MergedFile

Işin prezentasiyası 
 
 
 
130 
15  dəqiqəlik  şifahi  prezentasiya  üçün  misal:  Maksimum  9  slayd  nəzərdə 
tutmalı: 1. Titul slaydı; 2. Mündəricat; 3. Giriş; 4. Material və metodlar; 5-
8.  Nəticələrin  köməkçi  vasitələrlə  vizuallaşdırılması;  9.  Nəticə/Xülasə. 
Çıxış, publikaya diqqətinə görə minnətdarlıqla tamamlanır və bir neçə sözlə 
müzakirə açıq elan edilir.  
 
6.4. Köməkçi vasitələrdən istifadə  
Köməkçi vizuallaşdırma vasitələri çıxışetmə prosesinin tərkib hissəsidir. 
O,  məruzəçi  və  dinləyicilərə  yardım  edir.  Çox  vaxt  kompleks  elmi  işləri 
optik  hazırlanmış  əyani  təsvir  misalları  əsasında  daha  asan  başa  salmaq 
olur.  
Ş
ifahi çıxış üçün vizual köməkçi vasitələrdən istifadə zamanı aşağıdakı 
məhdudiyyətlər mövcudur:  
  İstifadə edilən media vasitəsi əsasən dinləyicilərə xidmət etməlidir. 
Nəzərdə  almaq  lazımdır  ki,  dinləyicilər  eşitdiklərini  geriyə  vərəqləyə 
bilmirlər. 
  Audi-video vasitələrdən istifadə təcrübə tələb edir. 
  Slaydlar səliqə ilə aydın hazırlanmalıdır. 
  Tərkibində mətn olan slaydlarda bir sətrin tərkibi 40 hərfdən ibarət  
sözlərlə məhdudlaşır.   
  Bir slaydda maksimal 14 sətrdən istifadə etməli. 
  Xüsusi  işarələmələrdən  (ox,  ulduz)  istifadə  slaydın  strukturunu 
dolğunlaşdırır. 
  Açar sözlərə və qısa cümlələrə üstünlük verilməlidir. 
  Böyük hərflərlə yazılmış mətn çətin oxunur. 
  Qalın həflərin ölçüsü maksimal 16 pt. olmalıdır. 
  Slaydların  ardıcıllığı  vahid  formada  hazırlanmalı  və  o  vahid 
məntiqi xəttin mövcudluğunu görməyə kömək etməlidir. 
  Professional  slaydlar  çərçivəyə  alınır,  başlıq  və  ayaqlıq 
informasiyalar daxil edilir.  
  Hər bir slayd tədqiqat işinin bir hissəsini təsvir etməli və onun üçün 
kiçik başlıq nəzərdə tutulmalıdır. 
  Çıxış  zamanı  açar  sözlərdən  ibarət  kiçik  qeyd  vərəqi  danışmağa 

---

İş
in prezentasiyası 
 
 
  131 
kömək edir. 
Prezentasiya zamanı çox hallarda baş verən xətalara aşağıdakıları aid etmək 
olar: 
  Vaxta riayət etməmək, 
  Pis hazırlıq, 
  Publikanın düzgün qiymətləndirilməməsi, 
  Məntiqi ardıcıllığın olmaması, 
  Üzündən oxumaq, 
  Slaydların şəkil və ya mətnlə həddən çox dolu olması,  
  Simvol və diaqramların kifayət qədər izah edilməməsi, cədvəllərin 
aydın tərtib olunmaması. 
  Fikri  yayınmış  dinləyicinin  söhbətə  yenidən  qayıda  bilməsinə 
imkanın yoxluğu. 
6.5. Elmi posterlərin tərtibi 
Elmi  poster  verilmiş  mövzu  haqqında  informasiyanı  qısa  bir  zamanda 
maraqlanan dinləyici qrupuna çatdırmağa xidmət edir. Posterdə elmi mövzu 
qısa  və  aydın  şəkildə  elə  yazılır  ki,  onu  əlavə  izaha  ehtiyac  olmadan  da 
anlamaq  mümkün  olsun.  Posterlər  konfrans  və  seminar  yığıncaqlarında 
lövhədə  asılır.  Bir  çox  hallarda  ali  təhsil  ocaqları  aparılan  elmi  işlər  haq-
qında  qısa  məlumat  vermək  üçün  kafedraların  yaxınlığında  posterlər 
yerləşdirirlər. 
Posterlərin tərtibində aşağıdakı meyarlara fikir vermək lazımdır: 
  Məzmun. Elmi posterlərin hazırlanması zamanı mövzunun vacibliyi 
və aktuallığı göstərilməlidir. Məzmunun tərtibinə xüsusi yanaşma tələb 
olunur.  Burada  mətn  ümumiləşdirməyə  yol  verilmədən  əsas  və  vacib 
aspektlərə  söykənməlidir.  Poster  əvvəlki  fəsillərdə  söz  açılan  elmi  işin 
mətniqi  ardıcıllığını  özündə  əks  etdirməlidir:  problemin  qoyuluşu, 
məqsədlər (hansı suallara cavab tapılmalıdır?), metodlar (lazımı biliyin 
ə
ldə  edilməsində  hansı  üsul  və  metodlardan  istifadə  edilir?),  nəticələr 
(nə  əldə  olunub  və  o  qoyulmuş  suallara  necə  cavab  verir?)  və  xülasə 
(alınmış nəticələrin praktiki əhəmiyyəti nədədir?).  
Bundan əlavə posterdə ali məktəbin ünvanı və müəllifin adı göstərilir.  
  Tərtibatı.  Posterdə  göstərilən  vizual  təsvirlər  oxucuya  müəyyən 

---

Işin prezentasiyası 
 
 
 
132 
qədər  az  oxumaqla  böyük  informasiya  əldə  edməyə  imkan  verməlidir. 
Ona  görə  də,  informasiyaların  hansı  formada  (şəkil,  diaqram,  xəritə, 
cədvəl, mətn) daha yaxşı çatdırılması  öncədən düşünülməlidir. 
  Quruluşu.  Adətən  poster  A0  formatında  (84x119  cm)  hazırlanır. 
Posterin  strukturlaşdırılması  zamanı  sütunların  sayı  ikidən  artıq 
olmamalıdır.  Oxuma  isiqaməti  yuxarıda sol tərəfdən aşağıya  sağ  tərəfə 
yönəlir.  Mətndə  nömrələmələr  aparmaqla  oxucunu  poster  boyu  istiqa-
mətləndirmək olur.  
  Başlıq.  Posterin  başlığı  onun  məzmununu  yüksək  dəqiqliklə ifadə 
etməlidir. Şriftin ölçüsü elə seçilməlidir ki, təxminən 5 m  məsafədən o 
aydın  oxunula  bilsin  (şriftin  ölçüsü  72  pt.).    Başlığın  sual  şəklində 
yazılması onu cəlbedici edir. 
  Mətn.  Posterdə  mətn  ümumi  materialın  təxminən  30%  təşkil 
etməlidir.  Ayrılıqda  verilən  mətn  blokların  həcmi  maksimal  10  sətiri 
keçməmələdir.  Onlar  imkan  daxilində  açar  sözlər  şəklində  tərtib  olu-
nurlar.  Mətndə  şriftin  ölçüsü  və  sətirlər  arası  məsafə  elə  seçilir  ki,  2-3 
metr məsafədən onu oxumaq mümkün olsun. Adətən burada 36 pt. şrift 
ölçüsündən istifadə edilir. Simvollardan (sual işarəsi, nida işarəsi, ox və 
s.)  istifadə  etməklə  oxucunun  fikrini  xüsusi  maraq  doğuran  yerlərə 
yönəltmək olar [78] .     
  Dizayn.  Posterin  uğurlu  tərtibi  üçün  əlverişli  dizanın  seçilməsi 
önəmlidir.  Estetik  təsir  əsas  məzmuna  yönəlməlidir.  Səliqəli  və  gözəl 
tərtib  edilmiş  poster  oxucunu  ayaq  saxlamağa  cəlb  edir  və  beləliklə 
ondakı  informasiyaları  geniş  oxucu  kütləsinə  çatdırmağa  şərait  yaradır.  
Bu  səbəbdən,  rənqlərin  seçilməsinə  diqqət  yetirmək  gərəkdir.  Rənglər 
aydın  olmalıdırlar,  ayrı-ayrı  rəng  tonları  bir-birindən  seçilməlidirlər. 
Arxa  plan  üçün  solğun  və  göz  üçün  əlverişli  olan  rənglərin  seçimi 
məsləhət görülür.  Ayrı-ayrı bölmələr arxa rənglərin köməyi ilə fərqlən-
dirilir.  Onu  da  nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  çox  vaxt  kompyüterin  moni-
torunda  göstərilən  rənglə  çap  qurğusunun  kağıza  işlədiyi  rəng  üst-ütsə 
düşmür.  Posterdə  cədvəllərin  əvəzinə  imkan  daxilində  şəkillərdən 
istfadə  etmək  məsləhət  görülür,  çünki  çoxlu  informasiya  daşıyan 
cədvəlin qısa zamanda başa düşülməsi çətindir. Bir posterdəki rəsmlərin 
sayı  5-i  keçməməlidir.  Onlar  kifayət  qədər  böyük  ölçüyə  malik 

---