Mavzu: O’zgarmas magnit maydon Reja: Kirish

Xajmiy va chizig’iy o’tkazgichlardagi stansionlar toklarning magnit maydoni.
Avvali maruza keltirib chikarilgan magnit maydoni induksiyaci va kuchlanganligi uchun formulalar.

Xajmiy otkazgichlardagi statsionar toklarning magnit maydoni ifodalaydi. Shu sababali ularni integrallash chegarasi xajm boyicha. Xajm boyicha integrallash oz tarkibiga uchta chiziqli integrallashni olgani uchun yuqoridagi formulalardan foydalanib maydonini xisoblash prinipi jixatdan mumkin bolsa xam ammo matematik xisoblash nuqtaiy-nazaridan anchagina noqulaylik va kop xisoblashlarni bajarish bilan bogliq.
Lekin shu bilan birga amaliyotda malumki statsionar toklar juda ingichka otkazgichlarning kondalang kesimi boylabbir xil zichlik bilan oqadi. Bunday toklar zichlikli toklar deyiladi. Bunday toklarni chiziqli toklar deb atash uchun ulardan maydon aniqlanayotgan nuqtagacha bolgan masofa otkazgichning kondalang kesimini chiziqli olchamidan juda katta bolishi shart.
Bio-Savar qonunining (1) chiziqli toklarga qollansa uning korinishi ancha soddalashadi.vOtkazgichni dI elementini qaraylik. Bu elementni xajmi
gat teng. Bu yerda otkazgich kondalang kesimini yuzi. Shuning uchun:

bu yerda: otkazgichdan otuvchi tok kuchi , otkazgich uzunligi elementi bolib, uning yonalishi otkazgichdagi tok yonalishi bilan bir xil (2) ifoda kondalang kesim boyicha integrallashni oz ichiga oladi. Otkazgichning kondalang kesimini chiziqli olchamlarni maydon xisoblanayotgan nuqtagacha bolgan masofadan juda kop marotaba kichik deb qaralayotgani uchun, bu kesimdagi turli tok elementlarigacha bolgan masofoni ozgarishini xisobga olmaslik mumkin. Shuning uchun (1) formuladagi chiziqli toklarga otish oddiy

kornishdagi almashtirishlar orqali amalga oshiriladi. Bunda ozgarmas deb
karaladi. Bundan song butun otkazgich otkazgich boylab boyicha integrallash operatsiyasi bajariladi. Va otkazgich ning turli kondalang kesimlarida tok kuchi bir xil bolganligi uchun tok kattalaigi I ni integral belgisi ostidan chiqarish mumkin. Shunday qilib chtiziqli toklari uchun (1) formuladan quydagi korinishni oladi:

Bu urda: otkazgich xajmi. otkazgichining chiziqli konturi.
Magnitostatik maydondagi mogneteklar. Magnitlanish vektori va momenti.
Magneteklar deb magnit maydonlariga kiritilganda uni paydo qilish yoki korinishini ozgartirish yoli bilan tasir korsatish qobiliyatiga ega bolgan moddalarga aytiladi.
Bunday moddalarni tashqi magnit maydoniga joylashtirilsa ular magnit momentiga ega bolib qoladilar yoki, boshqacha aytganda magnitlanadilar.
Magnitlanish intensivligi magnitlanish vektori bilan xarakterlanadi, u magnit xajm birligining magnit momenti sifatida aniqlanadi. Shunday qilib magnitlanganligi magnetlanganlik vektori bilan xarakterlanuvchi magnetikning
dv xajm elementini magnit momenti quydagiga teng boladi.

Xar bir xajm elementi oz magnit momentiga ega bolganligi uchun magnit momenti

Formulaga mos ravishda qoshimcha magnit maydonini xosil qiladi. Oxirgi formula berk tokini yetarli darajada katta masofalarda xosil qilgan magnit maydonidan iborat.
Shunday qilib magnetiklarni magnitlanishini magnit maydoniga tasiri dielektriklarni qutblanishini elektr maydoniga tasiriga oxshash ketadi. Lekin bu yerda muxim farq xam yoq emas. Dielektriklarda qoshimcha elektr maydoni xar doim dastlabki tashqi maydonning yonalishiga qarama-qarshi yonalgan. Shu tufayli dielektriklarda tola maydon dastlabki maydondan kichik boladi. Magnitiklarda qoshimcha maydon dastlabki maydonga magnetikni xossasiga qarab, yo qarama-qarshi yoki maydon boylab yonalgan bolishi mumkin. Qoshimcha magnit maydon dastlabki maydonga qarama-qarshi yonalgan magnetiklar dielektriklar. Qoshimcha magnit maydoni dastlabki maydon yonalishi bilan bir xil bolgan magnetiklar parametniklar deyiladi. Shunday qilib diemagnetiklar dastlabki maydonni susaytiradi, paramagnetiklar esa kuchaytiradi. Barcha diemagnetiklar va kopchilik paramagnetiklar uchun qoshimcha magnit maydoni dastlabki magnit maydoniga nisbatan juda kichik. Tashki magnit maydoni yoqolsa qoshimcha magnit maydoni xam yoqoladi yani diemagnetiklar va paramagnetiklar tola magnetsizlanadi. Lekin magnetiklarning 3-turi xam mavjudki tashqi magnit maydon yoqolganda ularda qoshimcha magnit maydoni saqlanib qoladi. Demak bunday magnetiklar qoldik magnetiklanish xususiyatiga ega. Ular tashqi maydon korinishini ozgartirishgina emas, balki mustaqil ravishda paydo qilish xususiyatiga xam ega. Bunday magnetiklar ferromagnetiklar deb ataladi.