Mavzu: folklorizm tushunchasi reja

Yomg‘ir yog‘di, ho‘l bo‘ldi!

Yeru jahon ko‘l bo‘ldi!

Shaftolilar barg yozdi,

Sust xotin suzma xotin.

Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida yashovchi mahalliy aholi ≪Sust xotin≫ marosimiga asosan ayollar tayyorgarlik ko‘rishini va marosim ishtirokchilari ayollardan iborat bo‘lishini alohida ta’kidlaydilar. Albatta, bu marosimga tayyorgarlik ko‘rish va o‘tkazishda mahalla ayollarining o‘zaro yanada yaqinlashuvini, bir-birlari bilan iliq munosabatda bo‘lishlarini ham e’tibordan soqit qilib bo‘lmaydi Xalq qo’shiqlari va mifik timsollar.

Mavsum-marosim qo‘shiqlari xalq poeziyasining tarkibiy qismini tashkil etadi. Bu qo‘shiqlar xalqi mifning qadimiy ommaviy bayramlari, oilaviy rasm-rusumlar bilan bog‘liqdir. Mahmud Koshg‘ariy ning ≪Devonu lug‘otit turk≫ asaridan ma’lum bo‘ladi-ki, mavsum va marosimlarga oid xalq qo‘shiqlarining tarixi qadim o‘tmish zamonlarga borib taqalar ekan. Shu paytlardan buyon mavsumlar almashdi, marosimlar muttasil o‘tkazildi. Bu maro simlarda qo‘shiqlar aytildi.

Dunyoda birorta xalq yo‘qki, turli munosabatlar bilan ommaviy bayramlarni nishonlamasin. Mavsumlar, diniy e’tiqodlar, tarixiy voqea-hodisalar, milliy udumlar xalq bayramlari mazmunini tashkil etadi. Binobarin, bayramlarning o‘tkazilishiga qarab, ulardagi so‘z bilan bog‘liq lavhalar mundarijasiga qarab o‘sha xalqning tarixi, milliy xususiyatlari haqida tasavvur hosil qilish mumkin. Chunki bunday xalq shodiyonalarida raqsga tushiladi, qo‘shiqlar aytiladi, milliy liboslar kiyiladi, turli o‘yinlar o‘ynaladi, taomlar pishiriladi, tomoshalar uyushtiriladi.

Olimlarning ma’lumot berishlaricha, mavsum-marosimga oid o‘zbek xalq bayramlarining tarixi minglab yillar bilan o‘lchanar ekan. Ularning ayrimlari yil fasllarining qulay yoki noqulay kelishi bilan ham bog‘liq bo‘lgan. Masalan, yil quruq kelib, yomg‘ir yog‘masa ≪Yomg‘ir chaqirish≫ marosimi (≪Sust xotin≫); bug‘doy, sholi boshoqlari yetilgan paytda shamol ularni payhon qilsa, shamol to‘xtatish (≪Choy momo≫); don mahsulotlarini shopirish paytida shamol bo‘lmasa, shamol chaqirish (≪Yo, Haydar≫); yil sovuq kelsa, quyoshga topinish; umuman, omadsiz yilda qurbonlik keltirish marosimlari o‘tkazilgan. Al Beruniyning ≪Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar≫ kitobida ≪Navro‘z≫,