30-da təqdim olunur. 

 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

Fəsil 9 

Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf 

mühitə təsirin qiymətləndirilməsi, 

azaldılması və monitorinqi 

 

Noyabr 2013-cü il 

 

9/41 

Yekun variant

 

Cədvəl 9.30  Hadisənin miqyası 

 

9.4.6.3 Reseptorun 

həssaslığı 

 

Bütün atqıların həcmi azdır, tərkibində toksik, yaxud dayanıqlı texnoloji kimyəvi maddələr 

yoxdur və ətraf mühit, yaxud müəyyən edilmiş bioloji/ekoloji reseptorlar üçün heç bir təhlükə 

törətmir. 

 

Cədvəl 9.31-də  Aşağı Reseptor Həssaslığını  əks etdirən 2 qiymətinin təyin olunması 

əsaslandırılır. 

 

Cədvəl 9.31  Reseptorların həssaslığı (bütün reseptorlar) 

 

Parametr 

İzahı 

Qiymətləndirmə 

Davamlılıq 

Təsirin olduqca aşağı səviyyəsi yüksək davamlılığa bərabərdir. 1 

Mövcudluq 

Əhəmiyyətli dərəcədə heç bir nadir, unikal, yaxud tükənmək təhlükəsi altında 

olan növ mövcud deyil (yəni, bu cür növlərin hər hansı biri üçün təsirə  məruz 

qalma riski sıfıra yaxındır). 

1 

Cəmi 

2 

 

 

 

Hadisənin 

parametri / Atqı 

Ballast suyu 

Təmizlənmiş 

fekal sular 

Məişət çirkab 

suları 

Drenaj suları 

Miqyası 

1 1 1  1 

Tezlik 

2 3 3  3 

Davametmə 

müddəti 

1 3 3  3 

İntensivlik 

1 1 1  1 

Hadisənin miqyası 5 

8 

8 

8 

 

Ballast suyu: 

 

 

Təmizlənmiş fekal sular: 

 

 

Məişət çirkab suları: 

 

 

 

 

Drenaj suları: 

 

 

 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

Fəsil 9 

Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf 

mühitə təsirin qiymətləndirilməsi, 

azaldılması və monitorinqi 

 

Noyabr 2013-cü il 

 

9/42 

Yekun variant

 

9.4.6.4 Təsirin əhəmiyyəti 

 

Cədvəl 9.32-də Fəsil 3-də təsirlərin dərəcəsi üzrə təqdim olunmuş meyarlara əsasən, dənizə 

digər atqıların suitilərə, balıqlara, zooplanktona, fitoplanktona və bentik onurğasızlara 

təsirlərinin xülasəsi verilir: Təsirin qiymətləndirilməsi üzrə metodologiya 

 

Cədvəl 9.32  Təsirin əhəmiyyəti 

 

 

SDQQ-nun qazma, tamamlama və müdaxilə fəaliyyətləri zamanı fekal, məişət çirkab suları və 

drenaj sularının atqıları  və islanmış  mətbəx tullantıları (müvafiq MARPOL 73/78 Əlavə V: 

Gəmilərdən standart ölçülü hissəciklərin atılması ilə çirklənmənin qarşısının alınması) ilə 

əlaqədar monitorinq və hesabat vermə tələblərinə aşağıdakılar daxildir:  

 

Fekal sular: 

o

 

SDQQ-nun çirkab suyu atqı çıxışından nümunələr götürülür və aylıq olaraq asılı 

bərk hissəciklərin ümumi miqdarı, termotolerant koliform bakteriyaları  və OBT 

üzrə təhlil edilir; 

o

 

Heç bir üzən bərk maddələrin müşahidə olunmadığını  təsdiqləmək üçün atqı 

zamanı gündəlik vizual yoxlamalar aparılır; və 

o

  SDQQ-nun çirkab suyundan götürülən nümunələrin nəticələri, qeydə alınan 

gündəlik müşahidə göstəriciləri və gündəlik atılan təmizlənmiş fekal suların 

təxmini həcmlərinin (0.1m

3

/nəfər/gün yaranma tezliyiindən asılı olaraq) xülasəsi 

hər bir SDQQ üzrə illik olaraq ETSN-ə məruzə ediləcək. 

 

Məişət çirkab suları, mətbəx suları və drenaj: 

o

 

Heç bir üzən bərk maddələrin müşahidə olunmadığını  təsdiqləmək üçün atqı 

zamanı gündəlik vizual yoxlamalar aparılır; və 

o

 

Hər bir SDQQ-dən məişət çirkab sularının və  mətbəx tullantılarının gündəlik 

təxmini həcmləri aylıq olaraq qeydə alınacaq və illik olaraq SDQQ tərəfindən 

ETSN-ə  nəruzə olunacaq. Hesablamalar 0.018m

3

/nəfər/gün (mətbəx tullantıları) 

və 0.22m

3

/nəfər/gün yaranma tezliyinə (məişət çirkab suları) əsaslanır.  

 

Bu tələblər hər SDQQ üzrə Ətraf Mühitin İdarə edilməsi Sisteminə (ƏMİES) daxil edilmişdir ki, 

bu da bu ƏMSSTQ sənədinin Fəsil 14 Bölmə 14.5-də göstərilən AGT Regionu üzrə ƏMİES ilə 

uyğunlaşdırılmışdır.   

 

Hesab olunur ki, təsirlər mövcud nəzarət tədbirlərinin həyata keçirilməsi vasitəsilə praktiki 

baxımdan mümkün və zəruri olduğu qədər  minimuma endirilir və əlavə heç bir təsirazaldıcı 

tədbir tələb olunmur. 

Hadisə 

Hadisənin 

miqyası 

Reseptorun həssaslığı 

Təsirin əhəmiyyəti 

Dənizə digər atqılar  

Ballast suyu 

Orta 

(Bütün reseptorlar) 

Aşağı 

Cüzi mənfi 

Dənizə digər atqılar  

Təmizlənmiş fekal sular 

Orta 

(Bütün reseptorlar)  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

Dənizə digər atqılar  

Məişət çirkab suları 

Orta 

(Bütün reseptorlar)  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

Dənizə digər atqılar 

Drenaj suları 

Orta 

(Bütün reseptorlar)  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

---

Şahdəniz 2 Layihəsi 

Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin 

Qiymətləndirilməsi 

Fəsil 9 

Qazma və tamamlama işləri üzrə ətraf 

mühitə təsirin qiymətləndirilməsi, 

azaldılması və monitorinqi 

 

Noyabr 2013-cü il 

 

9/43 

Yekun variant

 

 

9.5  ŞD2 Layihəsinin qazma və tamamlama fəaliyyətlərinin ətraf mühitə 

qalıq təsirlərinin xülasəsi 

 

ŞD2 Layihəsinin qazma və tamamlama fəaliyyətləri ilə bağlı belə  qənaətə  gəlinmişdir ki, 

mövcud nəzarət tədbirlərinin həyata keçirilməsi vasitəsilə  təsirlər praktiki cəhətdən mümkün 

qədər və lazım olduğu dərəcədə minimuma endirilir, əlavə təsirazaltma tədbiri tələb olunmur. 

 

Cədvəl 9.33-də ŞD2 Layihəsinin qazma və tamamlama fəaliyyətləri ilə əlaqədar ətraf mühitə 

qalıq təsirin xülasəsi verilmişdir. 

 

Cədvəl 9.33  ŞD2 Layihəsinin qazma və tamamlama fəaliyyətləri üzrə ətraf mühitə 

təsirlərinin xülasəsi 

 

 

Hadisə / fəaliyyət  

Miqyas 

 

Həssaslıq 

Ümumi qiymət 

 

Dərəcə/ 

miqyas 

Tezlik 

Davame

tmə 

müddəti 

İntensivlik 

Hadisənin 

miqyası 

Reseptorun 

həssaslığı 

Təsirin 

əhəmiyyəti 

Atmosfer 

Səyyar qazma qurğusunun 

enerji generatorlarından 

əmələ gələn emissiyalar 

1 3 3 1 

1 

Orta 

İnsan:  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

1 

1 

Bioloji/ 

Ekoloji: Az 

1 

SDQQ-nun məşəl 

fəaliyyətindən əmələ gələn 

emissiyalar (quyunun sınağı, 

təmizlənməsi və məşəldə 

yandırma müdaxiləsi) 

1 3 1 1 

1 

Orta 

İnsan:  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

1 

1 

Bioloji/ 

Ekoloji: Az 

1 

Köməkçi gəmilərin 

mühərriklərindən emissiyalar 

1 3 3 1 

1 

Orta 

İnsan:  

Aşağı 

Cüzi mənfi 

1 

1 

Bioloji/ 

Ekoloji: Az 

1 

D

əniz mühiti 

Qazma işlərindən və 

gəmilərin hərəkətindən əmələ 

gələn sualtı səs-küy 

1 3 3 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Qazma işləri ilə bağlı atqılar 1 

2 

3 

1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Dəniz dibinə sement atqıları 1 

3 

1 

2 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Sement qurğusunun 

yuyulması nəticəsində atqılar 

1 2 1 2 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

AƏP-nin sınaq işləri ilə bağlı 

dənizə atqılar 

1 3 3 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

SDQQ-nun soyuducu 

sularının dənizə atqısı 

1 3 3 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Gəmi və qazma qurğusunun 

ballast suyunun atqısı 

1 2 1 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Gəmi və qazma qurğusunun 

təmizlənmiş fekal sularının 

atqısı 

1 3 3 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Gəmi və qazma qurğusunun 

məişət çirkab sularının atqısı 

1 3 3 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1 

Gəmi və qazma qurğusunun 

drenaj sularının atqısı 

1 3 3 1 

1 

Orta 

Aşağı Cüzi 

mənfi 

1