Mehnat resurslari va inson resurslarining o’zaro bog’ likligi

Inson resurslari - sifat jixdtidan muayyan bilim, malaka va kunikmalarga ega bulgan mamlakat ax,olisining bir kismi. Ularning bunday sifatlari katoriga inson resurslarining ijtimoiy foydali mexdatga kodirligi
xdm kiradi. Bevosita ana shu jixdt ularni mexdat resurslariga xam aylantiradi.


2. MEXNAT FAOLIYATIDA INSON OMILI
«Inson omili» tushunchasi mexdat jarayonida yollanma xodimga texnokratik yondashuvga asoslangan XX asrning ikkinchi yarmida paydo bulgan va bu muammo bugungi kunda xdm dolzarb xdsoblanadi. YOllanma xodimning uz mexdat faoliyatidan konщmasligining ortib borayotganligidan kadrlar kunimsizligi, ishga kelmaslik yoki kech kolish va boshka salbiy x,olatlar dalolat beradi. Bu esa mexdat unumdorligi va ishlab chikarishning boshka sifat kursatkichlariga salbiy ta’sir kursatishi bilan bir katorda xodimning ijodiy usishiga xdm xalakdt beradi.
Inson omili tushunchasini 1964 yilda amerikalik psixolog YU. MakKormik ≪Ishlab chikarish jarayonida inson omili≫1 makolasida muomalaga kiritgan. Uning lugaviy ma’nosi esa ≪insonning ijtimoiy, iktisodiy, ishlab chikarish, ilmiy-texnikaviy, tashkiliy-bopщaruv va boshka munosabatlarda insonning ishtirok etishi≫ sifatida talkin etiladi.
Boshka bir talkinga kura, inson omili - ishlab chikaruvchilar, iste’molchilar, boshkaruvchilar iktisodiy muomalasining psixologiyasi bulib, iktisodiy jarayon va munosabatlarga jiddiy ta’sir kursatadigan omil xdsoblanadi.
≪Inson omili≫ tushunchasiga mexnat resurslariga nisbatan jiddiy ravishda kengrok va chukurrok ma’no beriladi. Umuman olganda, inson omili - inson resurslarini takror x,osil kilish, taksimlash va ulardan foydalanish buyicha ijtimoiy-щtisodiy tizimdir.

Bugungi kunda ≪rakamli iktisodiyot≫dan keng foydalanadigan bulsak, amaliyotda korxonaning tashkiliy madaniyati personal uchun kizikarli bulishi kutilmokda, safarbar etuvchi omillar sifatida rax,bariyat, moddiy ragbatlantirishdan tashkari, majburlovchi vositalar - jazolash, buyruk berish va boshka ma’muriy choralardan xam kengrok foydalanadi. Boshkaruvning bunday ma’muriy usullari orkali kuzlangan maksadga erishib bulmasligi allakachon isbotlangan.

SHu bilan birga ragbatlantiruvchi yagona omil sifatida puldan foydalanish

inson kapitalining ish xdki mikdori yukori bulgan ishlab chikarishlar (shu jumladan, chet el kompaniya va firmalari) tomon yunaltirilishiga sabab buladi. Buning okibatida an’anaviy ishlab chikarishlar uzlarining__eng kdmmatli aktivlari - yukori malakali mutaxassislaridan maxrum buladi. Mazkur korxonalar da saklanib dolgan personal esa aksariyat x,ollarda samarali mexdat faoliyatini amalga oshirishga xdm, innovatsiyalarni ishlab chikdrishga joriy etishga xam kodir bulmay ko l ad i. Inson omili bilan boglik ushbu muammoni x,al etish yuzasidan samarali faoliyat olib borayotgan kompaniyalarda dikkatga sazovor tajriba tuplangan. Ana shunday modellardan biri - opsion1 tizimi (korxonaning xujalik
faoliyati natijalari uchun butun mexdat jamoasining mas’uliyati)ni joriy kilish orkali personalning korxonaning foydasi va zararida ishtirok etishlarini yulga kuyishdir. Buning natijasida:
birinchidan, xodimlar manfaatlarining birlashtirilishi ta’minlanadi, chunki ular yagona maksad - korxonaning kapitallashuvini oshirishga erishishdan manfaatdor buladilar;