Mavzu: birlamchi va ikkilamchi axborot manbalarini tanqidiy tahlil qilish

Ikkilamchi axborot
– bu tadqiq etilayotgan muammo bilan bog‘liq bo‘lmagan,
avval boshqa maqsadlarda to‘plangan ma’lumotlar.Uni kabinet tadqiqotlari, deb
nomlangan ichki va tashqi manbalardan olinadi. Ikkilamchi axborotlar ichki
manbalar, ya’ni mavjud axborotlar bo‘lib, ular firma faoliyatiga tegishli statistik
ma’lumotlar, tovar aylanmasi, sotuv hajmi, import, eksport hajmi, reklamaga
xarajatlar, ishlab chiqarish hajmi, moddiy-texnika bazasi quvvati, asosiy fondlar,
budjet hisobotlari, tashkilotning savdo xodimlari yuborgan ma’lumotlar,
iste’molchilar reklamalari sharxi, ishlab chiqarish rejalari va boshqalardan iborat
bo‘ladi. Bu axborotlar ichki ikkilamchi axborotlarga kiradi.
Tashqi ikkilamchi axborotlar esa quyidagi tashqi manbalardan olinadi:
– xalqaro tashkilotlar, hukumatlar, rasmiy statistika, maxsus adabiyotlar,
ommaviy axborot vositalari, ilmiy tadqiqotlar, davriy matbuot, milliy va xalqaro
rasmiy nashr manbalari (jurnallar, statistik to‘plamlar, bulletenlar, Davlat
organlari nashrlari, vazirliklar yillik hisobotlari, hokimiyat va boshqa ma’muriy
organlarning rasmiy ma’lumotlari, savdo-sanoat palatasi nashrlari va statistik

---

ma’lumotlari, yillik statistik to‘plamlar, tarmoq firmalari va qo‘shma korxonalar
axborotlari, maxsus kitoblar, jurnal va gazeta ma’lumotlari, ilmiy-tadqiqot
inistitutlari, loyiha institutlari xalqaro simpoziumlar materiallari asosidagi
nashrlar, narxlar ro‘yxati (price list), kataloglar va bukletlar, internet
resurslarining mazmuni tahlilidan olingan va h.k. ma’lumotlar hisoblanadi.
Tashqi axborotlarni rasmiy chop etilgan, barcha foydalanishi mumkin bo‘lgan va
sindikativ ma’lumotlar, deb ataluvchi keng omma foydalana olmaydigan va
ayrim tashkilotlar tomonidan chop etiladigan turlarga bo‘lish mumkin. Bunday
axborot pulga sotib olinadi. Masalan, axborot-maslahat tashkiloti har oyda
ma’lum bir tarmoq mahsuloti uchun bozor holatini baholab beradi. Bu
axborotlarning qanchalik muhim ekanligini to‘g‘ri tanlash, turli maqsadga
yo‘naltirilgan axborotlar aniq bir masalani hal etishga xizmat qilsa va undan
kutilgan maqsadga erishilsa tegishli axborotni olish lozim. Ikkilamchi axborot
afzalliklariga materiallarga tez va oson erishish, ularning nisbatan arzonligi, bir
necha axborot manbalaridan birini tanlash imkoniyatini kiritish mumkin. Ammo
ikkilamchi axborotlar kamchiliklarini ham aytib o‘tish lozim: ular eskirib qolgan,
yetarli darajada ishonchli va to‘liq bo‘lmasligi mumkin. Ikkilamchi
tadqiqotlarning afzalliklari quyidagilardan iborat:
- birlamchi axborotlarni dala tadqiqotlari o‘tkazib yig‘ishga qaraganda kabinet
tadqiqotlari uchun sarf- xarajatlar ko‘p marta kam;
- ikkilamchi tadqiqotlar ko‘pincha firmaning ichki holatini tadqiq qilish uchun
zarur bo‘lib, bu holda birlamchi axborotlarga ehtiyoj bo‘lmaydi;
- birlamchi tadqiqotda yechilmagan masalalar va bevosita firma faoliyatiga
tegishli xulosalar kabinet tadqiqotlari bilan amalga oshiriladi.
Agar ikkilamchi axborotning tahlili uning yetarli emasligidan guvohlik
bersa, birlamchi axborotlarni yig‘ish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi. Tajriba
ko‘pchilik marketing tadqiqotlari birlamchi ma’lumotlarni izlash bilan olib
borilishini ko‘rsatadi.