Mavzu: Dinamika. Dinamikaning asosiy tushunchalari. Dinamikaning asosiy qonunlari. Reja

TA’LIM TEXNOLOGIYALARI
“Мuammoli vaziyat” uslubi



11-Маvzu: Моddiy nuqta dinamikasiga kirish.Dinamikaning ikki masalasi.
Keys stadi №11
Muammoning qo‘yilishi: 1. Harakat qilayotgan moddiy nuqta yoki jism o‘z harakatini qanday sabablarga ko‘ra o‘zgartira olishi va uning matematik ifodasi bormi yoki yo‘qmi degan savol ustida necha-necha olimlar bosh qotirganlar?
Мasalan: Faraz qilaylik ko’smik kema harakat qilmoqda .Uning harakati oldindan belgilangan va rejalashtirilgan.Harakat fo’rmulasi (tenglamasi) kim tomonidan ishlab chiqiladi?
2. Birorta jismni yuqoriga uloqtirib yuborsangiz, ma’lum traekto’riya orqali harakatlanib, yana yerga qaytib tushadi. Sababi nimada? Nima uchun osmonga qarab cheksiz ko‘tarilib keta olmaydi?
Мasalan:Yer sharining tortishish kuchi harakatga ta’siri qanday. Boshqa planetalardachi?
“Muammoli vaziyat” jаdvаlini to’ldiring

Vаziyatagi muammo turi	Muammoli vaziyatning kelib chiqish sabablari	Vaziyatdan chiqib ketish harakatlari
1.Harakatning formulasini yoza olasizmi ? 2.Harakatning asosiy sababi nima? 3. Yerning tortishish kuchini yengib o’tish mumkinmi?

Vazifa:Yuqoridagi muammolarni oddiy so‘zlar bilan ifodalab bering.Fikringizni ilmiy asoslang.

1^ Muvozanatdagi jismga ta’sir qilib, uni harakatga keltira oluvchi kuchni aktiv kuch deb ataladi.

2^ Massa, jismning gravitatsion xususiyatining ham o‘lchovi hisoblanadi.

3^ A.N.Krilov tomonidan, nihoyat sifatli tarjima qilingan qo‘lyozmasi mavjud. Akad. A.N.Krilov, tanlangan asarlar, t.VII. M.-L., 1936.

4^ Jismlarning erkin tushishdagi harakat qonuni Galiley tomonidan ochilgan. Erkin tushishdagi tezlanish g-ning son qiymati erning turli joylarida turlicha bo‘ladi; uning qiymati geografik kenglik va dengiz sathidan qancha balandlikda ekanligiga bog‘liq bo‘ladi. Moskvaning (dengiz sathidagi) kengligida g=9,8156 m/s².

5^ Albert Eynshteyn (1879-1955y.) -buyuk fizik-olim, nisbiylik (relyativistik mexanika)ning maxsus nazariyasini va umumiy nisbiylik nazariyasining asoschisi.